27 Eylül 1938 Tarihli Kurun Gazetesi Sayfa 10
TE . dığı gün olan 26 eyli bundan evvelki altı yılda olduğu gibi, RE , PM g Dil bayramı E ge ve IYurdun her tarafında EE bir merasimle kutlandı yüzünün bütün kültür dillerine ana kaynaklık etmiş, zengin, asil, büyük İbrahim Necmi Dilmen'in | kaynaklık söylevi Bütün.bu görüş, mina ve bilişle. ri bir araya getirerek, yurdumuzda Bugün altmcı Dil Bayramı günü. | ve ilim dünyasında, a dilinin ha. dür. kiki mahiyetini ortaya koyacak ye Altı yıl önce bugün, seyi ili delilleri Miyen Kurultaym ve Dil Kurultayı toplanmıştı. K vam aldıkları e büyük sa- | ödevi teşkil ediyo: lonunda , de. şte bugün, ğersiz. fakat tantanalı diğimiz giy ana hatları zametli kubbelerin a. riyetin ve inkılâbm f« yeni bir ilim kaynaşması uyandırmıştı. Başta, Türk. lu. Yepyeni ve bü. yük bir inkılâbın ilk adımmı atma. ğa İzini e olan bu binden faz. m kafa e rada, günlerce, ye. eşini ti. ine konuştu. Türk inkılâp tarihinin yeni ve ei lak bir sahifesini açan bu toplan! in pek dem Burada haz. kendi başma bir set değildi. İstiklâl e elm Tİ sürlip giden bike ie ie ve bitkin i im. Bu hedefli varmak is yapi ması sl olan m neleri Bir ei inden birer bi toplamak, her biri. ni inceden ii Bi; dile yapa. bilecekleri hizmetleri belirtmek ge- ekti, Sonra, Türk rini birer bi kitap sahifelerinde varlıklarını da ortaya Zımdı dilinin beğ ii çele. unların sinir e halk dilinden, gerek eski, ye- > Selişeierlen toplanacak dil apn rer birer kendini göstermeğe başla. dı. Türkçenin m iddiasının ne kadar boş, nı dar manasız bir saç. ma düşünce fem anlamakta ge. cikme: Yalnız Türkiye içinde halk ağzın. an SÖZ oya € işi, Kuruma 150 bin. e fazla ki iy mia za MS araya get pe edine Di iye me da ni senii a miş 25—30 bi Sili liği EE ind derleme i işi le 5 bin kadar » Bu fişler, ni değildir. Halk nekler, masalı ei > le türküler, destanlar, erlemeler, atasözleri gibi kk ma mayesi altında kurulan Türk Tari) lendikçe her birinden ri çok Kurumu, Türklüğün tarihte ve tarih. m çıkacaktır. fen öncedeki hakiki öi Ayrıca bir bir çok hi ortadan pılmış, bundan da beş bine yakm fiş İşte bu inkılâplardan sonra, ATA. Ke da halk konuşma - dil larmda cümle kuruluşunun türlü se- deni ihtiyaçları ıyabilecek bir #ekâmüle erdirilmesi büyük bir hedef olarak Kısa görenler, bu geniş program maddelerini anlamadılar. Bu koca toplantıdan çıkacak geyi, kimisi di. lin fakiri, ein kimisi de bir | lügat ve. yazılması ya gramer ki 1 gibi basit bir şekilde gördü mean bir inkılâbın dil açacağı ye. ni ufukları görmek her gözün yapabi. leceği bir iş Fakat in Türk inkılâbmın te. mellerini atan Büyük Dâhi ATATÜRK, dil inkılâbmın hakiki ini ümit e Başkuman. dan, bu Dişi Harama a yüz lerce mi din ğin yeni o) Gri saçıyordı * O. görüyordu ki Dz dilimizde yabancı sanılan bir bin kelime. in değiştirilmesiyle İliebilmiz kadar basit değildir. O anlıyo e Topeen ve Semitik va di alla ay Kr dei yer | killeri ebe bizi aydınlatacaktır. Türk dilinin lehçeleri üzerinde tam incelemeler yapabilmek için, bunlara ait lügat ve gramer kitap baş. vurulmuştur. Lehçe e şim. diye klan Yakut, Ali sir ağ ivaş, a, Kazak Kuram kurt açana Votyak Tügatleri ani mize çevrilmiş, tinin amma da başlan: Radlof irk Lehçeler m ile Zahürauk Mançu lügati de tercüme edilmektedir. Kiş; ud vanü Lâ. get it Türk adlı değerli inciyi el ve hepsi de asıl eserin Arapçasiyle kar şılaştırı ai şekli ha Gi 7 Bu ll) tamam ol ay- lela ve alfabetik e ği en. de yapılı acaktır. ün bu eni Tü; ügatl kemi dil malze: gi snideki dil varlıklariyle birleyti irerek BÜY ik bir (Türk Lehçeler Li yap işe di Serel n Kâzım Kadirinin se e za heniiz basılmamış lan e ve dördüncü ciltleri de ei sılmaktadı Gramer taların akut, Ça. , Altay merleri Radlofun “Türk Dil Martin li ve angm “Türk irleri” e. serleri de ie veri ir, ei ve incele. nerek (M Gra. meri) için materyel cetvelleri hazır. nmaktadır. Dilimizin gramer Yen çek e do - Öropeen dillerin yerli Hi materyellerinin bulunuşu göç sa. | daki birliği ii k a velleri de yapılmak! m a karlar si irleğe - İndo e dil ede ana, Türk dilini ancı bir re olma- e maddi Belillerle ortaya konula. e a saklı duran dil varlıkla. rını ortaya çıkarmak ve dilimizin (Lit. ) Tügati tarzında bir kamusunu vü. cude getirmek ü de kütüphane. lerde bulunan yazma ma gi lar taramaya verilen 285 eser. den 110 u taranmıştır. Ötekiler de ta. ranmakta aktadır. Bu taram: Me e kon. trolü, kayaş Büyük Türk Kam Sati için de anmaktdır. birinin kitaplardan alınmış riyle birlikte koynunda toplıyacak. Elde edilen dil varlıklarma larım incelenmesiyle dilimizin iri een ii kan: dayanarak. ilk ve orta ları ders kitaplarmdaki terimlerin işine de linde tir. Geçen yıl hazırlanan 4 binden fazlı tir. Bunlar, , 3 biyoloji, zooloji, botanik ve jeoloji terimleri ee düzeltme, ve ekleme. sile birlikte (Türk Dili) prina ada çikan 23-—26 sa; da < ii Önümüzü yıl e de e kozmu dali ve palkoloj, ey re imleri broşürler ie öğretmen. lerin mütalea vw Jacaktır. İlk ve orta öğretim terimlerinin ar. mi aldi taz ve gelecek mütaleala. pi göre ge. rekli düzeltme ve (eklemeler de ta. e epsi bir (terim. hasının yı arbe ve cenuba değil, şarka pike da labildiğine genişledi. ğini göstermiyor mu? Türk Tarih tezinin öz kardeşi olan Türk Dil Teorisi, bu oesastan aldığı kuvveti, dilin ve ei orijini üze. rindeki görüşlerle artırmaktadır. İn. inin orijini eş inde NE altin dd anevi bir inan k ie rca kullanıldığı yolundaki görüş- tür. İlk insanların inan kaynakları ü. zerinde e araştırmalar, bi çok ynağı ar anlamlı bir ana kökte bulunacağ örmüştür. va kök bir (ağ) serin ifade e- KO) ana Gizem ana elm an. mı, güneşte bul tasavvi sün külli anlamların Mi birine k, hararet, hareket, su, rm hepsini içine almıştır. Ana kökti an bu anlamlarm ince fark) ade için konsonlar, ii Toller aray gruplanmışlardır. 1 —(y,kg.h) ve(v.b,p: in m) gibi— ana ki ki mi INI is rolleri: muşll —a, sez il) hi ya. veya uzak saha anlamlar: 1 ali rak m ir. ağla larmı yaratmışlar, erin olurlar, Türk dilinin kia kuruluşu. Bütün bu toplanan ve üzerine çalı. şılmakta olan dil varlıkları, bap zin şimdiye kadar lime ir kiki mahiyeti üzerinde yeni ve ia - him bir kanaat uyandırmıştır. “Güneş - Dil Teorisi” adı altmde lengüistik tarihinde yer alan bu ze naat, makla kalmaz. Türk tarih tezinin de Türk tarih yeryüzünde neoli. tik me leşe ilk bein yeri Or. ta Asyadaki Türk ana yurdu olarak Dil te isi de bu noktadan hareket ederek ik. miğiaimiz ifade edildiği in türkçe olduğunu gö: göç yollariyle yeryüzünün her yanına ya. bu medeniyetin vardığı ülkele. re id dillerde bı dilin izlerini ır, .İşte bu aramada eski millet. mişi e dillerinde geniş Türk dili var. by görülmüştür. o Avrupanın ki halkı denilen Kelt veya Relvlerin bunun delillerini kolaylıkla bulurlar. ir tek misal olarak fiil sıygal: baki : Meselâ (yapmak) işi. nin olmuş bitmiş olduğunu göstermek için (yaptı) deriz. İşte burada yapıl. mış olmaklık anlamını gösteren (t) dir. ii istersek (yapar) deriz. Bu ve temer. ağ manası (r) ile ifade edilmiştir. Yine bu İşin pek uzakta olan meç- ul biri em ny pıldığını anlat. mak isti dı) ve ii ir) Sözlerini WE pi bunlardaki en bra saha anlamı (1) ile gösterilmis- ai n anlam! yalden değil ve karan li miŞtar, 2 kökle konson Siz üze. rine kurulmuş olan “Güneş a nin hedefi de yanlış ala malıdır. Bunun muhtaç olduğumuz tr takım kelimeleri de ç aslmdan ise, bu işi yapanı gösterir hir sonek. tir, Avrupa etimolojisinin varabil. ibarettir. ifade eder, Görülüyor ki Avrupa etimolojisi. nin dilleri zorlıya zorlıya hayalen bul duğu kökler, hakikatte kök , na k dilinin canlı kelimeleridir. Daş gelen (â) ele. m; lü i inde anmın Tol yapılan hereketin bir yapıcı tarafın. AB anlatmaktır. Fransız. a (diriger) bu manaya olduğu gibi Çed) kalmasi de Türkçe (doğru) kelimi eğişiminden başka bir is m e Ni ye unun kğ cr, yaptırıcı türkçede “ , Allah” an. besili olan ey olaki do. So ndaki (tor) ve (tör) ekleri de türkçe (etmek) fiilinin (eder) sıy. gasmdan İ Böylece Melanin bütün nı Türk dilinin canlı blmelride bulunca Eşme Kiya ve Sa Direkt Sözlerinin ur) mi 2. ii ii EE Fİ Ge maksada doğru yapılan hareketin doğ. Tuca il eminden ibaret değil Arapçada bun öde olan (ida. Te) kelimesinde de manayı kuran ela, Pişi yine (d) ve e) anları. ine ein DD e bu yi dan yerek İnde - Öro Em k dilen ana Yaymağı tr Ai biz ermektedir. B undan baş. öbjede tel Xx anlamın geldiğini meyda. na çi - - Dir teorisinin bu verim. leri önünde, fikri taassup bulutlariy- e örti olan vi da mi Famas edinmese bile dığını eli bilginler de tes. e im mekte . Bu ismin izleri, ya) iden Galya denilen şimdiki akel ve ye İtalyada, Büyü Britanya adasınm Gal kısmında de. Bil, Galiçyada ve e Orta aralaloğaki 37 izin bir kısmının adı mu? Türk Avarlarm isimlerini İbra. ni ve İber muyor muyuz? dillerinde de Türk di. düğünü zannedenler aldanmı ilidir kân yoktur. “Güneş - Dil Teorisi” kültür dilleri. Km e rimizin 8. nin ana kaynağını bulmağa yarıyan | Sasl lerini Avrupa dil. ir karşılaştırma metodu ve bir ke. e de ere ve grsrulusal dil limenin anlamıylı ilgisini orta. | toplantıl: a anlatarak, Türk milli a i çrkaran bir analiz sistemidir, dehasımdan al bu büyük ak sl Keke göstermek için, Mİ mi. | mizi umuyoruz. i iü ve bütün yarı. va ber) celine iri bağlı ümitleri, Türk dilciliği, milf fransızca diye bildiği bir kelimedir. | dehayı siyetinde toplayan U. in etimoleği lügatleri | lu Önder ATATÜRK'e oy bu kelimeyi lâtince (Direktor) keli. yramımızı kutlarken en gelmiş oli gösterirler. | bütün Türklüğün irkinin sevgilisi olan yüksek iki dan ka. A en mn ve şükranla. İm “fikri kuvvetlendi; lu Tanrıdan ona sıh. irmeğe | yan” bir örnektir, Lâtincede kelime. nin aslı (regere) fiilinde ve (rec- imi afiyet, Mi ve MuYi dol uzun ömürler dilerim,” “ yüke e
