23 Mayıs 1937 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

p SAYFA: 2 Heyetşinasları Heyecali na Düşüren BirHâdise. | Küremiz en yakın olan yıldız, Merih yıldızı, bu ayın içinde bize daha yaklaşmak şerefini verecektir. Hüâdise heyetçileri pek ziyade sevin- dirmekte ve çabuk geçecek bu yaklaşma arasında Me- rih için bilmediğimiz — çok şeylerin öğrenileceği — ümit edilmektedir. Medareyai — saniyede 24 kilometre #süratle bitirerek arzın sürati saniyede 29 ki lometre olduğu için Merih daha az bir süratle hareket etmektedir — Mayısın 27 si ile 22 1 arasında dünyamız- dan yalnız 76 milyon kilo mesafede yani 1935 den 17 milyon — kilometre daha yakın bir mesafede bulunacak ve sonradan ya- vaş yavaş boşluk içine dalıp gidecektir. Hakkında hayli birşeyler bidiğimiz halde bu meşhur yıldız. henüz meçhuliyetini muhafaza etmektedir. Kut- ru küremizin kutrunun nus- fına müsavi, — hacmi arzın hacminden on defa — daha hafif olduğu tesbit edilmiş- tir. Arzda yaşıyan bizlerden 70 kilo ağırlığında — birisi orada yalnız 26 kilo gelir. Senenin günleri — 687 dir; ve günlerde 24 saat 37 da- kika ve 23 saniyeden ibaret- tir Merihin sathının genişliği- metre * ni de biliyoruz. Teferrüatlı haritalar elimizdedir. Sanki pek Aşikâr birşeyden bahse- diliyormuş gibi heyetler Me- rihte cenup denizinden, gü neş gölünden bahsederler. Yalnız en mühim birşey bilmiyoruz. Merihte yaşıyan mahlükat var mı? Satbında bazısı yeşilimtirak, — bazısı mavimtırak pek çok da do nuk ve kırmızımtırak renk - lerde muhtelif gölgeler gö rülen Merih yıldızında do- nuk - kırmızımtırak — yerler Sahara ve Libya çöllerinden on kat büyüklükte ucu bu cağı bulunmaz çöller olduğu na şüphe yoktur. Bu çöllerin kurumuş sa hasını hafif bir kum taba kası örtmektedir. Mavimtrak ve ve yeşilimtirak olarak gö rünen yerlerin eskiden deniz olduğu zannediliyor. Bu le kelerden hazıları daima ay: ni manzarayi gösterdikleri ha'de diğerleri 10 ikincikâ nundan 11 temmuza kadar t#Üren yaz mevsiminde arzın sahasındaki — nebatat rengi gibi renklerini değiştirmek tedir. Mevsime göre sada. katle renklerini değiştiren bu lekelerin ağaçlardan iba- ret bulunduğu tahmin edili yor. Binaenaleyh yeşilimtrak olan lekeler de çayırlık ve çimenlik yerlerdir. Fakat bu ağaçlıklı man- zara ne olsa genek? Bunla- rın büyük bir. — kuraklıkla ünsiyet etmiş fidelik olduk larını kabul etmek mecbu riyetindeyiz. Belki de yer altından geçen su damarları bu ağaçları beslemektedir. Merihin sathının hiç bir tarafında su bulunduğunu ş#imdiye kadar gören olma- mıştir. Heyetçilerin — deniz tesmiyeleri — ancak bir kinayeden ibarettir. Bu- nunla beraber kutup taraf- ları kalın buz. tabakalarile örtülmekte ve yaz mevsimin- de kısimnen büzlar erimekte dir. Kış mevsiminde görülen karla örtülü vasi sahalar yaz zamanında azalmakta — ve kış gelince tekrar eski hali- | ni almaktadır. Susuz arazileri için Merihli mühendislerin inşa ettikleri zannedilen ka- nal hikâyesi sadece gözün aldatılmasından — ibarettir. Keza yüksek dağlar da yok- tur. Yanar dağlara dair de şimdiye kadar hiçbir iz bu lunmamıştır. b En çok sulamak enteresan olan cihet Merihin havasıdır. Bu rada bizi acı bir. nevmidi bekliyor. Bir Amerikalı he- yetişinas tarafından yapılan tahlilde ne oksijene, ne de su buharına tesadüf edi'miş tir. Nebatatın mevcut olması | oksijenin bulunduğuna de lâlet eder. Kar varken su- yun da bulunmaması müm- kün değildir. Mademki kar var şüphesiz su da vardır. | Fakat hayat için en ziyade lâzım olan bu iki unsur o kadar az bulunuyor ki canlı mahlükatın — mevcudiyetin den hakkile şüphe edilmek tedir. Bir de — Merihin at mosferi pek hafif ağırlık his sedilmiyecek derecede ha- fiftir. Hararet derecesi sıfı- rin etrafında — ilolaşmakta dir. Siberyada — insanların sıfırdan 72 dereceden aşa- ğiya tehammül ettikleri ti- pinde yaşıyan hemcinsimi- zin bizden daha iyi — hava aldıkları nazarı dikkata alı- nırsa insanın Merihi — gör mekteki nikbinliğini muha- faza etmesi — mümkündür Merihte canlı mahlükat bu lunması da — muhtemeldir. Bugünkü Merih dünyamızın istikbaldeki bir tasvirini bi ze vermektedir. Su yavaş yavaş kaybolursa küremiz de ayni âkibete girebilir. Kimbilir belki Merih de bir zamanlar arzın hayat ve canlılığını yaşamıştır. -e0 De — Yankesicilere karşı Bu da Peştede Posif Fire- der adında bir terzi, yan- kesicilere karşı emniyetli bir cep yapmıştır. Bu cebe ko nan cüzdan veya paraya hırsızlar dokunurken hususi bir tertibat sayesinde cepte bir elektrik çanı faaliyete geçmekte imiş Dalgınlara — mahsus - bir usul olduğuna göre, biz bun- dan matlup neticenin elde edileceğine —emin değiliz Çünkü bir adamın çanın ke- ndi cebinde çaldığını anla ması da biraz güçtür! Bir hâkime görel,. Amerikada Pitisburg şeh rinin hâkimi, kadınların şuç larına mukabil uğradıkları cezalara hemen hemen hiç itiraz etmediklerini farketmiş- tir. Verilen cezaya itiraz et- memek korku veyahut itaat eseridir. Hâkime — göre bu gibilerin cezalarının hiç ol mazsa üçte birisinin affı lâ- zımdır! TÜRKDİLİ! 23 MAYIS 937 iİLİMiİZDEN HABERLER Şehirlerde, kasabalarda büyük ve küçük köylerde okul talebe ve öğretmen vaziyeti nasıldır? Kültür Bakanlığı ilk öğre tim durüumunu gösteren bir broşür neşretmiştir. Bu bro şüre göre, şehir ve kasaba ların genel nüfusu 3,799,742 dir. İlk okula devam çağın: da olan talebenin — sayısı 455,969 bugün okula devam edenlerin sayısı 327,423 tür ki bu vaziyete nazaran 1<8, 546 çocuk okula gitmemek tedir Öğretmen ihtiyacı da 2.571 dir. Hüfusları 800 den yukarı olan köyler Köylerin vaziyetine gelin- ce nüfusu 800 den yukarı olan köylerde oturanların sayını 2,388,354, Bu köy lerde okuma çağında bulu nan talebenin sayısı yüzde on iki hesabile 286,602 ok- ula devam eden talebe 139, 015, okula gitmiyen talebe 177,578 dir. Köylere lâzım | olan öğretmen sayın 5649 dur. Küfusu 400 kadar olan köylerin vaziyeti Nüfusu 400 ile 800 arasın” da olan köylerde oturan va- tandaşın sayısı 3,175,759 dur. Okul çağında olan çocukla rın sayısı, 381,091, okula giden 132,446 dır. Bu okul lara lâzım olan öğretmen mikdarı da 11,345 dir. 400 den aşağı olan köy: Tİn vaziyeti Okula giden çocukların sa IkOkullarda NeKadar| Yoklama Kaçakları Çocuk Okuyor.. ( Takip Edilecek. Bu gihiler derhal muayene edilerek hemen — mürettep oldukları mahallere sevkedilecekler. Askerlik mükellefiyeti içi nde bulunan saklıların nü fuz idarelerince kayıd mu ameleleri bitince şubelere teslimi hakkında Dahiliye Vekâleti alâkadarlara şu ta- mimi yapmıştır: Askerlik mükellefiyeti içi nde bulundukları halde nü fuz ve askerlik kütüklerine adları — yazılmamış — olan saklılardan ele ge çenlerin kayıdları — yaptırıl- mak üzere mevcutlu olarak | nüfus idarelerine getirilenle. rin kayıd işleri bitirildikten yısı 132,446 gitmiyenlerin İşonra askerlik muameleleri sayısı 248.645 dir. Yeniden öğretmen ihtiyacı da 3,725 olarak tesbit edilmiştir. Şu hale nazaran bugün ilk tahsil çağında olan ve okula giden talebe sayısı alınan mektuplara göre; 601,188, gitmiyen 524,769 dur. Bu okullarda ders veren öğret. men sayısı 11,478 dir. Yeni- " den bu okullara 11,945 öğret- | men hdak lâzımdır* Noterler İçin yeni teşklât yapılıyor Noterlerin terfil — etrafın- da hazırlanan yeni ( Noter kanunu) projesi üzerindeki son tetkikler de bitirilmiştir. Bu aylarda kanuni şekli- ni almasına çalışılan proje, noterler için yeni mühim esasları ihtiva etmekledir. Noterlerin; tecrübe gör- müş Hukuk Fakültesi mezun- larından mürekkep olması lâzımdır. Vazifelerini aldat ile gören Noterliklere bu mezunların rağbelini celp ve gayretlerini arttırmak için projeye istikballerini temin edecek tadbirler konmuştur: Buna nazaran, noter te- minat akçelerinden ve yıllık varidatlarından münasip bir para ayrılarak buna noter lere tevdi olunan paraların faizleri de ilâve edilerek bu . sermaye ile Ankarada bir (yardım sandığı) kurulacak- tır. Bu sandık; noter aileleri- ne ölüm ve malüliyet halinde münasip bir ikramiye vere ceklerdir Yaşları ilerliyen noterler de vazifelerinden ayrılınca sandıktan istifade edecekler dir. Halkımızın tanzim ve tev- sik işine rağbetini — çoğalt- mak maksadile (Noter harç ları) ziyadeleştirilmemiştir Ancak yeni mevzuatımıza göre konması —icap eden harçlar konmuştur. Mürakabeyi — kolaylaştır mak ve hazine hukukunun ziyaıma meydan vermemek üzere bundan — sonra harç pulları; dairede hıfzoluna- cak nüshalar üzerine yapış tırılacaktır. C.H.P. Genel Sakreterliğinin tel yazısı Büyük Şefin Samsuna ayak t bastığının yıldönümü mü- nasebelile Dabiliye Vekili ve Parti Genel Sekreteri B. Şükrü Kaya Kendile- rine çekilen tel yazısına aşağıdaki karşılığı gönder- mişlerdir: Vali ve Parli Başkamı B. Ethem Aykut Bugünkü müstakil ve mesut Türkiyenin kurulu- şuna başlangıç olan 19 Mayıs günü Büyük Kur- tarıcı ve Koruyucuya du- yulan eşsiz. bağlılık ve saygılar belirten telgrafı- nızı memnuniyetle aldım. Bütün Türk milleti için de size de büyük başlangıcı tamalıyacak yeni başarı- lar diler sevgiler ııııııııııı D(ıhlll_;e Veklli ve .H P G Sekreleri Şukru Kaya Kamutaydaki Müzakereler ( Baştarafı birinci sayfeda ) olduğunu, şarap fiatlarında tenzilât yapıldığını ve fakat diğer müskirat — fiatlerinin tenzilâta tâbi — tululmasının düşünülmediğini söyledi Köylüye ait sigaraları şe- hirlere getirenlerin tezke resiz satıştan dolayi taki bata maruz - kaldıkları ve bunun doğru olmadığı hak kında Mehmet Somer tara- fından ileri sürülen mütalâ- aya karşılık olarak da inhi- sarlar vekili, bu takibatın kanun icabatından bulun duğunu iİşaret etmiştir. Kamulay yarın toplana: Dod î nin dahi bitirilmesi için ev- rakile birlikte yine mevcud lu olarak derhal — şubelere teslimi icap ettiği halde bu hususun kanuni - olmadığın- dan bahisle nüfus idarelerin- ce serbest birakılarak — yal- nız künyelerinin (o da her zaman değil ) — şubelere gönderilmesile iktifa edildiği ve bu yüzden uzun uzadıya yoklama ka- çağı takibine sebebiyet ve rildiği anlaşılmaktadır. Askerlik Kanununun 2850 sayılı kanunla değişen 96 ncı maddesine göre yalnız bu gibilerin hemen asker lik şubelerine bildirilmesi kaydı varsa da kanunun 18, 46, 75,91, 92, 93 ve 95 in: ci maddeleri hükümlerinin gerek belediyelerce ve ge rek köy muhtar ve ihtiyar heyetlerile zabıta ve hükü met dairelerince tamamen tatbikina itina edilmediğin den yoklama kaçağı ve sak- bların her tarafta serbestçe dolaştıkları ve bağlı olduk- ları şubelerin mütemadi ta- kibi üzerine ele geçirilinceye kadar şubelere gelmemekte oldukları ve dolayısile ko lordular mıntakalarında kül- liyetli mikdarda saklı, baka ya ve yoklama kaçağı bu- lunduğu Milli Müdafaa Ve kâletinden bildirilmektedir. Bu gibi yoklama kaçağı ve saklılar elde edildiklerin" de hekimlere muayenâ et- tirilerek muayenesi neticesi* ne göre askerliğe elverişli oldukları anlaşılanların der” hal mürettep oldukları ma hallere sevk olunacakları ka- | nunun 86 ncı maddesinde izah olunduğuna göre bun” ların mevcudlu. olarak” as- kerlik şubelerine gönderil” meler'nde de kanun! - bir mani görülememiştir. Binaenaleyh mevcudlu ola” | tak kayıdları yaptırılmak üzere nüfus idarelerine g€ | tirilenlerin nüfustaki — işleri bitirildikten sonra yine mev cudlu olarak doğruca şube — lere teslimleri ve şubelere dahi gereken? kanuni muâ* meleleri bitirilmek suretilt fazla yekün tutan saklılarl? yoklama kaçaklarının bir af evvel ele geçirilmesi mem- leketin selâmeti bakımında? zaruri görülmüş olmakla il gililere ehemmiyetle bildi” rilir. Vakıflar Ve âbideler TamirEdilecek. (Baştarafı birinci sayfada) ların sıkı bir sürette takibi ve kabil olmıyanların da vsülen kayıdlarının terkini yoluna gidilmesi. 4 — Hayratın ve âbide lerin tamiri için 1936 mali yılında yapılmış olan 20,000 llralık — istikrazın — itfanına kadro harici camilerin satış bedelleri karşılık tutulduğu ndan, bu hesup bir an ev vel kapatılarak yeci istikraz salâhiyeti alınmak üzere bu gibi cami ve mescidlerin ve sair İüzumsuz hayratın ve arsalarının hemen satılmaları, 5 İşe yaramaz ve ya- pılacak tamir masraflarile mütenasip irad temin ede mez bir hale düşen akarla- rin da hemen satılmaları su: retile vakfa daha esaslı ge lir kaynakları kazandırılması. 6 — Son tasnifte de bir- çok yerlerde İüzumundan fazla cami ve mescid bıra- kıldığı yapılan teftişlerle an laşıldığından, hakiki ihtiya cın - tasnif talimatnamesin- deki esaslar dairesinde vali lerce çok yakından tetkik olunarak bu işin bir kere mevzuata göre” | Hrayi geçen bu fasıldan daha gözden geçirilmesi V* fazlaların kadro dışına çıkt” rılması 7 — Bütçeye daha yük sek nisbette tahsisat kont” larak tamire muhtaç âbidt lerin bir an önce esaslı t mirlerini temin edebilme için bazı camilerde açıla hizmetlere yarımi aylıklı V€ kil tayini suüretile 800,! de tasarruf yapılması. 8 — Mütevellileri taraf! ndan idare edilen vakıfla' daki mürakabenin her ’J muntazaman yapılması retile hem bu vıılııllııd’u âmme hizmetlerinin y getirilmesi, hem de bi ne mühim varidat meni rından birini teşkil eddl’. zde beş kontrol hakkı! zamanında tahsillerinin mini. 9 — Yerlerine getirilm? sine maddeten imkân kal mıyan bazı mülhak vıklfu ra ald hayır şartlarımın, # kıflar Kanunundaki 17 (e madde uyarınca, u-"" bugünküğkakiki ihtiyacl4” ni karşılıyabilecek yeni © yelerle tabdili. ı SERSİFPTRARAŞZ B *” L L0 A 5 ” L Rrp e- Si t N