10 Aralık 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

A a aUlus-. un dil .!aglarından GÜNEŞ- DİL ——— — '—mer —e — Teorisi Üzerine Notlar Türklerde Göneş Kültü yadıgârları ve Mısırdaki «Ra» Tantısının Türk Kültünden geldiğinin Gün ş-Dil Teorisiyle izahı Oba : 0b F ağ Aba : 'ab — ağ Obak : ob —- ak Omak : om &- ak Ubay : ub - ay (—ğ) Oma om - ağ Umay : um — ay (—2)6 Aymak: ay -- am -bak Oymak: oy - am - ak Bu ke'imeler arasında gö sterdiğimiz Aymak veya oy- mak kelimeslein etimolojik analizinde bir ayrılık görü- yoruz Bunun izahı teorimiz kavrıyanlan için gayet ba gittir; “Oba, “obak, “omağ, ve sair kelimelerde biz esas kök olan “Oğ, veya ağ ye rine onun manaşını temes- sül ve tecessüm ettiren ob ve om İarı aldık. Çünkü güneş - Dil teorisine göre bu caizdir. Oymağ yahut aymak kelimesinde ise esas kök olan (V.—-g| nin ğ si y olmuş ve bugüne kadar muhafaza edi!lmiştir. Şimdi biz esas kökleri meydana çıkarmak suretiyle bu kelimeleri karşılaştıra hm: Oba : (oğl &- ab — ağ Aba: (ağ) - ab &- ağ Obak: (oğ) &- ob - ağ Omak:l(oğ) |- om -- ağ Umay: (uğ)-Hum-bay (—ğ| Ubay: (uğ| 4 ob Hay (—ö) Oymak: ay (—ğ| Ham--ak Görülüyorki bu kelimeler Güneş Dil teorisi esaslarına göre analiz edilirken tek bir köke ircx olunuyor ve anlaşılmıyan tek bir nokta kalmıyor. Biz bu ke'imelerin aynı kökten geldiğini ve seman tik itibarile birbirine sıkı bağlı olduklarını ancak gü neş Dil teorisi nin vazettiği esasları tatbik etmekle bu luyoruz. Ananevi mektep bu keltmeler arasındaki bu sı. kı bağlantı'arı ve bir kök geldiklerini Ffarkedemez au anevi mektep Rokchillin ya- ptığı etimolojiden fazla bir şey yapmadı veyapamaz ABDÜLKADİR İNAN Güneş - Dil teorisinin va zettiği esaslar, elimizde bu. lunan küçük bir broşür içi- ne sığdırılmış olmakla bera- ber tarih, filoozfi, filoloji ve lengüistik sahasında bugüne kadar söylenen pek çok me- vzulara ve yapılan tetkikle- re temas eden mese'eleri ih- tiva eder. Meselâ “güneşin ilk insanlar için her şeyden üstün bir obje olduğu, dilin bundan çıktığı meselesi, (6) Bundan 8& sene önce ( «Uray» ihalesi hakkında) başlığıyle — neşredilmiş bir makalemin mukaddemesin- de şa satırları yaşmışlımza Orhun abideleri» nde zikte dilen «Umay» ihalesi Türk lerin milli thalerinden mi dir, yoksa diğer kavimler den mi gelmiştir? Bu mese de hakkında bir. şey söyle bizim iktidarımız karicinde- dir bu ilâhenin İranliarın «Humay, hümab larile alâ kadar alâkadar olabilmesi birdenbire — halıra — gelir Türk dilindeki bütün eski ve | yeni kelimelerin bu nokta- dan tetkikini icap ettirmek- | le kalmıyor; Türk ulusunun eskı vatanında bulunan asa- rı atikayı da bu Lakımdan incelemeyi günün meselesi yaparak knümüte köyuyor. | Demek ki arkeoloğların el de etliği eserler de bizi bu noktadan alâkadar etme'idir Bu sahada di'zi'erimizin ta riyçelerimizle sıkı :: birliği yapmaları lâzımdir Tbrklerin eski vatanı olan| Orta Asya ve civarınde JAl tay, Yenisey, garbi Sibir yada| bulunan ve güneş kü İtü ile bağlı olduğu üzer'e rindeki güneş kuraslarından anlaşılan pullar çoktanberi tarih ve arkeoloji âlimlerin in dikkatini celbetmiştir. Arkeoloğ Florinski “Tom- sk Üniversitesi Müzesi, adlı eserindeşu satırları yazıyor: “Bu kavmin dini ihtiya- tatmin — ettiği defin merasiminde kült eserlerinde görü'üyor. Bu — kavmin mezarları gösteriyor ki, bunlar âhiret âlemine inanmışlardır. Ga'i- ba güneş âli —ulübiyet ve hayat menba addedilmiştir. Mabutlar kuş suaetinde ve güneş halesi — içinde tasvir edilmiştir. Görülüyor ki bu nların akideleri, fetişizmden yükselmiştir . (1) Tarihi eserlerden öğrendi ğimize göre “Güneş Kültü, Türklerde pek eskidir. Bu Kültün tarihi devirlere ta- rihten önceki zamanlarda kökleşmiş bir Kültün deva - mı olarak intikal ettiğinde şüphe yoktur. Çin tarih kaynak'arında tespit edildiğine göre, Hön lerin İmperatoru La — Oşan (Büyük Metenin” oğlu| Çin imperatoruna yazdığı mek tupta “yer ve gökten doğ muş Güneş ve Ay tarafın dan memur edilmiş Hönle rin büyük — hakanı..., diye yazıyordu |2) “Hönler beşinci ayda top lanırlar. Babalarına, semaye yere ve diğer ruhlara kur- ban sunarlar. Hakan, her sabah sarayından çıkarken tu'ü eden Güneşe, geceleri de Aya secde eder, BI. Hönlerin bir şubesi o'an “Dunhu,, Türkleri de Güne şe ve Aya toparlardı |4). “GawLi, sülâlesinin mü essisi olan Çicumin — gençli- ğinde düşmandan kaçarken bir ırmağa gelmiş ve “ben Güneş oğluyum. Haba ilâ hesinin torunuyum!,, Demiş catını nasıl ve dini ırmaktaki balıklar ve kur () Sahife: - 10 İlkleşrin tvrihli aUlusu ta- okuduğu- muza göre — Alaculüyük hafriyatında da «Güneş ku rsları, nı göslerer — şeyler elde edilmişlir. 12) fakinof ( - Hiyaceni) Sobranle Svcden 128 Değu, gu, bom | parlie; 2, page 26 (3) Jakinof, Sob. Sv I. 16. H) Aynı eser, 1. 154. bağalar ona köprü vazifesi ni görmüşler (5) Türklerin ev ve çadır ka pıları, genel olarak, şarka karşı olduğu da talik ve et noğrafya Alim!lerinin dikka - tini celbetmiştir. Prof VV. Bartold. “şark | kü'tü — doğan güneş kültü. “nün Türklere mahsus- olup çok eski zamandan beri Çin- Hlerin bunu kaydettiklerini yazmıştır. (Ö). ı Kidanlar devrinde (X X I. asırlarda) Çinlilerin “ce- nup kü'tü, Türklerin “doğan güneş kültü, nü tazyik etli Mogol hakimiyeti zamanın- da ise bu Çin ve Moga' kül tü Orta asyada resmi kült oldu. Bununla beraber *do ğan güneş kültü, Türklerde devam etti “Mihnirnamci Bugari, |7) adlı bir yazma eserde *Kırgızların 1Ö. nci asırda bile Güdeşe taptık'a yazılmıştır. hattâ Mogollor dan bir kısmının da bu es ki Türk dinini devem ettir miş oldukları görülmüştür İbnü Esir “Mogollar tülü za manda güneşe taparlar, di- yor. |8| Prof. Gördlevski (Han Ke raan) türklerinin kültürlerin den bahseden eserine “bun | larda eski paganizm baki yeleri vardır: yemin ederken güneş vursun! derler,, diyor. | (9) Altay Türklerinin kozmo- göni ve mitolojilerinde cak? n Türklerin “Güneş — Kültü, ananssı pek — bariz olarak göze çarpar. Kozmoğoniye göre Ü'gen veya Aakay denilen erkek tanrı icat ve yaralma ku | vvetini “Ağene, den almış * tır, (10) Altaylıların “güneş,e “ana | aya da 'ata, deklerine gö “re bu agene güneşten baş- ' ka bir şey değildir. «Güneş Dile sahada bize yeni — ufuk'ar açacagı şüphesisdir. Meselâ eski Mısırlıların 6Ra, larını alım. | Eski Misırlıların “R,, ları | “Güneş Dil, teorisiyle en ilmi bir şekilde şöyle izah | olunur: Ra — Ağ - ağ — arağ — - rag — — Ra Türkçedeki “arı,, “arı,, — (pak. temiz mukaddes) “âr, kejimelerini de eşki Mıisır hıların “Ra, kelimesiyle ka- rşılaştıralım: teorisinin (9) “Kasım Türklerinde kültür unsurları, — Rezan, 19971. s. 1l (To) Verbitski, Altayski İnorodsı, S. 89. BUGECE Şifa Eczahanesi Nöbetçidir. iLİMİZDEN HABERLER || İlkokul Öğretmenleri- nin Yaptığı Toplantı.. Dün şehirimizin bütün ilkokul öğretmenleri Halkevinde top- lanarak bir “öğretmen korosu,, teşkiline ka Dün şaat on altı da şeh rimiz ilk okul öğretmenleri | Halkevinde bir toplantı ya: pmışlardır. Parti ve Halkevi başkanı B. Lütfi Kırdarın | başkanlık ettiği ve kültür | direktörü B. Salim atalığın da iştirak ettiği bu toplantı : bir saat kadar sürmüştür. | B. Lütfi Kırdar öğretme nlerin yurdun her yönünde olduğu gibi Bahkesirde de Halkevine gösterdikleri ilgi- yi takdirle karşıladığını sö- | yledikten sonra öğretmenle: | rden mürekkep bir — koro heyetinin kurulması için teşe- bbüse geçi'mesinin çok faid eli olacağını anlatmıştır Halkevi başkanlığının bu isteğine hep bu öğretmenler birden memnuniyet e iştirak ederek aralarında bir “Öğr- etmen korosu,, kurmayı kar- arlaştırmışlardır Halkevi başkanlığından: Halkevimiz kurs'ar şubesi tarafından Almanca ile, bi İngilince kursları açılacak tır. Dersler — 17.12 935 salı günü başlıyacaktır — İstekli olanların Halkevi sekreterli- ğine adlarını rica olunur $ Halkevimiz kurslar şu- besi mahsus olmak üzere Fran yazdırmaları tarafından bayanlara sızca kursu açılacaktır. İste kli olanların kaydolmak ürz ere Mithatpaşa öğretmenliğine müracaalları okulu baş rica olunur. $ Halkevimiz kurslar şu- besi tarafından haftada iki gün olmak üzere Mithatpa şa okulunda biçki, dikiş, el ve makine nakşı kursu açı: lacak ve 9 12 935 tarihinde işe başlanacaktır. İstek'i ol- öğretmenliğine müracaat et meleri rica olunur. $ Halkevimiz gözel sanat. lar şubesi tarafından tezyini resim kursu açılacak. ders- lere 9 12 935 günü başlana caktır. İstekli olanların Hal kevi sekreterliğine adlarını yazdırma'arı rica olunur. len ve bilmeyen'lere mahsus | anların Mithatpaşa oku'u baş rar verdiler. Midhatpaşa Okulu Kültür direktörü B Salim Atalık bu öğretmen koros unda şahsan yer alacağını, koronun faaliyetini bilhassa yakından takip — edeceğiri söylemek surelile öğretmen- lerin şavk ve heveslerini ar: tırmışlardır. İlk okul öğretmenleri bu- her — pazartesi, cuma günleri Halkevinde toplanarak koro için — çalış- malarına başlıyacaklardır ndan sonra Halkevimiz Üç Kurs Halkevi kuralar şubesi ta- rafından Mithat, okulu - nda bayanlar için Fransız ca ve dikiş, nakşı kursu açı İmıştır. Dersleri öğretmen ——— Naci Tn AM Un ve zahire fiatları 9 Birinci Kânun Pazartesi Unlar 72 likbir Çuval un Kuruş 60 Randımanlı 1000 70 . 990 ' BO Si 830 Kırma 600 NOT: Bu fiatlara muamele ve buğdayı koruma ver gisi dahildir. Zahire fiat'arı beher kilosu: Cinsi Kuruş Sert buğ. 6 ğ h 37,5 Kızılca , 6 25 Yumuşak , 6 75 . » *Ü 62,5 | Arpa 4 | Misir 4 25 Çavdar 4 | Kepek 2 25 ha ——— di miştir. EERERLARET A Ulusal Ekonomi ve arttırma hal- ; fası U'usal arttırma ve ekono mi haftası bu ayın on ikinci gününden başlamaktadır. Bu hafta dolayısile şehrimiz art tırma ve ekonomi kurumu hazırlıklar yapmaktadır. Kurum tarafından esnvaf arasında bir vitrin müsa- bakası tertip edilmiştir. Bu müsabakaya ilgili olanlardan bir çoğunun iştirak edeceği umu'maktadır. Gelenler Giden'er Buludan genel savamanı iken bu defa terfian Kayse- ri asliye ceza hakimliğine atanan gençlerimizden Nefi Demirlioğlu yeni ödevine | gitmek üzere dün şehrimize gelmiştir $ Balya şarbayı ve Parti başkanı Abtullah Eral dün şehrimize gelmiştir. * e a Bir istifa | Avcı kulübü idare heyeti | üyeliğinden istifa — ettiğimi , Türkdili - vastasiyle bildiri- rim, Dava vekili Kenan Tarafından Açılıyor. | Bayanlar için Fransızcadikiş- nakış kursundan başka bir de tezyini resim kursu açılacak. Kurslar büyük bir rağbet Görüyor. olan , Fransızca kursuna şimdiye | kadar 25 kudar bayan ya- ' zı'mıştır. l tarafından verilecek Dikişin nakış kursuna gel- ince buraya kayıd olan'arın adedi elli beşi bulmuştur. Kurs'ar ilk olarak dün ders'erine başlamışlardır. Bu kursta Nimet dikiş. Faika, el nakşı, Siddika, makine vakşı, metot dersleri göste | receklerdir Bu kurslardan başka yine | Hakevi güzel sanatlar şub- | esi tarafından bir tezyini re | isim 'kuran açıdpaştır. Bu kua | rsun kayıt işine de dünden itibaren beşlanmış bulunm - aktadır Bütün bu kurslar büyük bir rağbet görmektedir İlsürel Kurulunun —dünkü top - Jantısı | İlsürel kurulu dün İlbay B. Salim Gündoğanın baş:- kanlığında belli top'antısını yaparak ile ait işler üzerinde / görüşmüş ve kararlar ver | ...01... <