5 Temmuz 1947 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

tVfTfL' Wl î 'KT u\nın\\\\\ı\nn\\\\\\\\\\\\\\\\\n\\n\\\\\\n\\\\uı\m\\\ EDEBIYAT Şeyh Galibde gönül Beş alü yil once, uç beş gun kalmak üzere BurSEda bulunurken, Nazım Hıkmetin hasti olduğunu ısıttığım ıoır zıyaretıne gıtmiEtım. Meğer hapısane zıyaretlennde ınsanı mahbusla başbaşa bırakmazlarmıs Odada umformalı bırı de bulunuyor Ne konuşur^un7 Şaıre teselll olur dıye şairhğın kıymenr.den bahsederken, »ozun gelı=ımı ıcabı, Şeyh Gahbın meşhur .Tardıve. smden bır kıta okudum. Nazım Hıkraetın pırıltılı bır sevıncle yuzu gulerek «Tuhaf ts«aduf» dıye bes mısralık o kıtaya aîd muhım bır hatırasını anlatıyor. Rusjada bulunduğu sıralar, rusçayı artık ıyıce sokturdukten sonra, Gahbın o kıtasını rusçaya tercüme ederek, Bolşevıklerın en buyuk şaırı olup sonra ıntıhar eden meşhur Mayakovskıy'ye okur. Kıtanm tercumesi asağı yukarı şu mealdedır. «Guneşın buyük murau gokün mavı camlı fanusu ıçinde, o cama hîç tarar vermeden vanıp duruyor. Halbuki goribl âlemınin oyle yakıcı bır şulesı var kı, onu guneşın yerıne koysam gok kubbenın o sonsuz fanusunu çatlatırdı Sinâ çolundeki Tur dağı. ki Allah orada Musaya tecellı etmıştı, şımşekler ve yıldırımlar yuvası olan bu gonuldeki nur eumbuşlerının heybetım o Slnâ'daki dağ da gormedi Ey büyuk Movlâna, o mazhariyete eren bu gonlu setr.n hımmetli elin tutuşturmuştur.> Bir şulesi Kuıusuna Bu sînei Sînâ dahi Efnıhtei var ki şem'i cânın «ığmaz âsümânın berkâşij ânuı gormemiş nişanm inajetındir /A, Yazan: İsmail Habib Sevfik Mayakovskıy o tercümeyi Nanm Hıkmete alü defa tekrar ettıriyor ve her tekrarda yermden fırlıyarak a>ağa kalktıktan sonra, vecdıçinde, «Amu «dyl«: «Blzim şiirde ideal diye çırpına çırpına erışmek teteyip de bir turlü erişemedığımiz yere sızin eskl şairiniz »e parlak bir hamleyle erişmış.» Evet, halıs şiırin şarkı garbı ve sağı solu olamaz. Günes nasıl ziya neşredıp duruyorsa onların gonlu de hıç gizlemeden nur saçmaktadır: Nuru dil pertev bulunca Hıtifâ Uzım detfl Hem guneştn zıyasına karşı arasıra bulutlar bir manıa halinde dıkilir amma gonul âlemındekı nura karşı Syle bulutlardan eser bulunmaz: Bir âlcme olmusum ki vasıl Yok pertev i mihre anda hail Gokun esrarım anlamak ıçm ra=adhaneler kurulup adeselerle bakılır o>le mı' Halbuki asıl rasad kaynağı gonul decıgımiz o iç âlemdedir; hakikatler «sıl onunla goruluyor: Fânusa gir rasadgehi dilden ziya gozet Işıklı Şeyh Galıb, zaten şairlıği gonul işlerinı terernumden ıbaret bıldı ve nazım denilen şey de, ipliğe inci dızılmesı gıbi, gbnulden çıkan seslerin mısra mı<=ra sıralanmasıdır: Şâirleriz alâkai dildir kelâmırrm Yek rişte üzredir guneri intlzâmımız Galata dergâhının o Içli şeyhı bu gönul vecdını hep ?.Ievlevî âjmlerıle besleyıp durdu Nejler, kudumler, vc be<îtelerle yapılan o âymlerde neyden çıkan nefesler o kadar yanık kı onlar »es değıl bır alev fıskıyesidır, \e seslerın bırer nurlu fışek gibi yukseldıği o Alemdeki safa padışah düğünlerindeki neşeden daha ustun! Şerarı nâleyi fev\ârel neyden saçup ussâk Fiseng1 ah ile sur.ü Hümâyun eylemlşlerdlr Galata Mevlevıhanesinde can dostu Esrar Dede, buyuk Turk musikısinin haliklaımdan Ismaıl Dede, hep bdyle azizlerın kurduğu meclıslerdekı o ruhanî sohbet; bu ermiş İç adamlarmrn gönulden gonle konuşmaları, karfilıklı tynalarm bırbırlenne zı>a venp birbırlerinden ziya almalan gıbı, medli cezirh o dalgalanışa nice sırlar ayan oldu: Vermede almada mirâtı mukaabil gibidir Kesf ohır sirrı azizân gönulden gonule Kâınata aydınlık veren guneş misah bütün bu Mevlevi âlemınin nuru da hep Me\lânadan gelıyor. Şeyh Galıbin Umumıvetle milnazarmda Mevlâna hem tarıkatinin piri, letler yapıcı, orhem onu şıır âlemınde yukselten bix dular yıkıcldır: Yal himmet, hem .. Uçuncü Selim ki yabıız nız eski Turk orBelediye ve özel İdare saltanatın tahtmda bır tacidar değıl, dusu hem yıkıcl, musıkınin, giırm, hattın, bır kellme ıle hem yapıcıdır. Ne memurlarınm zam ifi sanatın da bır şehriyariydi; Galata kadar çabuk yıkarsa o kadar çabuk ya. Mevlevıhanesıne bızzat devam edecek gene sarpa sardı pan bu hejbeth ordanun yıkışmda da, kadar Şe%h Galıbe en yuksek iltıfatı B€leaı\e ve Ozel ıdajelerden barem ha japışmda da b.r dev kudretı vardır. gosterendı, dyle>ken Şeyh bu Uçvincu Sehmden de fazla Mevlânanın padışah ncı maaş alan memurlann zam farkları Bu yapıcıhk yalnız asker! ınşaata münAŞI gene garıb bır hal almıştır. Malum hasır değıldir: Umumıyetle imarcıhk lığına bıat ettı. olauğu ü»ere Beledljenin kendi varıda ve bılhassa eehircılık seklindedır. E«kı Celâleddini Rumî yani plrim tı!e beş mllyon lirayı mutecaviz bır fark Turk ordularmın bırer hamlede yapEfendim pâdifâhun deestgirim husule getiren bu zamları odemesine tığı şehırlerden hâlâ mevcud olanlar Mevlâna kı uzun asjrların ötesınde •miân hasıl olamami}, Şebır Meclıs.n vardır: Meselâ Arnavudluktaki Elba. dır, fakat Galıb ondan ayrı değil, uzun cien seçılen üç kişilik bir heyet Ankara san kalesıle kasabası Fatıhın 8711466 asırların mesafesını aşarak Mevlânanın ya gıderek Iç Işlerı Bakaniıgı ile t«mas sefermde eski bır Bızans hısarı olan yanında yasıyor: etmlşti. Bu temas ne^ıcesıne gore, Bele Valmora harabelerinin yerıne kuruldiye azamî tasarruf yapacak, Iç Işlerı muş ve m»aat bıter bitmez etraftan Kira firkatın a>ni vuslatındrr Vuslat da ne demek? O, «Hazreti Bakanlıgı 2 miı;on lira yardımda bu ahalı getırılıp yerleştırıhvermiştır. Tıp. kı bunun gıbı, Sırbistanda da Belgradm Cânan» dıye vasiflandırdığı Mevlâna lunacak, Belediye yenı gelır kaynaklagarbında ve Sava nehn uzerınde Turkrıcdan istıfade edecekti yı bır sevgılı gibi gonlüne, haytr ondan lerın «Boğurdelen» dedıkleri tSchabatzBeledae aaıml komLsvonj butçe uzeda ustun, bır can gıbi ruhuna kovdu Gzabac7> kalesıle kasabası gene Fatıınde çok sıkı bır tasarruf etudu vapFakat bu mazhariyete ne çıleler pahahın 875 = 1470 yahud 867 = 1471 tarıhınmış, Mezbahada yapıimaaı zarurî olan «ma erılır: de 'evkettığı yırrnı bın kışılık bır ordu bazı tesisler için a^Tilan para ıle dıger Aceb kl slneyft çekmekte bln belâ tarafından Macarların inşaata mânı baa inşaat masraflarını kaldırmış ol{ektım masına rağmen İç Işleri Bakanlığının olmak için girıştıkleri şiddetli taarruzBakılsa Hazreti cânân cârnm olsa aıedıgı Ikı mılyonl'ik tasarrufu temne lara rağmen çok buyuk bir suratle ade. gerek muvaffak olamamıştır. Halbuki Iç Işlerı ta bır nefeste yapılmıştır! Tablî bu vazıyet çok j uksek bır teknık seviyesi Mevlâna ki «aşkın sultanı> dır, işte Bakaniığı 2 tmlyonluk nakdî yardımi Be gosterır. Bılhassa Kanuni devrinden şaxruı gonlunde bır padl?ah gıbı oruru ledıyenin Ikı mılyon lıra tasaiTıif yap ıtıbaren bu buvuk kudretın re kadar maaı şartlle vadetmlş bulunuyordu. yor: »nkı=af etmış olduğunu ve Turk orduBeledıjeye jenı kajnaklar temin < " sunda ımarcılığın adeta bır anane ve Ana sultânı aşk itUk olur bir şâh var dllde decek kanun lâjıhalan henuz Büjuk teamjl haline geldlğıni şehircılik saha. Mıllet Mechsind°n çıkmamiîtir. Çısan 0>le bır şahın makam tuttuğu o go ikı kanun vardır kı bunlarcan bırı yol smdakı muhtelıf eserler uzerınde takıb nul artık kayıblar âleminin sarayt olan vergisınin yüade ellı zammıle 18 liraja edebılırizen yuksek «ırra kadar yol buldu de lblâ^ı. dig«ri de a^ker aiielenne vardım 1 Fatıh devrmde Turk ordusunun mektir: vergisl unvanUe alınan paranın badema bır aralık muhtelıf cephelerde meşguSeray1 alem1 gaybe çikar şehrâh var Belediyelerc de\Tidır. Pakat bu para ue lıvetmden istifade eden Macar ordusu dllde be'.edıyelerin su ve elektrtk işlermin te • Boğurdelen. kalesınl inşasından bırkaç minl çart konulmuştur Bu vergıler <ie aene sonra zaptetmış ve bu Turk e=eri Gokteki ay güneşln yanmda ne kaBeledlyenin maaş işlne Xar»ılık tutula nıhayet Kanunmin «Bırinci «eferi Hu. dar sonuk kalır, fakat Mevlânanın nurmıyacaktır. Esaaen Beleaiye bu her Uı rrâvun, denilen 927 = 1521 Belgrad selandırdığı o gonulde oyle bir ay var ki vergiden »enenin yarısı olmaeı dolayısıle ferınde 7 temmuz = I Şaban pazar gü. onun kamaştırıcılığına karşı eemanın ancak 800,000 lıra kadar bir gelır um nu istirdad edılmıştir: Kanunî Sultan guneşi bile bir zene gibi kaldı ve şair, maktadır Halbuki sene başmdan iüba Suleyrnanın ilk seferinde ilk aldığı >er o daimî gonul aydmlığı sayesinde karen birikmiş zamlann da verılebılmesi ışte burasıdır. Ertesi gun gene ha.kan ranlıkUn kurtulduğu içın onun gecesi için Beledıyenin bes miljon lıraja yakın şehre gırerken Rumeli Beylerbeyi Ahde günduz gibi daımt bir aydınlık oldu. bir paraya ihtıvacı vardır. Bu durum med Paşava• Ne rat tuı ü şebim yekrenk olursa karşısında tstanbul Belediyesi t«krar İç Evvel feth ittuğüm kal'adur, ma1. berk.ı âhımdan İslerl BakarJığına muracaat ederek bu mur olmak gerekdür! Fürujundan güneş blr zerre olmaı mih ışe çaıe aramıştır. dedığı ıçın, Macarlann ihmali yttv*r dilde Difter taraftan perşembe günü ola zunden bakımsız ve harab bır hale ge. Hele gönülde gonülden de gizli bir ğanüstü toplantıva davetl muhtemel o len kasaba>ı Turk ordusu derhal ımalan Şehlr Meclisınde bu mesele tekrar ra başlayıp buyuk bir suratle yeniden gönül isteği oluşu: Yukarıdaki b«yitle rnevzuu bahsolacak, alınan »eJbir'er Izah yapmışsa da, mşaatın kaç gun surdugu gönlun parlaklığını bir nur şehrayini edilecektır Aynı zatnanda bu toplantıda halinde canlandıran şalr bu gazelin son a«ker aıleleri yaraım vergısınde gcste bellı değıldır. beytmde de. kuyu içınden kujnjva ini rılen gehr mıkarmın arttırılp arttırıl2 Gene Kanuninin bu ilk seferinde lir" gibi. derinhklerden derinlıklere numası da goruşulecektır Nakil vasıta 29 ağustos = 25 Ramazan perşembe gu. gonlun heybetıni anlatıyor. ;anndan, s.nemalardan munzam vergl nu Macarlardan fethedılen Belgrada Vukuftım yok bu rütbe hihiMn hay olarak alınin bu gehrlerın mık'arını ertesi cuma gunu gıren Sultan Suleyranı>ım Gaalıb Şehır Meclisl tayln salahıvetlni haızdır. man bu meşhur şehri pek harab ve seGönulden de nihan blr matlabı dilhâh E'ki mlktann arttırılmıvacagı zannedı fıl bulduğu ıçın derhal ımarını emredip, var dilde h\or. Yol verçısı şehir dıçı Tollann < " a ınçaat ışlenne yırmı bın altın tahsıs etSon •sapılan mıştır. Bu para o zaman içın çok muGonul âleminin parlaklığıle derınîı pılmasına sarfedJnorau hım paradır. Belgradm ımarında yırmi ğıni Tıirk şiırinde kimse bu kadar kuv >üzde elü zam şehrin içine sarfeiılebıle1 bır buı kışı çahşttığı nvayet edılir 200 vetle terennum edemedi. Mayakovskiy cektir Bundan elde edllebı'ecek para i ? topla tahkım edılen kalenın tamirinden nın yukarıdaki hayranlığmı hatırlarsak hangi yolların yaprteoaji d» bu p â« ba*ka şehır de baştanbaşa imar edılbelki başka mılletlerın şurınde de go hsbnde tesbıt edilecektır mıştir Bu suretle o sefıl ve perışan nul, yukseklığıne ve derınlığine, bu kaBelgrad daha ilk anından ıtibaren Turk dar haşmetle anlatılmamıştır diyebılırız. Dün de 4000 ha>van kesildl medemjetınden i'tıfade etmış ve bılolen «yârı gaar. ı Esrar Dedeye yazDun Me2bahad» 4000 kadar kasablık ha\ hassa 16 ncı ve 17 ncı a^ırlarda bujuk dığı o içlı merslyede: kesılmışhr Bu. şehrin ıkı gunluk ıhtı ve parlak bir ticaret merkezi haline u n Mejdânı Mevievîde niçan âşikâr idup ^acım karşılı\acaktır Fakat canlı hajvnn gelrcıştur Pervâz iderdi sevkile ankaa şikâr idüp fiatı bırdsnbire 23 kuruş }ukselıtuştır Hen ız bunun kasablarda^ı aksı malunı değıldır 3 Karunının 928 = 1522 de açı'an Demıştı, meğer gonul âlemınden al Esa^en satış d« pek rrrmal durumda deg 1 • Ikincı seferı Humâyun> u Rodos «?dığı haberle şıırin semalarmda kimse dir Kılo basına yapılan bu artı=a ses çıka ferıdır Rodo<; adasıle mulhakatı, Oıtatakdırde bugunlerde orta Anadonuı erışemıyeceğı ideal ankaları kendı rılmadıiı ludan jetecek kadar hajvan gclmesı mum çağ Haçh dok jntulermden olan ve dm avhyormu». perdesı altında ticaret yollarını Keslp KÜn gorulmektedır İsmail Mabib SEVÜK tuccar gemılerlni soyan «Ordre des Be?inci Umumî Müfcttişlik Chevahers de SaintJean de Rhodes» Cenub vılâjetlerımızı ]htı\a ettrek uzere Petrol satışı serbest bırakıhyor venı teşkıl edılen Beçncı Geneî Mufettış'ıge ısmmdekı şovalye teşkı'âtından alınBu avın on beşınden ibbaren p*trol e»tı H«tay Valısı Nlıameddm Ataker tajın edıl •nıştır: Garb membalarmda bıle bır şınm serb«st bırakılacağı haber alınmıjtır mıştır. • Korsanlar Cumhurıyetı = Republique Bu munssebetle her av dağıtılmakta olan de CÖrsaıres» sayılan bu mustahkem Genelevler başka yere kaldınlıjor gaz fışlerı bu ay dagıtılmatnt?tır. Taksımden gelecek otomobıller ıçın Abanoz şakavet ocağına karşı 4 haziran=9 Resokaâı ikıncı yol olarak kuUanılacâğındai. ceb çarşamba günü Iatanbuldan donan. oradakl genele\lerln başka bır mfhaüe n»klı mayla asker gonderildıği gibi, ondan 12 takarrur etmlîtir gün sonra 16 hazıran = 21 Receb pazarArabacılar Cemiyetindekl suiisUmalin tesi günü Uskudara geç*n Sultan SüŞıkhğinizı tamamlamak istileyman da ordusunun başmda karadan muhakemcsine başlanıldı j orsanız, senelerce parlak Bır muddet evvel Arabacılar Cemıjetınde hareket etmi?tir. Donanmanın Rodosa renklerini muhafaza eden arp» ve kepek uzerınde muhım b'r »ullstı varmasile şehruı biraz cenübu çarklsine malın meyd«na çıkarıldıiını >»zmıîtık. Do tesaduf eden .Cavobovo/Oküzburnu» sabit renkli V A K K O kuz aydır devam eden tahkikat netlcesmde, noktasına asker çıkarması, Padişahın eskı cetnı>et reısı Faık Ozmırcan ıle e=kı muvasalatmdan 32 gun evveldır: Karaeşarplannı kııllarunız... hejeh )d»re azasından Ali Bılgozen \e AH Gürs(Sx alejhme açılan davaya dun sabah ya çıkan asker, ışte bu 32 gun içinde 8 İnci Ajllye Ceza Mahkemesinde baslanıl bir taraftan Rodos kalesmin etrafında mıştır DavBja mevzu olan suııstımal 30 bın lıralıktır. 1941 senesınde srabacılara dağıtılan arpa ve kepeğın temln edeoeğı kılo ba|ina 1 kuruf varîdatın cemıyet k»sasın» konulmayıp şahsî ışlere sarfedılmesı bu kabarık Tanrınm bahtlyar yekunu doğurmustur. DurAü celsede Borumve zengin olmak lular, böyle blr (uiistımalın mevcud olmadıİçin bütun nimetleğını «oylemışlerse de şahıd olarak dınlenılen rinl bahsetmiş olAr»bacıl«r Cemıyetının yenı relsl Yajar &• duğu bu gü«el toprreı, Teyıl Dostel ve dlğer bazı fahldler raklarda dünyanın eskı idare heyetı hakkında ıthamlarda bulunmuşlardır Dava bazı hususatm tMblU en lyi evsafta buğsçln tallk «dılmi|tır. dayı yetışebihr. Sehir j TÜRKİYAT BAHlSLERt haberleri Eski Türk ordusunun yapıcılığı D 1 c NALINA M1HINA I Takalarm takırdısı! Barem harici maaş alanlar Yazan: İsmail Hami Danişmend muhaspra tertibaüm haarlarken, blr taraftan da Kanunınm kumandasındakı bujoık ordu kara yolundan gelıncıye kadar bütun adada muntazam yollar ve kaldırımlı şoseler yapmıştır. Bunları \apmak içın, «efer serdarı olan ikinci vezir Damad Mustafa Paşanın nezareti altmda muhendisler, mımarlar, taşçılar ve ışçıler derhal harekete geçmış ve bır ay içınde her türlü askerl ve ücarî harekât ve naklıyata musaıd mukemmel bır yol şebekesı vucude gelmiştır. Bır taraftan fethedilecek ada işte boyle ımar edılirken, bır taraftan da ınsanî, sıhhi ve ıçtımaî muavenet vazıfelerı ıfa edılmış, Turk askerınin ışgal ettığı harab koylerin bakımsız, sefil ve hastahklı Rum halkına yıyecek, giyecek ve ılâc gıbı levazımdan başka para bıle dağıtılmıştır. Asırlardanberi katohk Lâtın taassubu altında her turlu ınsanhk haklarından mahrum blr surü haline gelen ortodoks Rumlar, kendılerıne iyılık v« ınsanhk getiren bu medenî ordunun gelışını bir kurtuluş saydıkları ıçın, Rodos munasarası esna. sında hıç bır husumet hareketı göstermeyıp işlen ve guçlerıle meşgul olmuşlardır. 4 Gene bu Rodos seferinde ordusunu Marmarıs lımanuıdan geçırıp gelen Sultan Suleyman bır taraftan muhasara harekâtını idare ederken, bir taraftan da ımar islerile meşgul o'uyor ve topla. rıle •YenıRodos» istıhkâmlarını yıkarken Koca Sınan gibi bir çok mımarlannın ıdaresındeki askerlerıl* de •EskıRodos» u yapıyordu: «EsklRodos> adanın simall şarkismde, çımdıki «YeniRodost şehrinm cenubu garbisinde ve Phılerimo yahud Philermoa denilen verdedlr; burası Rumlarm cRhodıni», Turklerin «SünbüUü» dedikleri yerdir Kanunî bir taraftan YenlRodoi muharebelerlne büyuk bir şjddetle devam ederken, tefer ruznamelerinden anlaşıldığına gore bır taraftan da 1522=928 senesının 11 eylul = 19 Şevval per?embe ve 3 teşrinıevvel = 12 Zulkade cuma gunlerl atla bu eski çehir harabesı. ne gelip uzunuzadıya tetkık ettikten sonra 13 tesrinievvel = 22 Zulkade pazartesi gunü EskıRodosun yeniden yapılmasını emretmiş ve bunun üzerme ertesi salı gunu Defterdar AbdüsselâmÇelebi ile Karasl ve Menteşe sancak beylerının nezaretlerı altuıda inşaata başlanmıştır: Içte bu suretl» 1522 = 928 senesi 14 teşnmevvel = 23 Zulkade salı gunü ınşasma başlanan EıkıRodos 1522=929 senesi 19 kânunuevvel = 30 Muharrem cuma gunu ıkmal edılm ş olduğuna gore butun inşaat 2 ay 7 gunde, yani 67 gunde bıtırılmjş demektir! Bu muddet zarfında Sultan Suleym&n 1 teşrmisani = 11 Zulhıcce cumartesı gunu Yenî Rodos onundekı harb sahnesınden EskıRodostaki ımar sahnesıne gıdıp ınşaatı teftış ederek baza emır. ler vermıştır: Herhalde harb hareke:lerıle ımar hareketlerınin bırbirine muvazı gıden bu muhteşem manzarası tarıhte ender tesaduf edılen levhalardan. dır Kanuninin Imar ettirdıği bu EskıRodos sonradan tekrar harab olmuş ve eskı Yunan devrıle Turk devrının harabeleri bırbirüıe karışmıştır. 5 Yapıcılık ve şehircılık bakımlarından Turk ordusunun en mutekâmıl devresi Uçuncu Murad de\Tİndedır: Osmarih menbalarmda «Şark seferi» denilen ve Kafkasyanm baştanbaşa fethile neticelenen büyük v« utun se. ferde ordunun teknık seviye yulusekliJını gosteren eserler adeta harıka sayılabılecek şeylerdır. Bu devırde Turk ordusu bırer dev hamlesıle 30 40 . 45 günde muazzam kalelerle sehırler kurmuş ve bütun bu mamureler ınanılmaz bir hızla adeta yerden fışkırır gıbi yükselmistir: Bu kudretın en guzel tecelli'ini Karsın insasında görebilırii: Evvelce Erzurum ve Şuregel havalisile beraber Safavılere tfibi bir Avşarlu Türkmen beylığı teşkıl eden Kars şehıi Kanunî devrinın 940 = 1534 tanhınde Türkıyeye ılhak edilöUği zaman imar edilmifse de, Safavî taarruzlarından dolayı sonradan tamamile harab olduğu için Uçuncü Muradın emrile Lala Mustafa Paşanın serdarlığı zaroamnda yenl. den yapılmıstır, Bu ınşaat iki safhaya ayrıhr: Ilkonce askerî inşaat tamamlanmış, ondan sonra da şehir kunılmuştur; şimdıki Kars, işte bu Türk eserı olan Karstlr. Anadolu Selçukilerinin Konya ve Sıvas kaleleri gibi büyük lnşaatında da gorulen eskı Turk ananesine Osmânlı ordusunda da rıayet edildiği için, Kars yapılırken kalenin 7 burcuna gore 7 beylerbeyinin idaresinde 7 inşaat cephesi teşkil edılmıştir. Her beylerbeyi kendi cephesim kendi askerine yapürdığı için, aralarında bir nevi sürat mü. sabakası var demektir! Kars inşaatınm askerî mahiyetteki birinci safhası 1579=987 senesi 27 temmuz. = 2 Cumâda1âhire pazartesi günü kurbanlar ve dualarla yapılan temelatma merasımile başlayıp gene o senemn 23 ağustos = 29 Cumâda.lâhire pazar günü ikmal edilmış ve bu suretle bütün inşaat 28 gün de bıtırilmiştir! Btı askerî inşaat sltı kısma ayrılır 1) «Narınkale> denilen Içkale: 2) Kulelerle tahklm edllan di« kale, 3) Varoş suru; 4) Dışkale etrafında geniş ve derın bır hendek; 5) Uç tarafta üç gozcu kulesı; 6) Kışla Bunlardan dışkalenın çevresı 5000 arşın yani takriben 3500 metre ve »urla beraber mecmuunun çevresi de 40,000 arşın yani takriben 27,000 metredir. 28 günde ikmal edilen bu ilk safha dan sonra ıkincı safhayı teşkıl eden şehir inşaaüna geçılmış ve bu da gene aynı senenın 23 ağustos = 29 Cumâda1âhıre pazar gununden 22 eylulr; 30 Receb salı gunune kadar 30 günde ikmal edılmiştir! Bütün bu inşaatta muhtelıf Turk vılâyetlerının askerlerı çalışmış ve Anadolunun muhtelıf yerlerile Istanbuldan getınlen rralzeme kullanılmıştır: Payıtahtın gonderdığı malzeme denız yolundan Trabzon lıma. nma çıkarıldıktan sonra kara yolundan orduya nakledllmiş ve bu suretle butun Turk mllletinın müşterek eseri olan yeni Kars bütun memleketın taşlarıle topraklanndan yapılan mılli bır abıde halıni almıştır. Turk ordusunun adeta sıhırh bır elle 30 gunde kurduğu bu yenı şehırde bır beylerbeyl garayı, uç tahsıl devreSıne aıd bır mekteble bır medrese, Karsçayı ürerınde biri kargır olmak üzere ıkı kopru, zarıf ve hejbetli mınarelerıle beş caml ve halk içın evler, konaklar, hamamlar, değırmenler ve suterazüeri yapılmış ve yollarla sokaklar tanzım edılmıştir. Eski Turk ordusunun 30 günde kurduğu bu sivil mlmari eserlerınden zamanımıza kadar kalanlar bıle vardır: Meselâ eskiden • Sultan Mu radlSâlls camiı» denilen slmdikl . Evliya camii» bunlardandır; ermenilerın ysptığı Beylerbeyl saraymın heybetli baklyyesi bile hâlâ eski ihtişamuu hatırlatan bir abide sayılabılir. Gene bu 30 gün içinde yapılan büyük eserlerden bıri de Karsçayından bir kol alınıp difkale İçine akıülması ve bu suretle şehrin su ihtlyacı temin edilmekle beraber kalenın etrafmdakl büyuk ve derin hendeğin de istenUdi» ği zaman doldurulabilecek blr hale getırilmiş olmasıdır: llkönce imkansız gi. bi görünen bu uzun işi o kua tamanda Ramazanoğullarından Adana beyi PîrîPaşazade Ibrahlm Bey kendi as kerlle başarmiş ve hattâ bu buyük hiz. metine mükâfat olarak oğlu İsmail Beye SUKozan sancakbeyliği verılmi»tır. Kars inşaaünın blrincisl 28, iklncisi 30 gun süren askeri ve sıvıl mimarS safhalarının mecmuu 58 gün surmuştur; Temelatma tarıhl 27 temmuz = l Cumâda1âhıre pazartesi ve ıkmal tarıhı de 22 eylul = 30 Receb salı günüdüt ve o 58 gunde ışte bu başlama ve bıtirme gunlerı de dahıldır1 Bazı menbalarda 90 gunden barısedılirse de bu ikinci rıvayetın doğfru olmadığı, o zaman ora da bızzat bulunmuş olan meşhur Osmanlı müverrihi Gelıbolulu AllÇelebî ıle Serdar LalaMustafa Paşa târafmdan bu seferin tarıhıni yazmağa memur edılen Rahîmîzade Ibrahım HarîmiÇa\Tjş'un gosterdıkleri tarıhlerle sabıttır. Bu inşaatta çalışan ordunun yuz bine vaklaşan umumî mevcudu kâmılen Karsa hasredilmış değıldır: Bır taraftan Kars kalesıle şehrı >apılırken, bır taraftan da Keçivan kalesıle o sırada Safavılerden zaptedilen Anı 'Ani, Mağazbert ve Kağızman kalelerue kasabaları da bırer dev hamlesıle yerden fışkırır gıbi kuruluvermiştır. Gene bu Şark seferinde Şirvan ve Dağıstan serdarı Ozdemıroğlu Osman Paşa ordusu da Şirvandaki Şamahı ka. lesini 1583=991 senesi 6 haziran = 15 Cumâdal1ulâ pazartesi gununden 20 temmuz = 29 Cumâdal.âhıre çarşamba guniine kadar 45 gunde ıkmal ettiğı gibi, LalaMustafa Paşanın haleflerinden Ferhad Paşa da gene aynı senenın 4 eylul = 16 Şaban pazar gununden 18 tesrinievvel = 1 Şevval salı gününe kadar 45 günde Revan/Erivan kalesüe şehrini yeniden yapürmıştır. Tabil bütün bunlar, azamrt devrimlzde olkeler alıp kaleler fethederken % râneler üstune mamureler kuran Turk ordusunun askerî şevket ve kuvrvetile medenî kudret ve kabihyetinln ayr.ı sevıyede bulunduğunu göstenr. tsmail Hami DANİŞMEND ostum (VâNu; geçenlerde yazdığı bir yanda .kavun ^ dilunıne benzıyen takalar» dan bahsetmisti. Değerli arkadaşım takalarm gemi insaij ecilıği bakımınddn kusurlu olduklanm, fırtınalara dayanamadıklarını jazı>or \e şoyle dijordu: Şırr.al istikametınden rüzgâr bahçe. lenrruzin ağaclarını hafifçe kımüdatınca da, Eyvah.. dıye yureğimiz verlnden oynuyor. Karadenızde kımoılir kaç motor battı gene.. Ertesi gunkü gazeteler, bu şeamath tahmını yalanlamıyor.. Takvımdeki her hrtına ıle beraber mukadder «kazalars.. Bunda gemı bıçimlennın dahli olduğunu ıddıa edenler var Şayed «amelı Ahmed usta» nın azıcık fevkme çıkarsak yerlı inşaatımiz bır adım ılerı atmış olacakür sanıyorum. Otesine Abıdın Daver kaptan ustamiz karışır.» Aziz arkadasımın, Amerikan basınına ve resmî makamlarma bile kabul etrirdiğim amirallık riıtbemi, kaptanlığa indirmlş olmasinı proteslo etmek şakasından sonra, arıedejirn kl yaıısında ileri surduğu fîkir taraamile doğrudur. Bugunku modern kamyonların janında kağnı ne ise jeni teknelere nazaran raotorlü takalari da okuz yerine at ko?ulmuş kağruya benzetmek yanlış ol. maz. tleride bn muhhn noktaja daha psaslı bir şekilde donmek uzere, şo\Iece bir mim vokduktan sonra, gene (Vâ^u) nun yazısında takalarm başka blr kusurundan bahseden ?tı satırlan alrvonım. Arkadasım, takalara Uk defa motor takılışıru lâtif uslubile anlattıktan sonra şöyle diyor: «Kua zaman geçti Boğaz halkında bir şıkiyet! Sukun bozuldu. Şairanelık kalmadı. Gecelerı rahat uyku uyuyamıyoruz. Bu, ne rezalef.. Her taka motor takü.. Bır gumbürtüdür gıdıyor. Bari şunlar egzoz borularmı içerl verseler.. •Şımdi oparlorlerden ve parazıtlerden nasıl yanıp yakılıyorsak o ıtrnan da takalardan aynı »ızlanmalar...> Arkadasımın son sdzlerindrn şimdi Boğaziçinde ohırmadığıru anb> orum. ÇiinkU Boğaziçinde oturanlar, en kti. lüsturü bile motorlü olan sajisı* takalann takırdısmdan elâman çekiyorlar. Nltekim bu yanyı da Büyükdere koyunu dolduran takalarm dün Mbah şafakla beraber bltip tükenmek bil. raeı taktaklarla jola çıkarak tath uykumn haram etmiş olmalanndan »ldığırn hırçın llharala yanjornm. Bazan, fırtınalı havalarda Büyükdere koyuna 5060 Uka « yelkenli tekne toplanır. Gecelejin fırtına kesillr, daba sa{ak sökerken bütün bu motörlü vasıtalar, bir topçu trampet ateşlni andıran ve saatlcrce devam eden bir takırdı ile hirbirini takiben yola çikarlar. O cennei Boğaıkiifldc bu cîhenaeral fcÜTÜltĞ taharamdl edilir şey dcğildlr. Halbuki bu motor takırdılarını konnenln çaresi de \ardır. Otomobillerde de, otobüslerde de, kam\ onlar da da motor vardır amma, eskiden bunların çıkardıklan takırdıyı yeni motor tekniği çoktan kei mistir; deniî motorlerinc de bir «usturucu takmıştu. Bu cihaz gürülru>Tİ ke=cr, nitekim hiç giırültii \apmı\an > uksek suratli motorbotlar da vardtr. Fakat takalarda tak taklar devaro edip gidiyor. Bu gürültü galiba denizcilerimize musikl yerine felijor ve mot»r, ne kadar (azla takırdarsa, onlar bundan kuvvet ve kudret manası çıkararak zevk ve gurur duyujorlar. Bütün bo motorlü vasıtaların sahlbleri veya kaptanları ekzozuna bir snsrurucu koyarlarsa, motbrlerinin janva. rıya lnıv\etini kaybedeceğine Inanmıs olduklan için buna janaşmaılar. Halbuki hiç de 05 Ie değildir; motörün, loıvverinden pek az blr şey kaybetfigi fennen sabittir. O halde sehir halkırun isÖTihatlni ihlâl eden bu motorlere bir susrurucu koymak mecburt obnahdır. ÇUnkü takalann ve motorlü yelkenlilerin savısı bir miktar daha arttığı raman, arrık Boğariçi halkı için uykn uyumak kabil olmı>acaktır. Esasen bu teknelerin ıslah» icab eder kî bu da, a>Tica bir tnakale raevzuu. dur. GUZEL YURD! ŞÇ »6UZELLİK • AŞK+ İZVIVAÇ* PttiK0PU4tiİKAy£*fıiR V£ IN SON tiAVO ÖUMKLÎKi I Kur'anı Kerimin Tercüme ve Tefsiri , Omer Rıza Dofrul'un tercüme ve tefsiri olan bu ırsuazzsm eserin ikinci baiımı yapıimı?tır. 208 sahıf* onsozu ile 608 sahıfe rutan bırincı cildi bugun çıktı Bııkaç ay «onra da ıkincı ci'dı çıkacaktır. Tamamı için bez cildlı olarak hedıyesı 15 lıradır Ikincı cıld para aîmmadan verllecektir Esenn içınde Hajız Oiman hatlıle arapça Kur'anı Kerim de vardır. Her â>etin numarası yazıhdır. Buna gore tercumesi kolayca bulunmaktadır Mahdud mıktardadır. Eser tamamlanınea bir cıld Içınde çıkacaktar Şimdi alanlar ıkı cıldde almış olacaklardır Taşradan posta parası alınmaz TA!*ItI EUYEUĞU AHMED HALtD KİTABEVİ Ucuz atlatılan bir otomobilkamyon çarpışması Dun Mat 12 y« doğru BakırkSy Huned^r çıftlıgıne gıtmekte olan şofor Hahl Kâmılın ıdaresındekı 125 Luleburgaz plâkalı \e tavuk juklü kamyon, Kanlıkavak koprusunde 1G79 numarâlı takn 11» çarpifmıştır. Musademe netıcesınde taksı. ıçındckı S yolcusu ile C metre jukseklıgındekl kopruden aşağıya yuvarlanrmftır. Taksı pıramparça olmujsa da ıyı bır teaaduf eseri olarak içlndeki yokulara hlçbır jey olmamıştır. Eli bıçaklı bir kabadayı Sabıkalılardan Orumcek Ahmed adında blr lahıt Htl iakelesı cıvarınd» gelen geçene kabadayılık taslarken, kendısıne karfi koyan Celâl Artam adında bır gencı muhtelıf yerlerınden bıçakıa >aralsmıştır Kuçükçckmcce golunde bir adam boğuldu Kuçukçekmece me^bahasının mutemedlıl^nl yap»n Kâzım Sağlık adında bir jahıs, ojn Mlıme bılmedıgl halde Küçukçekmeea folüne gırmış ve boğulmııştur Kur'an kursu açılıvor Kadıkoj MuftuİLğunderı Kadıköv Kur an kursu talimat gereklerıne ııvgıın olarak Erenkovunde Kazasker camur)d« açılrnjşiır İMeklılerın Mufruluge kadar jonılmaksızın doğrudan dogruya Kursa bG}vuımaları bıldınlır Gazctecilor Cemi.vetinde miıhim bir konferans Istanbul Ga?etecller Cernıyett Başkanlıgından Sulhun anatomısı adlı meshur ç<enn sah b! Mr Reies :kı gnn ıçın memleketırr.lze geln.ıjtlr Btı t^er dılnjanın hemen her dllin» tercuıne ^dl'tıi» dunva yı.ızıınde barış hakkında ven bır gorıld uvandlrml^tır Barış davasının =on .'IÖIRI mı sbet şekılde (Sulnur »natom sı) k tabının tesırı ınkâr edılemjz îlr Rsves bugün (5 temmıız cUTiarte^I) sam 15 30 da cemıyetlmlzm merkezinı nyaret ederek dünya esas davaları hakkında »onılaeak suallere cevab verecektır Azamızın heT=m n behemehal bu toplântıyı tesrıflen rıca olunur üg blr yani yeryuzünün en berrak denizlerile çevrıli olpft bu mes'ut memlekette dunyanın en zengln bahk endustrisi kurulabılir. Bir giln bütün verımıle işleyip çalışacak olan Türk petrol kuyuları yeryuzunun en iyi evsafta benzınınl dort bucağa satacaktır. Ve yakın blr gelecekte Türk bilginleri, kendllerltıe hâs zekft ve kabillyetlerinl göstererek dünyaya parmak ısırtacaklardır. r AsmaHtında Bllgenler Yaf ve Sabnn Ticarethanesl sahıblerinden rcerhum sabık Rize Mıiftisı Hafız A!l Rıza Bllgen mandumu ABDÜRRAHMAN BİLGEN uzun zamandanberi duçar olauğu amansız hastalıktan kurtulamtyarak henüz pek gene y&şında Iken vefat etmiştır C°nazesı bugün saat 12 de Bakırkoyünde'sı evınden almarak Fatıh camıinde oğle namazını müteakıb cenaze namaa kılındıktan sonra Edırnekapıdakı aıle kabristanına de'ntdılecektir Allsh garikl rahmet evle\* Acıklı bir ölüm MES'UD BIS EVLENME Bayan Cahıde Blokkarj ile Galmasaray Lısesı Mudur Muavını Ssdı Guneş 3/7'1947 tarıhınde evlendıler. Yeni evhlere saadetler düeriz Bir ka; güne kadar: ı\ Hayalinizdeki mecmua Çıkıyor ! NEHOŞRÜYALAR! dememeli. Butün bunlar, bugün biz'er için bir muamma olan EKONOMÎ saha^ında gereken terakkiyi yaptığımıa zaman basıt hakikatler olacaklardır. Turkiye'nin nasıl kalkınacajını ve dun.vayı ne gibi meselelerin tasalandırmakta olduğunu blr roman okur plhl kolayca anlayıp halletmek Ister misiniz? nl oktuunuz' Bu hünkulâde eserı ekonoml doktoru Jurı Semjonovv yazmış, Cemıl Cahıt CEM dılımize çevirmlş ve TÜRKİYE YAYIN'EVÎ yayınlamıstır Mükemmel ciltli 5 lira. Her kıtapçıda buljrur ÇIKTI! 84 Türk basını, şİTidiye kadar StZİN İÇİN Oeğeıınde ve guzellığinde bir mermua gormemiştir »ahife 100 kuruş COMSSURİYET Nüshası 10 kuruslu/ OÜNYA NİMETLERİ Bu sayıda bliîiln sinîncıa rrıeraklılarınm işli.ak eı'ecr^i bir miisabaka açtı. Abone Seraîti Hu a> lıtc Üc aylık AHı avlık Seıtelik soc . Hartı tcin «IK Kı ıaoc « »00 . O İ H K A İ »'rajt vt vc yazıı mM fondetıer> |ondetı*r ^raıt oesreditslD ediLmesirj ıscie olunmat