10 Ocak 1940 Tarihli Son Telgraf Gazetesi Sayfa 3

İMEMLEKET MESELELERİNDEN| Türkiye meteoroloji teşkilâtının faaliyeti Memleketimizdeki 190 rasat istas” yonu nasıl çalışır ve neişler görür?. YAZAN: l REŞAT FEYZİ Zelzele hâdisesi, Jeoloji ve me teoroloji ilmini ve bu sanları alâkadar ediyor, Baciylr ve havalisinde vukua gelen acı sıntısı üze İerde bul; leketteki ilimleridir. Okuyucular, meteoroloji i J h Mi tabiri- hi yakından tanırlar. Çünkü, ga - zetelerde çıkan hava raporlarını veren teskilât Türkiyedeki meteo- roloji istasyonlarıdır. oloji ve meteoroloji Türk tarihinde, hava rasat işleri Em küçük kasabalarımızda bile eski evlerin arasındaki yeni inşaat Tix bakışta göze çarpıyor | dataa Vekületleri meteoroloji is- ile uğraşılması çok eskidir. Hatta, dünyada İlk rasatları ” yapanlar, Mezopotamya'da yerleşen Sümer Türkleridir. Meteoroloji ” ilminin esasını astronomi ilmi te; - der.. “Türkiyede, — Cumlmla idaresine kadar, meteoroloji ilmi, kam manasile, teşekkül etmişti. On beşinci asırda büyük Türk | Alimi, riyaziyeci ve hey'etçi Uluğ BeTLAAH Kuşçu ve emsali, Osmanlı| ihinde, astı i bürük d SiTonomi ile uğraşan | hllodoı:n Meteoroloji ilminin mey-! k:ll Retirilmesi ve pratik hayatta yarıyan hava bilgilerinin elde| ek üzere ikri, n do- Sarın sonlarında ortava îl.:mığ e İlk defa 1870 tarihinde, nbulda bir rasathane kurul - Muştur, 1875 tarihinde, Vi , Viyı ir Av- FUba hava isleri kon:::lin:lrı: n mıştı. Bu kongreye, Osm ve, Osmanlı İm- ;::frlu*u da murahhaslar gön- G uî" Kongtede; ö'zamânki Os-| dndeı !mı?ınıorhzu hudutları - zmir, Bevrut, Sino - | Zı:.mıwnmvı. Burta ve Teabaoa. | Kararlşı atat merkezi kurulması| Kandilşüsü. — Fakat, bügünkü Giderlerin e athanesinden başka, Ka inin hiç biri kurulamadı. rum(; bu ilk rasathaneden dahal Taksıçalan Oğulları — devrinde 0 imde bir rasathane kurul < zermeder KSt bu müessesenin çok ea teden yıkıkdığını, bunda âmil #ârav Si7 de. o devrin taassubu vel sörüyeütekkümü — bulunduğum ni pi oTüz. Hicri 987 tarihinde, y: hbund:n 370 sene 'kdld!ln isminde bir râsit İstan- W';u"(l':kxımdı bir — rasathane hizieeta, Fakat, bu rasathane bir. tildi ” #örmeden ortadan kaldı - 1823 yılında, Cumhuriyet idaresi elinde, bi *;ı?r, bir astronomi rasathanesi ..ıı_:e İrca edilmis Kandilli va - Tesinden baska bir müddet MMk'e'ırolqıı teskilâtı yoktu. Hal - Z . tabiat kuvvetleri ile uğraş - ların sekillerini, sebep-| leketimiz insan, ne- nlarmın hayatı üze- rine Olan tesi duğü Bir Yıldız Kocasından Boşandı Sinema.un en sevimli yıldızla - 'tından Ruby Keeler kocası Al Jon-) zon' ayrılmıştır. Al Jonson, Meşhur müzik hol ve kabare ar- fistidir, Sesli sinema çıkınca şük- Yeti bir kat daha artmıştır. On bir sene evvel Ruby Keeler- le evlendiği zaman kırk iki yaşın: da idi, Uzun müddet pek mes'ud bir hayat sürdüler, Fakat Ruby Keeler, dostlarının yanında alay ettiği iddiasile mah-, kemeye baş vurmuş, ve davayı ka- zanmışfır. Haftada 14,000 frank na-) kocaya cak olursa 1 mül-| yon 800,000 frank tazminat ala - ! porları verilmiştir. taktır, tasyonları kurmak ve çalıştırmak mevzuunu ele aldılar. -Bundan sonra da, Nafıa Vekâleti, hava ve su rasatları teşkilâti kurmak lü- zumunu hissediyardu. Sıhhat ve İçtimal Muavenet Vekâleti de yur-, duün umumi iklim ve rasat istas- yonları kurmak teşebbüsüne geçti.| Görülüyor ki, modern bir dev- letin muhtelif iş ve faaliyet saha- ları hâva rasat — istasyonlarına muhtaçtı, Bir müddet sonra: 1 — Ziraat Vekâletinin meteoro- loji enstitüsü, istasvonları ve tes- kilâtı şebekesi, 2 — Milli Müc a Vekâleti - nin heva rasat teşkilâtı ve şebe- kesi tebarüz etli. Bu iki teşekkül 1925 den 1936 Yılı şubat sonuna kadar çalıştılar. Ziraat | Vekâletinin kurduğu mü- esseseler memleketin rasat, imar, nafıa, iktısat, adliye, — mhhat ve sehircilik işleri bakımından lü - | | zumlu hava ve iklim malümatına karşı hasıl olan bilei ihtiyaclarını| temin etti, Milii müdafaa Vekâ - Teti rasat teşkilâtı tayyare ucuş - ları bakımından olduğu kadar, di- Ber askeri hususlar hakkında da lâzım olan malümatı verdi. ve uh- desine düşen vazilevi yaptı. Nihayet, 1937 yılınta 14 şubat tarihinde kabul edilen, 3127 nu - maralı bir kanunla memleketteki bütün meteoroloji — teşekkülleri Başvekâlete bağlı olarak çalış - mak üzere «Devlet metcoroloji iş- leri umum müdürlüğü» teşekkülü altında toplandı. Umum müdürlük teşekkül et - | tikten sonra, memleketleki bütün| meteoroloji ve rasat tesekkülle - | rinin kadroları, leri ve sair | vasıtaları takviye edilmiş, modern bir hâle getirilmiştir. | Evvelce, yalnız Kandilli rasat - hanesi vardı. Bugün memleketle, mühtelif dereceli ve muhtelif sınaf| meteoroloji istasyonlarının sayısı | 190 dır. Bu istasvonların sayısı da sür'atle arllırılmaktadır. Bir de yardımcı meteoroloji istasyonları | vazdır. Yalınz yağış rasadı yapan ( bu iştasyonların sayısı da 70 ka- dardır. Hemen bütün devlet aaliyeti, mcteoroloji istasyonlarının rabor - karına muhtactır. Meselâ, bugüne l | kadar, muhtelif isler — etrafında, teoroloji ilminin raporlarından istifade edilerek başarılan hizmet- lerden bitkaç misal alalım: Kayseride dokuma fabrikası te- «is edilirken, iklim — rasatlarının bilinmesi lâzım gelmiştir. Sıvasta şeker pancarı ziraatinin| mümkün olup olmuyacağı hak - kında metcoroloji raporu alınmış-| Askeri coğrafya — encümeninin | Yaplığı tetkikat icin rasatlar ve iklim malümatı verilmiştir. Memlekette mahsüllere - zarar veren haşereler ve hastalıkların hu- sul şartlarını tesbit icin tetkik ler yapılırken, tasat ve iklim malü-| matı verilmiştir. Cumhuriyet müddeiumumilik - lerince muhtelif vak'aların tesbit edimesine esas olacak İklim na - Bazı deniz kazalarında hava hâ- diselerinin tesir derecesini tesbit etmeğe yarıyacak malümat veril- Miştir, a Gece vuku. bulan — bazı cinaf vak'alarda semanın bulutlu olup olmadığı hakkında adliyece isle- | Şoplanarak civarda buiunan ş0se- nilen malümat verilmiştir. İkinci beş senelik sanayi pro - #ramina esas teşkil eden Türkiye iklim malümatı verilmiştir. | dürlüği ( SEYLER ŞU ANDA İNGİLTEREDE 2152000 KADIN VE ERKEK C EYOR. Yeni başlıyan sene içinde £ mik yon İngiliz kadını daha hizmete davet olunacaktır. Bunlar atelye- Kurnaz bir ı müneccim... Avruvanın tanınmış — münec - cimleri, falcıları yeni sene müna- sebetile birçok kehanette bulunu- yorlar. 1940 senesi içinde şu ola- | cak, bu olacak diyorlar. Hitler'in lerde ve bürolarda harp için Ça- | resikârdan çekileceğini, sene or - pt boş yaçına kadar bütün Ko- | Hilüyet Dulasakılı, sulh akdolu calı ve dul İngiliz kadınları çalıe | Tacağını, idella edenler de var. dır. Bugün İagilereie Z | — Bu sözler, bu iddialar belki doğ- Lşmaktadır. Mütehassular ğğğ r:l.: da, 'İZ'.'İ.'İ dîkmm;sî;i ğ ELERİ a a a lemektedirler. | İerle falcılar bir tehlikeye maruz Yani sözünüz, iddia - TU değilmiş diye bir ceza | değili nız doği söy Binun 10,450,000 ( kadındır, Te TI 116500 VAGON HARP, vecilmez. | GANAİMİ kat. eski devirlerde böyle de-| 4 SANATNİ ürle.dü VP Mühelik devletlerin, son dörtay | Tökdi. Rodos adasında menfi bu -J lunan müstakbel Roma İmparatoru | Tiber, müneccimleri cağırır, rey - lerini sorar, hoşuna gitmiyecek bir şsey söylediler mi. kalenin üstün- den ucuruma attırırdı. Bunlardan biri Thrasyllusa, ya- Tuk tacını giyece- rdi. Tiber gülümsedi, ve: «Kendi âkıbetini de bilip bil- mediğini,.» sordu. Müneceim, korkudan sapnsarı ol-| | içinde, Almanlara ait 800,000 ton | esvavı ticariye ndan müsadere o- ondrava sevk için 30,000 vagonlu denleri ve iptidal İ se için de 116,500 vagonlu 2,330 tren lâzımdır. | du. Yan gözle, — meslekdaşlarının | | dandıkları — ucuzuma baktı. aeticevi vermemistir. Zira, Al - | Vüvarlar ıxî:ııılir rafından batırılan ge - | Ve: *Büyük bir tehikeye maruz bulunduğu.... cevabını verdi. Tiber, müneecimin doğruyu keş- fettiğine kanaat getirdi, hayatını bağısladı. Biraz sonra imparator olunca yanından ayırmadı. —H—K<— Yeni Bir Nişan milerdeki eşyayı ticariyenin tonu yol kanalizasyon | eylülde 158,206, ilkteşrinde 125,434 Ankarada yol ve Telnder, İslerine esen tekll edecek , YAR | — yaşibuki 1917 de Alman deniz alümalı verilmişir. altıları ayda 800,000 ton batırıyor- “Sıtma mücedele teskilllri e | Jardı. Bu 1918 eylöfünde 18000 verilmiştir. 8 evibli ı tecrololi AAA açkteki işlerev| (ona kadar. dümün leşr rafında meteoroloji teskilâtından Yapılan istifadelerin yalnız bir ksc 1939 da müttefik devletlerin zayi- atı 1917 dekine nisbetle derecesindedir. yüzde 15 | | Fransız cephesindeki İngi: 3—S0ON TELGR A P — 10 IKİNCİKANUN 1918 BUKİNGAM SARAYINDA.. Dünvanın en büvük bir impa - Tatorluğunun hükümdarı olan Kral Jari, sabahın saat besinde uyanır ve $0 dakika scara yatağından kale kar. Evvelçe sabahları saat 7 de kalkardı. Fakat harp başladığı danberi beşte kalkıyor ve oda - sındaki radvo ile Amerika istas « vonlarınım neşriyatını dinliyor. Vaktile, Kral uyanınca iki oda hizmetrisi alt kata kosarlar, o gün giyeceği üniformaları hazırlar - lardı. Bu iki oda hizmetçisi: David Woiling ve James Hanagan, bugün ta - burlarının birinde mülâzim. bazan saat allında sarayın bahçesine çıkar, bir iki dakika do- laşır. Sonra çavdan ve meyvadan hafif biz kahvaltı yapar, sat 7 ye çeyrek kala en küçük bir memur bile yatağında döner gerinir, esnerken dünyanın €n büyük imparatoru yazı oda- sında masasının başındadır. Masa- nan arkasındaki duvara, harp ilân olununca bir İngiliz bayrağı ile şahsi kılıcı asılmıştır. Bu çok eski bir an'ane iktızasıdır. Bir hükümdar, saat '7 de mesai odasında ne yapar, ne ile l olur zannedersiniz?.. Mi isine, şüphesiz en mühim evrakı okumaktan başlar: Başve- Nzl:ım. harbiye ve bahriye neza- retlerinden gönderilen mühim ve- sikalar. dar süre: isalini gösteriyor. Görülüyor ki, Bodern devletler cahsabilmek icin her şevden evvel ilme muhtaçtır. Devlet, simdi, zelzele sahasında yeni imar hareketine başlarken de, yine ayni ilmi ölçülerle hare- Hitler, Göringin talebi üzerine | evatana fevkalâde hizmeti daku- ganlara verilmek içi yeni bir ü 8 etmiştir. Ve ilk olarak Bernden bildirildiğine göre Ak manlar, bahriye tezgâhların:n bi- »00 tonluk cep denizal- ermişti Üç eğlenceli mesele Cephede Çalışa babalarına ve akrabalarına yar - dim etmektedirler. Ç Fransız çocuklarının askere yar- *7 ğiğ —. dımları büyük oluyor. Harp cep - ğf"i' <e $ seyyah ve 3 yamyam bir nehrin | Kenanına geliyorlar, karşı tarala geç- mek istiyortar. Köprü yek. Yalmz kü- gük bir sandal var. Ancak Ii kişi a- deyor. Seyyaklardan Üçü, —yamyamlardan yalmız birisi kürek çekmek biliyor. Nehrin bu ve öbür tarafında yamyam- ların seyyahlardan fazla olmamaları 1â- hesine yakın olan köy ve kasaba çocukları tatil zamanında bir araya iere gidiyorlar, Şeselerde bulunan ulak tefek tamirleri yapıyorlar. Bu, çocukarın yaptıkları çok ba- gitlir. Fakat; netice itibarile hiz- metleri büyüktür. larını dolduran çamır- ııî—:q:ıın 've sair molozları elle- rile toplıyarak küçük el araba - larile taşıyıp temizliyorlar. Bu suretle yağmurların tesirile şose arkalarına akan suların çe - şeleri tahribden kurtarıyorlar. Resimde gürdüğünüz çocuk e- ler'le bir şose urkını tedir. Çocuk diyip geçmeyiniz.. Bur ların yüzlercesi, binlercesi YAZISIZ HİKÂYE: 1000 adedini yalnız 9 rakamile ya- zabilir miziniz? $ frangı £ frankla darbederseniz 4 frank balacaksınız. Pakat ben 80 frank, daha değrüsu 400 frank buluyorum. Benim bulduğum bu nelkeyi bulmak için me yapmalı?, Ka daşalilie İkincikânun Müsabakamız| | Finlandiyanın v müfusu. $— Pinlandiyanın mesahal sathiyesi. — Finlandiyanın bulunduğu ceĞ- ** HEDİYELERİMİZ cüye: Bir çorap. Dördüncüden — ellinciye kadar muhtekf zengin hediyeler verile- erkânıharbiye heyetine birer tane | Kral mam. Her altısı mehiri nasal gecebilirler?, | ” / Yagoslavyada, 704600 1 10 da getirilen, resmi evrakı imza-| lar. Bu çok zahmetli ve uzun sü » ren bir iştir. Saat 11 de ilk kabuller başlar. Bunlar generaller, kumandanlardır.| , başvekil Bay Çemberlayni | kabul ettiği zaman, mesa; odası « nın kap sını açar, teneffüs odası- na bir iki adım atarak başvekili kargılar. KRALA MAHSUS SIGINAK Kral, şimdi her gün saat 13 ü 3) geçe harp levazımı ve mühim - mat yanan fabrikaları teftiş et « mektedir. Bunlar bir gün evve « linden tavin olunur. ve elvarla « mında polis taralından tertibat a- Radyo Muharehe Ediyor Bu harp cadden garip bir hara.. Yal- nuz cephelerde, havalarda ve denizler- de taplarla, bombalarla ve maynlerle harbedilmiyor, radyolarla da harp ya- puiyor. Alman radyesunün — bir. hücumuna | Gerhal Londra ve Paris radyoları ce - vap veriyorlar. Radyo neşriyalımın çe- Ku propacandaya münhasır.. Yabı Avrupada I2404462 radyo makinesi vardır. Hunun 9 milyonu Al- manyada., 4.600,006 | büyük Britanya- da, 4, 810,000 ( Pransada, 1050000 1 isveçte, 1020000 | Belçikada, 1.010.000 | Holandada, 800,600 | İtalyada, 105.000 | Danlmarkada, —504,000 1 İsvlçrede, | 880,000 £ Macarislanda, 308,000 ( Nor- veçle, 217,000 1 Romanyada, 160,000 1 Portekizde, | 326000 1 Bulgaristandadır. Polonyada — 870.000, — Finlandiyada 1939 senesi istastisliği hendz meşro - kanmamışlır. Fakat son sene zarfında İngilterede 500,000. Almanyada 900,000 Fransada 900,000 aritığı muhakkaktır. Fransada, radyo imali ile — meşral 21400 mülchasıs vardır. Radyo sa - fanların sayısı da 40,000 dir. Senede 1 milyar 500 milyon frank — kıymetinde | Taâye makinesi satılmaktadır. Her gece en aşağı 200 milyoa kişi radye dinlemektedir. Radyodan bah- sederken banun izkemmülüne çalışan dört âlimin ismini zikretmemek büyük bir haksılık olur. Banları Maksveli 1864, Herta 1887, Bramiy 1890, Marconl 1836 dır. — —. — Avrupanın en küçük hükümetleri ? Lüksemburg Dükalığı: 2386 kile - metre murabban Andor Cumhuriyeti: 495 kilemetro murabbar; Lihtenştayn Prensliğl 155 kilometro müurabban Sen - Marlen Cumhüriyeti: 61 kilo - metre mürabba — Monake Premsliği: NOT: Müsabaka hal mektupla - on Telgraf» bilmece mü- MS hektar; — Valikan imahallesi 4 heklar. Bunların mütaleası bir saat ka- ] Sonra Kcal, evvelce saat Milyonlarca | 238000 radye makinesi vardı. — Tabil | İngiliz kıralı mütevazi tebaasın- dan çok evvel uyanır Pa Kü Biz L İngiliz Kralı Haşmetlü Core lınır. Şüpheli eşhasın dolaşması. ga meydan verilmez. Kral öğlen ve akşam yemek-. lerini Kraliçe ile beraber yer. ve Kraliçenin yatak oduları yan- yanadır. Biri, Kraliçe Elizabet, di- Bezi Kraliçe büyük Viktorya üs- lübunda döselidir. Fakat, harp ilâeg olunduğundanberi Kral ve Kralicg vaktile Kraliçe Elizabete mahsux, olan dairede oturmaktadırlar, Tehe Tike vukuunda, hususi bir asansöze le zemindeki beton sığınağa inmek- tedirler. Burası, konforlu bir Buduardan farksızdır. Üç hizmetci, dört yavek vardır. Kral ve Kralice, Londralı bir buriuva gibi sığınakta vist ve- va satrane ovmvarak tehlike işa- retinin sonunu beklerler. “Ben Hitler deği'im!,, İ ı Alman devlet reisine benzemek de insanın basına galle oluyor. A« giliz var ki ona çok benzemek'e. dir. Ayni yaşta, çehresi de hemen hemen onun gibi olan Fred İngile terede bulunduğu Londrada hans Ri dukkâna Rirse birdenbire sali- tıcılar şaşırıyor, tuhaf tuhaf ha | ler oluyormuş. Pred her sabah çar | hıştıdı vere gidince arkadaşları ö- | na Hitlercilerin tarzında el, kol | kaldırarak selâm veriy ediyorlar. Londranın mağazasında çal:şan Fred kaç se- nedir işile gücile meşgul olarak ilesile mes'ut yaşarken harp çıktı kah adamcağızın rahatı kaçmış- tır. Şimdi, rasgeldiği gazetecilere rica ediyor: Yazınız, diyor, ricae ederim, beni bıraksınlar. Betden bahsedilmesin. Ben Hitler deği » lim!. Yetişmiş bir oğlum Hitlerin yüzünden askere gitti. Fred karısından çok memnun « dur. Gazetecilere bekâr olan Hit- lerden bahsederken şunu da söy- — Ab, Hitlerin de keşke benim karım gibi bir karısı olsaydı!, Ben mes'udum; beni rahat bırakınız!. dı Hitler değil, Fred olan bir İne -