12 Mart 1935 Tarihli Türk Dili Gazetesi Sayfa 2

.v? ’W'ı' tpıı:ilür edilmiş varanconncLERARARANACErE, BIRETÜD Z raat Bankası ve Mitat Paşa. Avni Erdilek « - Ürüm Mitad Paşa birçok medeni | şahoca da tasvib buyurulmuş- ve hayırikglere tevessül el“ | dar. miş ve hepsini de muvaffakı, Evel- yetle neticelendirmişdir. ©e (Bali efend:) tesmiyu edi- len ve şimdi (Kınajevu) adı- | nı toşıyan köydeki tlar mektebi, Ruscukdaki — islab- hana namı diğer eytamhane hep onun geyretile meyda- na gelmişdir. Eytamhanenin inşasında kendi. kesesinden 7500 kuruş vörmişdir. Bu mücsseselere — har - irkdan yetimler alınmışdır. Sanatlar mektebinde her türlü sanat lar va bunlar arasında — de ricilik da gösteriliyordu. M- tat Paşa (Beli efondi) deki sanutlar mektebinin yadında büyük bir çuha fabrikası da kurmuşdur. Bunun makij- ne ve ustularını Belçika ve Avüsturyadan — getirtmişdir. Diğer tarafdan Mitad Psşa kendi vilâyetinde, aksiyoner şirketlerin kurulmasına bü- yük bir alâka göltermişdir. Varnada bir otel inşası, zi- raf makineler ve pulluklar celbi, Solyada bir şeker fabiikasının tosisi hakkında birör aksiyoner şirketin kü- rulmasına dajr teşebbüsle- ri bu cümledendir. «Tuanap gazstesinin 1866 tarihli ve 106 numaralı nüs- hasında - çıkan imzasız bir makalede şunlar yazılıdır: " Bofyada - o havalide eyi pançar yetişdiği içia- bır şe ker. fabrikusının — kürülma- sında, aranılan şartlar mev- guddür. Sofyada rakı fsb- rikası olan Pariyüs adındaki — Fransıza — mü. racaat edildikde © da bu fikri tasvib etmişdir. — Ve in ucuzluğuna binaen şekerin göyet ehven fiatla istihsal coilebileceğini &öy- lemişdır. Mechul makale — sahibinın fkri Tuna valısince muva- fk görülmüş ve kabul e- dilmiş olacık ki o, bu meseleyi etraflı tedkik etmiş ve gerek bu fikrin mevkii fule konması ve gerekse Vırnada oötelin inşası — ve z.raf makinelerin halli içın #ksiyoner şirketlerinin biran evel tesisi hakkında o ida- re merkezi jle müzakerelere £ rışmışdır. 1867 tarıhlı — ve 229 nu- maralı Tüna gözet sinde bu iş bakkında Mıtad Paşanın reporuna Bab âlınin verdiği cevabdan şöyle bahsediliyor: 1 — 400 hisdesindan ayrıl- miş 4000 İiralik sermaye ile bir girket kürülan Var. nadı yolcular için bir otel inşasış 2 — Behori 200 2 r " kuruşdan 400 hisse senedi ile karalacak şirketin delâ. letile Dobrucada kiymetli - razinin işlenmesine başlangıe olmak üzere şimdilik bir makine satın alınması; 3 — Sofyada,ve havalisind : pança- rın — mebzüliyetine binaen bir şeker Tabrikasının ku- rulması için yukardaki şe- kilde hisse senedi ç karıl. ması bakkında zat devlet. leri — tarafından vaki - olan taklıf adlıye meolisi âlısince ye pedi D [ Padişah aynı zamanda girketletrin yukardaki ;'şart lar dahilinde — tesisini ve şeker fabrikasına asid hizse senedlerinin 600 x- iblâğını emir buyurmuşlardır. Birinci girket — hakkında ne, yapıldığı bilinemiyor. Ya- İnız aksiyoner şırket — vasıta. Bile ziraf makinelerin tedarik edilmesi fikrinin bilâhare terk edildiği ve bu Makinelerin menafii umumiye kasaların. dan alınan paralarla tedarik edildiği bılinmekdedir. Sofy- ada şeker fabrikasının tesisi hakkında çok — isabetli va fuydalı fikra — gelince, bu, maattesesüf mevkii fiile konul- umamışdır Sabebleri serma- yenin mevkufiyetidir, Mitut Paşa zuhire borsa- sı tesisinede teşebbüs ötmi- şdir. Ovakte kadar köylül- er zahirelerini Varna, Tutra. kan ve Köstence iskelelerine götürürler ve gelişi — güzel satarlardı. Bu hususda hic bir müşkülâta tesadüf etme slerdi. Bilâhare zahirelerin satış yeri olmak — üzere yukarıdaki iskelelerden ma- da Ruscuk, Ziştoy, Nıgbolu, Rahve, Lom ve Vidin iskele- leri de kabul edilmişdir. Mü- tehassıslar işbu iskelelerden birine nümunelik götürür ve orada tücearlarla uyuşarak mallarını satarlardı. sında tacirler- in desisekârane hareketle- ribin önünü almak mecbur- | iyeti hasıl olmuşdu. Bu ma- ksadla her vilâytde bütün köyler için zahirelerin sat- ışları hakkında bir gün ta yın edilmişdir. Bu — tedbir zürranın menfaat nu olmuşdur. Çünkü zahirelerin pazar fi alını tayin ve tesbit elme- kdedır. Mülkf memurlar da zurraa mahalif fiutiurdan da- ha elverişli olan diğer ma- haller tacirlerjnin — fiatlarını da vildirmekde göyret göst- ermekde idiler. Bir vcnebi seyyah diyor ki: Üç sene zarfnda vuâyetin vuziyeti tamamen değişmiş dır. Bu kısa müddet zarfın- da Mitad Paşu 3000 kilomet. re yol ve 1400 köprü inşa ve Ruscuk, Nış ve Sofyoada üç büyük sanatlar mektebi tesis etmişdir. Unun yüksek ve kuvvetli azmıle herşeyde büyük değişikilikler yapıl- suğşdir. Raiyeler, hükümet adumlarından ve — jandurma- lardan hüsnü muamele gör. meğe ve hattâ ,dairelerde muhtelif işlerde kullanılma gu başlamışdır. Her mezheb erbabı için mektebler açıl- mişdir. Benebi memleket- Jerden mühendisler, mimar lar getirilmişdir. — Kışlalar, hastaneler, eytomhaneler, öteller, köprüler inşa edil mişdir, 1876 senesinde bütün Tu. na vilâyetini dolaşan F. Ka- nitz Mıtud Paşa — hakkında şu süretle — mütalea beyan etmekdedir: Tuna vilâyetine guvernör tayin edilen Mitad Paşa sihrlı değneğin ma i- fetlari kabilinden Balkanlırın vaziyelini değ şlirmişdir. Bü- tün Türk hükümet adamları ıı-ıııudı L en ezkı, en | 'TÜRK DİLI Tuna misakı ' (Üst tarafı birinci sayfada ) keri misaklar akdolunmasına meydan vermesinden körk.- makdadır. Mısakı yapanların bu imkâna açık kapı bi- rakdıklarını ve fokut bunun çok mzak olduğunu itiraf ötmek Ögerekdir. Almanya wmilletler cemiyetinin her ne SurMtib olursa olaun sahteyk gakmasını — istememekdeadır. Pulonya ve Macaristan Alm- an aktörlerin arkasında har- | eketsız durmakdadır. Umum- iyet iyitıbarile reviziyoncu | devletler, bütün mukavemet kuvvetlerini şark — misakına karşı tahşid etmek için. Tu- | na “misakına karşı müte mayil — davranmakdadırlar, Küçük itilâf devletleri ise gerek* hariciye — nazırımız | M. Laval ile yapdıkları te- lefdif muhaverasinda va ge- rek Lvublyanda — yapd kları içtimada — şartlarını tesbit etmiş- ve bunları M. Laval tebliğ etmişlerdir. M. Lavala bu şartları kabul etmişdir. Bu şartlar aşağıla hulâsa edilebilir 1 — Bvelâ - şark misakı akdolunmalıdır. 2 — Avuaturyanın dahili işlerine müdahele etmiyecek- leri hakkında vermiş olduk- ları vade rağmen — Habs- butg — hanedanının isdesi, Bultanat etmesi hususunda weto hakkının ibkası; 3— Reviziyonistlik ancak millet ler cemiyeti misakı — ile sıkı bir surotde tesbit - edi- Imiş bulunan şekilde meşru Olabiliceğinden her güna reviziniğm propugands sından vaz geçilmesiş 4 - Macari stan tarafından ekaliiyetler hakkında iki taraflı misak lar yapılması tarzında - orta ya atılan — talebin reddi; 5— “Akdeniz ” misükında emniyet için lâziım — gelen garentileri bulmadığı takdir de — Türkiyenin de Tüna misakına iştirak etmesi. Makale sahıbi M. PertinaX Parisde Avusturya va Fransa ricali artsında yapılan mü lâkatın bu işi olduğunda ina- nmamokdadır. Fransa:Avusturya ricali ara- sındakı konuşmalardan sonıa M von Sehüsehtigg ile M Weldeneggih Paris ge- yahatı en huzür — verici bir jintiba hasıl etmekde. dir. Avusturya — müstakil kalubılir ve kalmalıdır. Av- usturya Başvokilinin Pari sde vaki olan beyanatla- rı Avusturya milletinin bu na kati — suretde vermiş — olduğunu karar mMünevver, en müdebbir. ve en faal bir. şahsiyet olarak temayüz — etmişdir. Büyük Petro gibi teşkilâtcı, ist dut ve dirsyet ile muttasıl, mu kdim, müstukim, — demir azimli olan Mtad — Paşanın egüne emeli Türkiye gılşşdvmvk dir. Bo k.ydff' Ğî tad — Paga hattı hümayuna eciddi nazarla bakan — biricik validır. O, müslüman ve hiristiyan halkın siyasi ve medeni vaziyetleri arasında- ki müsavatsızlığı da izaleye çolışmışdır. O girada Tüna — vilâye- tinde mürabehacılık — ve ye- gilojlik (mahanlaAtı idraktindean evel satın alma) en — had şoklinda hüküm sürüyordu. | En ziyade Tuna ve Karnde. | DİZ sahillerindeki kasabalar- da inkişıf etmiş olan bu iktısa"? uyğunsuzluk —mev. cudiyetini Rus General kon sölosu Moştin de tasdik | etimekdedir. Muümajleyh bir | (Daiml — ancüleş | dün valimiz Bay Salim Gün- | olmuşdur. mekdedir. Vıyanada kati ha- göster- | | Ba hal karşısında .f_ Ccemacenme 5 ŞEHİRVEMÜLHAKATTA Kredi Kooperatıflerl 935 Yılı Büdeesi hazımlanıyor. RKeı Baimt —emetrmemi”; hazırlıkfarı Vilâyet doğamnın başkanlığında topla- nmış va Ümümi Vilâyet mec hsine verilecek 935 büdoe- sine aid hazırlıklarla meşgul Bi 5 -i Başmühendis vekili Vilâyet başmühendiz. ve- kili Zıyühiddin -Marmara ada larında — felâketzedeler — için yapılmakda' ölen'evleri g&-“ ömek üzere dün Erdeğe gıt! mişdır. kıkatlarla iştıgal olunmak- da ve huyalılta kapılmak cıihetine — gidilmemekdedir Hababurgların tadei saltanat — etmeleri işi ni ortaya atmak suretile vaziyeti bulandırmak — isti- yeclerin aldandıkları zan- nolunabilir. En salâhiyet- tor Avusturyalı ricalin de- dği — gibi — Habsburgların iadei saltanat'etmeleri mose- lesi mevcud olsa bile bu me- sele aktüel değildir. Her ha- lde bu mesele Parjsde vaki olan mülâkatlarda katiyen mevzuubahsodilmemişdir. Bir çok Avusturyalıların Habsb- urg hanedanınu ve mensubl- arına karşı besledikleri muh- ubbet hisleri başka ve bu gü- nün siyasi ımkânlırı da başkı bir şeydir. Ve kimse orta Av rupada vücuda getirilmekde olun büyuk 'sulh eserini hales Idar edebilecek bir. tehliked: «en doğacak mesuliyeti üzeri. ne almağı ciddi bir suretde itibar nazarına almamakdadır. Şübhesiz Viyanada Habsburg hanedanma mensub prens. lere ait emvalin ımkln dairosinde kendile- iadesi ve dahili kar- y.ıl klura meydan — veril- memesi maksadile hariçde kalmılıın iâzımgelen paratoriçe Zıta - ila Ürtto müstesna olmak — üzere | Hasburg banedanı — prensle. rinjn Avusturyada ikamet- leine — imüsaünde — edilmesi düşücülmekdedir Hulbuki yenı Avusturya rıcalınin bun: dan ileriye giderek komşu devistlerin şüohelerini uyan. diırmak istediği Zanaimi — ve Bunun - için 8 prens Kabstti ve Uncukir - Mah toplantılarını yapdılar., Gu kaoporatıfle Websüd ve Uacakırı Mah müdiye ziraf krödi koöprra-” tifleri zirsat bankası müdü- tü İsmail Akbaşın huzurile yıllık toplantılarını yaparak yeni idare heyetlerini ve mu- rakıblerini seçmişlerdir. Kebsüd — kooperatifimin başına yeniden belediye te- isi Ali Rıza Ergün getiri- mişdir. Kadri, — Hakkı, Nafız, Sabri üyeliklere, nahi- ye müdürü Sedad Ergüven ve Sadeddin de murakıblık- lere seçilmişlerdir. Kooperatıf 934 yılı içinde ortak adedini 146 ya çıkar- miş ve — ortaklarına 16000 küsur lira dağıtmışdır. ye- koopötatifleri yi HOG | Uncukırı- Poratifi “yent Icın şöyle kurulmuşdur; Mahf” diyeden M. Mehmed reit kâtib, Ali, bakkal B hzzet ve Mehmed Ali ”'l nahiye müdürü Ergüven ve Kebsüd Nla reisi Ali — Riza lirı“ murakıbdirler. Bu kooperatif en faal (ke operatiflerimizdendir. iki yıl evel otuz . kıılo'* M la işe hqlı:::ıı yüz altmiş z rdır. 1934 yıhndıM ina- 18650 lira - ikrez dd' dir. Kooperatif muhiti iç” çok faydalı olmakdadır. Hilâliahmer üyeleri çoğalıyor| Şarı 'âcivertlilerin balt$k Felâketli günlerin şefkatli bir yardımcısı olan Hilâliah. mer cemiyetine bütün halk ve memurin seve save aza kaydolunmakdadır. Bu - su- retle memleketimizde Hilâl aza sayısı artmakdadır. ldmangücü kulübü mın ikinci günü ıkıll' A hir kulübü salonunda ceği balo için hazırlık f" makdadır. Balo — me en şen ve nezih bir olacakı Bu sene mühim ve büyük — manevralar yıııbıllı Naney,24 Şubat . Buseneki| 3 üncü Amiöne piyadt eskeri mesai programı ba- zi manevralar — yapılmasını derpiş etmekdedir. Bu ma. kasıdır. Bu suretle birinci olmak üzere motorizt ' 3" nevralardan — birçokları harbi ©iş üç fırka hınwj' metodlarının seferber — ha. üne getirilmesi ve - diğer tarafdan — da — şeferberlik halinde cüzütamlar - toşki- üti bakımından fevkalade şayanı dıkkat — olacaklar- dır. Eylül ayının ilk hafta. ları zarfında Majlİy ve ci- yarında mühim hareketler olacakdır. Buna 38 — fir- ka iştirak edecekdir. Bu fırkalardan birini Reims de General Villemontun ku. mandası — altında — bülu- nan ve - motorize — edilmiş olan 4 üncü hafıf firkası (eskı 4 üncü süvari livası) ikinci Châlons —Sar Mar- nede General İssalynin ka- mandası altında bulunan 12 inci piyade fırkası, üçün- cüsü de General Fuurynin kumandısı altında bulunan recek bir sebob yokdur. raporunda ssire meyanında Mısırın bektar başına safi hasılatını 58 levadan hesab ek diyor ki: arazınin kıy- metine nuzaran fuzla olan işbu hasılat, zürraın aldık ları borelara tediye etdikleri yüzde 30 — 20 — gisbetinde ve hattâ daha/ yüksek faiz ile muküyose edilacek olür: şa hayli © azaliır. ; Gerçi Tuna vilâyetindeki arazinin kıymeti yoksa da sahibleri olan çiftejlerin — katlık ve diğer sebebler dolayısile— boreları - çokdur. Bu . bore- ların fajizleri ©o dereca - füuz- lalaşmışdır ki mdstıhııllnrin fevkine çıkmışdır. Mahen lâtı zirajyonin terhini mukabilinde yapıldığına gö- re bu borcların ödenmesi mü-| emmendir. Ba boreların faz. lalaşması — köylünün vaziyea. tini fana — halde ' sarsıyor. Varnada alacaklarından kroditörler yüzde 50 sinıterk ve foda etmeğe hazırdırlar. herhangi bir sobeb dolayı- sile borec almak mecburi yelinde kaldıkda — kroditör çabuk ve kolay bulunuyor. Bunların ekserisi Rum ve Yahudidir. Mitad Paşa murabahacılığın ve yeşilciliğin yıkıcı tesirlerine şahid bulunuyordu —Bu ba- kımdün — çiftej halkın müş kül vaziyetini teslim ederek vilâyeti dahilinde yapdığı ietimaf, sınaf ve idarf re- formların çifteiye saadet te- minine kâfi gelmediğine kani idi. O, iklısadi refarmların Ja icrasına şiddetle tarafdor idi Bu cümleden olarak köy iktısadiyatında bazı eserler meydana getirmeğe ve köyl- tirimiş olacakdır. Bu —manevralarda ek — harb — meclisi , isi General Gameli9, harb meclisi ııııı::J piyade umum General DüflenX, s0vafİ p mum müfettişi Genert yakr sone yapİmış - olan beler - tokrarlanıcak manevralar için jl ci «bany efradı silâb alınacaklardır. Aynı l' yaz esnasında Parii nan 3 üncü, pıyıîoi "'y Parisde bulunan | Metzde bulunan 42 N6i # de fırkaları ve dah& W' fırkalar Moumel / acaklardır. er hususda V€ tensik — etmeğe oll"ğ Binaenalayh ©, gifici ’ ihdas ve uuıııı de M memezlik edemezdi Osmanlı ıııpırı '4 nisbeten küçük bir nda, bir tek vıll lışdığı cihetle, yilayeti lindeki çifteilerin yaclarını tatmin için, imparatorluk umt bir çiftci kurulmasını bıl" nki böyle bir bol yapdığı ve yapmak reformları — tamat yarıda kırdi. 0 sırada böyle bif kırıılıııı için 668f ;—; leri Çiftci | dahilinde Avrupa b uslığı 504 | ünün ikıtsadi vaziyetini ıslaha| bulmak ııNM fy çalışıyordu Garbin ictimaf ve iktısadi hayatını,kredi müösseselerini yakından tanıyan fasl — vali idaresi altında bulunan yer- ında hqlunıyorllı e rmayesizlik yü: j veya çiftei knd“ e vilâyet bankasın!f Ölg imkânez