1 Nisan 1938 Tarihli Son Telgraf Gazetesi Sayfa 6

! B” | Edebiyat fakültesi doçenti Sabri Esad, B£€DP aeniit * 6 mişti. Karagöz Karagöz' göstereceği alâkamı Müsahahemize «İstanbulda Kara- göz ve Karagözde İstanbul» adını verirken maksadım, sadece bir ke- lime oyununun tevlid edeteği hoş sürprizden istifade etmek değildi. Huzurunuzda yapmak istediğim şay evvelâ, hayal oyununun İstanbulda —- geçirdiği tarihi macerayı tesbit et- meğe, saniyen Karagöz perdesinde İstanbulun içtimai bünyesiyle İs « tanbullunun ruhi profilini belirt « meğe çalışmak. olacaktır. Demek Mevzuumuzun ilk kısmında tarihi noktai nazar, ikinci kısmında ise iç. “timai ve psikolojik noktai nazar h- kim olacaktır, Şimdi şöyle bir sual varit olabi« lir; Karagöz İstanbulda mı doğmuş- tur? Bu suale, Karagöz mevzuu ba- ıı;_amwmıuuug Ssine intibak ettiğini görüyoruz, Ha- =vinğı—çiıh devirlerde — Gair kat' - ; bilgiler mevcut olduğu bi, on yedinci asırdan itibaren tı:: yadan başlıyarak İskandinavyaya - kadar bütün garb memleketlerine Wı gösteren — vesikalar da Maalesef şarktan başlıyarak mün tehayi garbe kadar giden hayalin ber memlekette aldığı şekli izahet-, mek ve bu muhtelif şkilleri Kaya- gözümüzle mukayese etmeğe vaktin darlığı münidir, Biz sadece hayalin, kendisine menşe olan diyardan kalkarak gar- be doğru akın edet Türk kütleleri- nin güzergâhi boyunca yayıldığını söylemekle iktifa edelim Orla As- ya Türk lehçelerindeki Ve kabarcuk kelimesinin lfımukm “#yetinden başka, bir acem müverri- hinin en üçüncü asrın ilk nısfında Cengizin oğullarından Oktay hanın | huzurunda hayal oynatıldığına dalr olan kaydi, keza daha evvel, ön 1 kinci asırda yaşamış bulunan şeyh Attarın «Eştername» adlı eserinde gayet mahir bir hayalbazdan bah- sederken bu zatın Türk olduğunu fasrih etmesi gibi noktalar, yuka- & Tıda hayalin ortâ Asyadan kalkarak Maveraünnehir ve şimali- İrandan Beçip Anadoluya geldiği hakkında- ki mütaleayı takviye edecek mahi- yettedir. Yine bu edecek — mahiyette Chodzko,nun Börüşü takviye tre person» adlı 4 zSerinin mı inde şöyle bir kayde rasgelinir: Müellif hayalden irken «Çok eski devirlerden- Muntakanın ve hassaten Belme göçebe ka. beri #aADOYYU £OFFUGRAP — olmak — üzere| * dik & 1 Nisan 1028 ilk Karagözün Orta Asyada görüldüğünü ve oradan garbe doğru yayıldığını söylüyor Edebiyat Fakültesi mevzulu bu kı 'ün İstanl doçentlerinden Sabri Esad geçen akşam Eminönü Sabri Esadın bu leğerli etüdünü neşrediyoruz. doğrusu Karagözün niçin Türk İs-| tanbuluna has bulunduğunu izaha çalışalım, — Diğer tâbirle — tipleri, hattâ nükteleri bile bir kaç asır- danberi tam bir muayyeniyet arze. den, yâni bütün unsurları kalıplaş- mış bir halde bulunan Karagözün niçin ancak İstanbulda şekil alabil- © diğini tebarüz ettirelim, Bunu söyle- mekle — birazevvelki — müddeamizı, | bizzat cerbetmiş olmuyoruz, Kati- yen, Hayalin İstanbula Türklerle birlikte girdiği muhakkaktır, Kara- ler, türlü türlü olmakla beraber, ek- serisi perdenin iki ezeli kahramanı- nın Bursada yaratıldığı, hattâ Ka- ragözle Hacivadın yaşamış, hakiki şahsiyetler olduğu merkezindedir, Her ne kadar bu rivayetleri teyid | edecek vesaika rasgelinmemiş ise de halkta bu kanaatin hayli zaman- danberi yer aldığını iddia etmek yersiz olmaz. Hakikaten, meselâ şa- ir Lâmü çelebi, Kanuni Süleyma - Karagözlerden v (1521-1522) kendigine takdim etmek üzere kaleme aldığı «Şehrengiz>, 'vadın külâhını Başkurt ve Kırgız- bu hususta çok şayanı dikkattir. Lâ- ların halen dahi kullanmakta bulun-| ymjj, Bursa şehrini şairane bir imaj- /dukları serpuşlara benzetir. Preze-İla tasvir ederken, âdeta gayri ihti-| lu şimdi hayalin nasıl olup da Kara- yari bir tarzda, hayal oyunundan göz haline istihale eltiğini, dahalalınma unsurlar kullamıyor: PETROL HARBİ Amerikada neler oldu ? (8 inci sahifemizden devam) — “ruza geçmeğe hazırlanıyorlar, 'lis bir sosyalisttir, Herkesin bir top — Petrol sahiplerinin mukabil ta -) rağı olmasını ister, Jarruzları malümdur, Kardenanın Petrol şirketlerile münasebet ke-/her mukarreratını bir isyan takip e- bilince Kardena köylere — adamlar|der. Vilâyetlerden birinde mutla - igönderdi, Bunlar, köylüleri top -|ka bir isyan çıkar, Son on sene zar- ladılar, petrol kuyularının — ahali|findaki isyanların sayısı herhen he menfaatine zaptolunduğunu ilân et|men yüzü geçmiştir. — Meselâ, bir ilez İfabrikanın amelesi, iki saat fazla ça Fakat, her yerde bu iyi haberi ge|liştıkları için yevmiyelerinin arttı- tiren hükümet memurları silâhla Tılmadığından şikâyet ediyorlar. İkarşılandılar. Meksikada, cumhur | Kardena, hakem oluyor, Ve ayni başkanının dairesindeki telefonlar Zamanda yevmiyeleri biraz arttırı -| İişliyordu. Polis emre amade bulu - Yör. İki gün sonra petrol çıkah vi - İnuyordu, yetlerin bazı köylerinde ahali a Kardena, halkın bu muhaleteti - |Yaklanıyor, belediye reisini öldürü İne hayrette kaldı. Bizzat gidip gör- YOT, dört evi yakıyor. Üç yüz kişi İmeğe karar verdi. Payitahtın yakı - İ bir kuvvetleiMeksika üzerine yü 'nında bulunan bir köye geldi. ıca,——w'“m"vv hükümeti ele almağa ka - İlüleri meydana topladı. ve: Tar veriyor. Kardenanın gönderdiği | — Ecnebi kapitalistler sizin sırtı- DİF mülüzim geliyor. Ele başılar tes nızdan geçiniyorlar, sizi çalıştırı -Üi oluyor.. Köylüler kaçıyor, yer - İyorlar, kendileri kazanıyorlar. Bun- '€”ine dönüyorlar, İdan böyle petrol imtiyazı sizlere v| - Petrol Şirketlerinden birinin mü- İzi olunacak, Memnun musunuz? ... |dürü, karardan haberdar olmadığın Köylüler süküt ediyorlardı, Ni -|dâan dairesine gelmişti. Sofada si - hayet, köyün muhtarı ilerledi, şap - âhlı birini gördü, kasını çıkardı. Cumhur başkanının| Adam, müdürü görünce yerinden otomobiline yaklaştı. kalktı. Selâm verdi. Ve sordu: — Dinle, başkan dedi. Bütün bu| — Nereden başlamasını istiyor -| Söylediklerin iyi... Fakat bu, haki- Sunux? Ve kaç kişi lâzım?... Ki bir inkılâp mı?... Müdür, derhal anladı. Cevap ver 'mukabeleyi muvafık gördü. Ertesi günü, memleket dahilin - 'de ve haricinde bir çok yalan ha - Bir an süküt. Sonra muhtar köy- lülere döndü, ve bağırdı: — Bu bir inkılâptır... — Hiç kimseyi... Katiyen kan|"ttdi. Halbuki bunların aslı yok- [uaınımıymk, Bu, iktısadi bir inkı- |. 'llptıı, iktısadi... Anladınız mı?... Muhtar şaşırmıştı. Sıkılarak: Büyük » ihtilâlciler. 'den petrol satın almayı kabul et - mezler, her kaça olursa olsun... Zi- onferans, Karagöz hakkında bize çek yeni malümat vermektedir. uzun bir mazisi ve hatıraları vâardır. Bu münasebetle okuyucularımızın bu mevzua gözün menşeine dair olan rivayet-| nn Bursayı ziyareti - dolayısiyle | İsadüf ediyoruz. Meselâ Bakide: | Alkışlar başladı, Muhtar - gülaü, berler yayıldı. Kapitalist - dünda, Kardenaya sordu: ,Ppetrol şorketleri müdürlerinin, : — Şu halde, söyle bize... Kimi öl|tA başılarının diri diri petrol kuyu- |düreceğiz?... larına atılarak öldürüldüğünü öğ -İyal Kadınlar | (5 inci sahifemizden devam) (I keliniz derd görmesin... Yalnız mî idileğimi yerine getirmelisiniz. Bu - İnu şefkatli kadın — yüreklerinden İbeklerim!... — Söyle bakalım! İDerler... Nedir sop arzun!... — Gayet basit cevabı harrir arkadaş: — | — İçinizde en yaşlı kimse ilk to - kadı O vursun bana!... Ve... bu mevzuda bir konferans ver- ragatini göstermediği için ellerini, kollarını sallayarak çıkar gider, —— ... Kadınlar, niçin yaşlarım saklar - lar ve neden çok yalan söylerler? bunu kültürlü, zeki ve tanınmış bir İÇıkar her perdeden yüz lübeti püki ki hayran ana suretban eflâk . .. Meğer dşıkların âhu dühhanı -| “Anlamadığımı söyledim, İzah et - İt: vayetlerin eskiliğine dalr olan ka İnaatimizi takviye ediyor, Karagözü Bursaydenal eden riva- İyetler ne kadar eski olursa olsun, | 'biz bunlardan ancak Osmanlı impa- ratorluğunun teşekkül devresinde İhayalin Osmanlı Türklerince de)'*” Saklarlar yaşlarını... malüm olduğunu istidlâl edebiliriz,| " Yâlnız aralarında bir fark var - Yoksa hayal oyununun bu devrede Ü. 16 ile 22 arasında bulunan genç Karagöze istihale ettiğini katiyetle| Zlar aksine yaşlarını büyük gös - tesbit ettirecek her hangi bir vesi- (€TMek isterler, ka henüz mevcut değildir. | — Bir an evvel evlenmek - için Evliya çelebinin bir kaydınde Yıl-/mi?,.. İdırım Beyazıd devrinde Kör Hasan — — Hayır... Bi i ŞÇ k ir psikoloji meseh Jadlı bir zatın sarayda hayal oynat-|işte... <4 yan ki içükken b]n';,-::' ıa“î İtağı neticesini çıkaran müsteşriklerİzükmek, büyüdüğü zaman küçül - phesiz bunun Karagöz olup olını;mel ihtiyacını hisseder, — Amma, bunu yalı . n bunu yalnız kadınlar — Ben kadın olduğum için, yal - 'nız kendi cinsim hesabına konuşa - bilirim. Maamafi, şimdi erkekler ka dınlardan daha çok yaşlarını saklı -| iyorlar, İhtiyar kadınlar kalmıştı| igaliba... Onlar da yaşlarını saklar -| lar demiştim. Boyanın, — tuvaletin | örtemediği hakikat karşısında, ken idilerini vakitsiz ihtiyarlamış — gibi igöstermekten başka bir — tesellileri İyoktur. Bundan dolayı yaşlarını saklar -| dar. — Peki, kadınlar niçin çok ya - 'Jan söylerler; Güzel bir cevap verdi: — Erkeklere mukabele etmiş ol -, Bir kabalık ettim, Yaşını sordum, Bayan: — Yirmi altı yaşındayım! Cevabi- ni verdi,, dığını tesbit edememektedirler. Yi-| Halbuki ben biliyorum, — burada 'ne 15 inci asırda Fatihin sarayda ha fâ5 ettiğimi için Allah - taksiratımı yal oyunlarını menettiği ayni müs- ffetsin, bu bayan tam otuz altı ya teşriklerin eserlerinde kaydedil -(#Adadır. Demek oluyor ki on sene| sektetiğ N İbirden tarh etti, ve iki şekilde de Keza on beşinci ve on altıncı asır- Yalan söyledi Birincisi orta yaşlı - — Kadın her yaşta, yaşını sakla- mak ihtiyacını hisseder, Genç kız - lar, orta yaşlılar ve ihtiyarlar,.. Dahia çok genç kızlar ve ihtiyar. Bir Cava tipi tasfir “|larda divan şairlerinde hayal oyu- lar yaşlarını saklamazlar — cemişti, 'nuna tasavvufi bir İmaj olarak te- Cümle tedbir pes perdede üstazındır. İhtiyarı mı sanırsın harekâtın vurun beytini, müsteşrik Jacob'un kaydet- tiği Ömer Hayyamın rübaisine nis-! betle daha vazıh bir telmihtir, Maamafih 16 ncı asra ait olmak ü. zere daha sahih ve mufassal vesika- lar da var, Ezcümle Yavuzun Mısırı fethettiği tarihte, 1517 de huzurun- | Arnavudluk Kralının /| Hemşireleri nasıl idam edildiğini padişahın ho- gidecek bir tarzda canlandırı-| ;:'ı.ve bu suretle kendisinden altınkralı Zogonun üç hemşiresi Prens işlemeli bir kaftanla 80 altın ihsan|Ruhiye, Mahide ve Meziyet (Krali- koparıyor, İbni Eyyas, Yavuzun ha-/çe Mari) transatlantiği ile Avrupa- »yalciyi İstanbula götürmek niyetini ya dönmüşler ve Şerburga v;u ol izhar ettiğini de ilâve elmektedir 'muşlardır. Yine on altıncı asırda, Kanuninin| Meşhur sinemacı (Goldvin Ma - şehzadeleri için yaptırdığı muaz-|yer) de ayni vapurla Avrupaya gel- sünnet düğününde de (1534) ha-|miştir. oynatıldığı muhakkaktır. Keza| Prenseslerin, avdetlerini tacil et-| İÜçüncü Muradın oğlu Mehmedin|melerinin sebebi, biraderleriyle Ma- isünnet düğününde (1582) oynatılan İcar prensesi Jeraldin, 27 nisanda ya- ihayal oyunu bir Alman seyyahının pılacak düğün merâsimine yetiş - eserine geçmiş bulunmaktadır. 17|mektir, inci asırda hayale dair tafsilâi Evli-| O gün yapılacak askeri geçit res- iya çelebi seyahatnamesinde bulmak- mine, Arnavut kızlarından müteşek- itayız, Evliya Çelebinin Karagöz ve kil bir (Amazon alayı) da iştirak e- iHacivada dair verdiği malümatı şim (decektir. Üniformaları çok süslü o- dilik münakaşa etmeksizin, yalnız Amerikada bulunan, Arnavutluk İmuasırı bulunan hayalciler hakkın- niçin saklarlar ?.. verdiği cevap yalandı. Orta yaşlı ol (duğu halde yaşını saklamıştı. (çok yalan söylerler ve bilhassa, ne- anı verir, Mül- © da kestirme cevap verdi: îyaşlariıiı v isteyen veya bir müşkülü olup bizden fikir soran ve şikâyetini — bildirmek arzu edem mühterem karilerimizin mektub « larını her gün bu sütunda munta- İzaman ve parasız neşredeceğiz, Bi- 'ze gönderilecek İş ilânları 2 gün üs« tüste tekrarla neşredilecektir. 211 —19 yaşında bir genç iş ara bir genç iş aramaktadır. Hesabı, es- ki ve yeni yazısı, tahrir ve ifadesi çok kuvvetlidir. Kimsesizdir. Bü- tün gece ve tekmil gün çalışsbilir. kincisi kendisine sorduğum — suale Bir sinir mütehassısma sordum : — Doktarı , niçin kadınlar len yaşlarını saklarlar: — Hasta oldukları için... Kadın - İşarayan, Üşçi Bittabi kimse böyle yaşlı olmak fe- Jayı da yaşlarını saklarlar. — — Hayali bir fener etmiştir anı, burünu döğümme ün hu b a mutabıkız ki, Keza Bursanın bütün iusuşlye_t4 — Niçin kadınlar, y: AA mmıu kadınlar lerinden bahseden bu - Bursalt Şair, yarlar?. ” Dedim, aşlarını yıııi n İ manzum eserinin bir pasajını «Ha-| Bip kelime ile cevap verdi: Gedm. K İi yalbazı bezazistanı fclek resans a| — gy) k enç görünmek için... hasretmekle Bursa hakkındaki ri- SERç Sebeb: İyine ayni zaf da bir Mısırlının hayal oynattığın — Amerikadan | İbni Eyyas tarihinde görüyoruz. Mı- d e sırlı hayalbaz Yavuza Tuman beyin döndüler hasta mahlüklardır. Yalan söy - İlemek de bir hastalıktır, Ve yalan lemeğe alışık olduklarından do- ... İ Şimdi, müsaadı kadınların 'niçin yalan — söylediklerile. neden yaşlarını sakladıklarının — sebebini, bu iki cevabı birleştirerek melez bir | İşekilde size ben izaha çalışayım: — | Çünkü vakitsiz çökerler, Kadın lömrü yazı az, kışı çok bir — iklime benzer, Yaş saklamak, yalan söylemek de İmektir, Kadın bunu esbabı — muhaffefeli bir suç telâkki eder, Ona göre bu iyalan, günah değil, Mübahtır, Kadın ilk defa yalana, yaş sak - lamakla alışır, Gelinlik çağına gelen kıza bir ta- raftan: — Aman evde kaldı, diye adı çı- İkar endişesile yaşını — saklamasını |tenbih ederler, Diğer taraftan talip- || İlere, naza çekmek için: — Kızımızın yaşı daha küçük - tür... Şeklinde bir bahane uydurur. lar, l' Kadında yalan söylemek irsidir, Ta Havva anamızdan... Yalan zekânın mahsulüdür, Ze - kâ nümunesi, şeytanın dünya mü - Mmessilleri de, yine Havva anamız - dan intikalen kadınlardır, Binaenaleyh kadının yalan — söy - leyişini ve bundaki muvaffakiyeti- ni cinsi bir icab olarak kabul etmek lâzımdır, e Kadın bilhassa âşık iken çok ya - lan söylermiş. Vallahi bunu ben ri- vayet etmiyorum. Meşhur bir ru- hiyatçı söyliyor. h Esmerler, sarışınlardan daha çok iyalan söylerlermiş. Bu hükmü de t veriyor. h Şimdi aralarında şu münasebe - ti kuralım: Kadın niçin yalan lermiş ... 'cıu icabı., Ş Neden yaşını e Yalan söylemek icabının bir icabı Olduğu için Fazla felsefe yapımı < yayım. Aklıma yazımın baş tarafın. 'da anlattığım hikâye geldi... Sayın bayan okuyucularım... Bu yazdık - larımın sadece bir fantezi olduğuna #Sİzi temin ederim, Bana inanınız, Neme lâzım!... y tarifesi tatbikine başlanacakt Buna nazaran postalar İstan buldan pazar, sali, ve perşem be günleri saat 12 de kalkacak- lar gidiş ve dönüşte kış tarife geleceklerdir. Yalnız kaş tari fesinde Hopaya kadar giden h postası yaz tarifesinde Rize den dönecek Hopaya gitmiye cektir, (1763) DEVREDİLECEK İHTİRA BERATI *Fişek fiskesinde ıslahat» hakkın- daki ihtira için verilmiş olan 22 Ni- /»san 1928 tarih ve 1406 numaralı ih- tira beratının ihtiva ettiği hukuk bu kere başkasına devir veyahut Kanaatkâr bir ücrete razıdır, 'rica olunur. |ücretle çalışacaktır. Arzu dcnlerin Arzu edenlerin Son 'Telgraf iş halk sütunu muharriri vas-' (Sabır) ismine müracaat elmel 212 — Daktilo ve hesabı Ku evvelce müteaddit yerlerde yedinci sınıfa kadar okumuş genç kız iş aramaktadır. Elven , iş ve halk sütunu vasıtasiyle bayâli (Sacide) ye müracaat olunmağ,” 211 — 19 yaşında bir genç iş #& maktadır. Daktlosı çok mikm meldir. Fransızcası vardır. iyidir, Kefil verebilir. Ardu ğden * lerin gazetemiz iş ve vamtasile bayan (Hamide) yı İracaatları, ! 214 — Münhasıran Anağolpda ça lışmak isteyen lise mciuhkncmhüwmk isteyenlerin gazetemiz iş vğ balk , sütunu vasıtasile bay (Rebli) ye mü racaatları rica olunur, < y AÇIK MUHABERE Kadıköy Yeldeğirmeni meslek kur Jsunda Bay Harun Reşid Ünivara : — Mektubunuzu de oku - /duk. Size metin olmanızı tavşiyeden ikendimizi alamıyarak, hayatın — bu biçim hallerine tahammülün za - Turi olduğunu bir daha hatırlata- cağız, . Fazla tessüre kapılmanız | lüzum yok. Bize tahsil derecenizi, ng gibi işler yapabileceğinizi hmı'ışğî limizden geldiği kadar yardırn etmi- ye çalışacağız. Saat 17 İnkılab tarihi dc- : Re h 'ceb Peker, 1830 konferan : ulusağ ekonomi ve arttırma kurur : nami4 'na: Türk ticaret Bankası — - üdüri Muavini Necmi, 18,45 Beyo, 1 hal e ikevi gösterit kolu tarafındu |temsil (Sekizinci), 19,20 Çocuk biyesi Ali Kâmil Akyüz, 19,53 haberleri, 20 Sadi Hoşses Ve arka « idaşları tarafından Türk mu: kisi ve halk şarkıları, 2035 Hava 2048 Ömer Rıza tarafından isöylev, 21 Mustafa ve ark: tarafından Türk musikisi ve şarkıları (Saat ayarı), 21,45 Orkestra, 22,15 Ajans leri, 22,30 plâkla sololar, 0pera ye o- Peret parçaları, 22,50 Sop haberler ive ertesi günün programm, 23 son. * ——— .. Mmıııngnruıwwî masını görmek için çocukların sıhhat ve hayatı ile uğraşan cuk Esirgeme Kurumuna aza lunuz, Â