8 Şubat 1947 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

CL'MHUP.İYEl 8 1«»4? Din tedrisatı ^ etrafmda Partîcle yapıîan tetkikîer Hamdtıllah Suphi Tanrıöver, Parfi Büyik Dframnda varılan neticeyi izah ediyor "~ Baftaro/ı 1 itıci mht/ede gram vücude getirmek için memlekene geldiği vakit, ilk temas ettiği mese tin bu bahislerde en ziyade salâhiyeti lelerden biri dinî ihtiyaclar meselesiydi. olan ilim adanılarına müracaat edileMıllet Meclısinde hız de Millî Eğitiın cektir. Ben de bu husustaki düşünceleBakanlığının bütçesi müzakere olunur rimi bir lâyika olarak yazmağa ve verken aynı mevzua temas ettik. Hüku meğe davet edüdim. met reısinin b\ı bahse dair cevabı birYüksek dinî ilünler için kurulacak kaç türlü tefsire uğradı. müessssemizde bu anda aklıma gelen ve şimdi size söyliycceğim bahislerin okuDinin irtica kıstm Benim mensub olduğum nesil, impa tulmasında büyük fayda görürüm: Isfîtorluğun inhitat devirlerulden bir kıs lâm sosj'olojisi, Kelâm ve Keîâm tarihi, mını kendi gözlerile seyrettiğl gibi, di Fıkıh tarihi, Isîâm felsefcsi, Ilırisiiyan nin de Hfayetsiz ellerde düskün vazi felsefesi, Luther, Calvin, Knox gibi büIstaabul Sular Umum Müdürlüğüne yetini senelerce seyretmek bedbahtlığı yük din ıslahatçılarrnın hareketleri ta Ihsan Gözenin tayini yuksck ta^dikten na ugramıstır. Bhdm tarihimizd« ve garb rihi, İslâm mecteniyeü tarihi, mukaye çıkm ş ve keyfiyet kendisine tebliğ emılletlerinin tarihinde din ile ilmin, din seli dinler tarilıi, Islâm güzel sanatlar dilm^tir. Yeni Umum Müdür, dün bir iie sanatın mücadelesi pek uzun slır tarihi, din hakkında büyük1 matefekkir muîıarririmiae Istanbul sulan hakkınd» Tnüştür. Ben, kendi hayatımda genc lerin düşüncelerine aiî o an bir ders. şu izahatı vermiştir: Turk zabitinin garba doğru yaptığı 1908 Bu dsrste butün beşeriyetin fikriyat ta« Evvelce hazırladığımız «suları ısihtilâline mukabil, 31 mart tarihi rihinde birinci derecede yer tutan Fani taşıyan ve nefere, şarka ve şeri rabî gibi, Ibni Rüşd pibi çark âlirr.'eri lah projemiz» in tafhiki hazırlığına deate doğru yapfcnhaış olan mukabil ih de dahil olmak üaere dindar olarak ölen vam ediyoruz. Bakırköyünde açtığımız ti'âli de bilirim. En yakından misaller Newton, Paseal, Leibnitl, Descirles, üç artezıyen kuyusunun ad«îini ona aiayım: Şeyh Said isyaru, Kubilâym öl Bergson gibi âliınler ne mühim ve i~\y iblâğ ediyoruz. Bunlardan çikenlacak suları Istanbui şebekesine bağlamak ücl or ülmesi bu, geriye doğru çeken zih dalı bir vpr tutabilir. zcı:e Fransaya siparij rttiğimit boru niyetin taarruz hareketlerinden ibaretBir âlimin din tclâkkisi hrdan ilk parti İC şubatta yola çıkarıtir. Din ile ilmin, din ile ianatın çarSize en derin bir zevkle okuduğum pışması tarihi bellibaslı bir ilim teşkil bir fikri, son devrin en büyük zekâ!^ bcaktır. Ay sonunda burada bulunaeder. Bu çarpışma bizd« de olmuştor. rmdan biıi olan Einstein'in bir yazısm cak, o taıihe kadar Amerikaya sipariş Kendi sahasından dışan taşarak, her h« d«n nakledsceğim. «Niçin inanıyorum?> edilen tulumba, motörler de gekcek, reketi, her düşünceyi mutlak nüfuzu ve başlıklı bu.yazı?mda (1) büyük âlim di boruların döîenmesine başlanacaktır. emri altına almak istiyen din, ilim ve yor ki: «Tecrübelerimizin en ı^üzeli es Asıl ikinci bir galeri vazifesini görecek 6anat hürriyetini benimsemiş olan kendi rarengtz olandır. Bizler için vücudu im olan ve Ber.dlerdcn Kâğıdhaneye ka evlâdil* çok uzun zaman mücadsle et kânsız görünen çeylerin var olduğunu dar döşenmesi mukarrer bulunan 1000 miştir. Bizim tarihimiad» Süncü Sultaa bilmek ve bunun en yü'tsek hikmeti, müiroetrelik büyük boru Içüı csaslı bir Ahmed zamanında matbaanın memleke güzelliği ifade ettiğine inanmak... İşte bu talib çikmamışh. Halbuki şimdi bir te getirilmesile başlıyaa yenilık hareketi bis, dinin nüvesini, m«rkezini te»\il denbire Amerikan, Ingilis, Fransız, 250 senelik bİT kıdeme mallktir. Hatife eder. tşte ben bu manada, en fazla din Macat vesaire olmak ütere müteaddid olan padisahlar ve onların vezirleri çok dar olan insanların safındaynı.» firmalar bunu vermeğe talib olmuşlar daha sonra yenileşme hareketine kapıLlyakatli vâiz meseicsi dır. Biz de şubatm yirmi altısmda \halan munevverlerle beraber son günlere Programda kuvvetli bir arabca, hattâ kadar devam eden garblılaşma hareke bize şark" ilimlerinin kapısmı açacak le edılmek üzere bir eksiltme açtık. tini bütün trticalan daima yenerek ya kuvvetli bir acemce yer tutmahdır. Bu Müsaid şartlarla verildiği takdirde şimkm zamana £adar idame ettirdiler. Bu na, hitabet derslerini ilâve ediyorum. dilik 23 kilom€<relik ki3mını hemen tarihin korkusu kalblerden tamamen si Bir de, ilim ile dinin münasebetlerini ihale edecegiz ve gelir gelmez döşen lir.memişür. Hükunaet reisinin lisanmda ayn bh bahis halinde okutmahdır. mesjne başlıyacağız. Elmalı suyu için Bakanhğın " jeoloji gördüğümüz endise bu urun teerübenin Kuvvetli bir lise tahsilini ikmal ettikmütohassısı tarafından bize verilen dimahsulüdür. ten sonra bu müessesemize girecek ve onda tahsilini ikmal edecek genclerimiz, roktitler dahilinde Jeolojik sondajlnr Hurasj din tedrisah hürrbeti yaptık. Mütehassısın mezuniyeti bitip Şimdi vereeeğim izahatla anlıyacaksı yüksek bir istidadla diğerlerinden ay geldikten sonra inşa edilecek ikinci rılınca onlan ihtisaslarmı tamamlamak nız ki, Belçika gibi, Fransa gibi, Ameribendin yeri tayin ediîecektir. ka gibi lâii devletlerde gördüğümüz hü Ozere yabaneı fakültelere göndereceğit DiŞer taraftan yağışh mevsimden isTâ ki, bir gün memleketin büyük mâkumet harici din tedrisatı hürriyettae tifade ederek büyük tuîumba makinebedlerinde halka hitab edecek bu din doğru mernale merhale gideceğiz. Divan tebliğinin din tedrisatına aid kısmı su ilimleri imanı, bilgiyi ve belâğati nefis mizde revizyon yapacağız. Bu itibarîa lerinde toplamış tam bir liyakatin sa bugünden itibaren bir ey müddctle Iscümlelerle hulâsa edilmişti: tanbul sulan yüzde on beş noksaniie «Resmî mekteblerin dışmda, hükumet hibl olsunlar. tevzi edilecektir. Keyfiyeti bugün halOnlara cemiyette şerefli bir mevki ve murakabesine tâbi olarak, eski harflerle değil, yeni harflerle, ihtiyarî mahiyette kifayet edecek bir maişet temin etmek, ka ilân ediyoruz.» oemiyet olarak bir borcumuzdur. Düşüdin dersleri verilebilir.» Bu cümlelere, çok şüphesiz olduğu nüyorum, Süleymaniyenin hariminde, için kendim ilâve ediyoram, hocaların bu vasıflarla konuşacak bir genc din eski harflerle yanbnış, eski metinlerden âliminin belâğatl, huşu lçlnde toplanistifadekri pek tabüdir. Tebliğin yalnıs mış bir halkın kalabalığı Czerine nasıl bu kısmı, Türk ana ve babalarmm ken dökülecektir. Aç ve susuz kalmış bir Ha<icden. ve dıçanya gldıen yolculann di çocuklarına hususî dershanelerde din toprağa bu belâğat Allahın rahmeti gibi günırüS muayeneslnln tanzlu^ ve ıslahma lerini öğretmelerine imkin veriyor. Bun yağacaktır. Bir gün ona erişmck, o be karar verlllp tatbiklne geçlldlglne dalr ve Tekel Bakanlığındaa yetklll bir dan istifade etmek halkmuza, cemiyeti liğ genc hatibi halkla beraber dinlemek aUrarilk zatın AJansa T»rc!lfı beyanat etrafında ma. şüphesiz nadir bir saadet olacaktır. Faıcize düşen bir vazifedir. Tarihimizde Kımat almak üzere düa. Ankaradîn henıız halkın vücude getirdiği nice müessîse kat bunun hasıl olacaŞına ir.anmak, bun.ı doneu Gtlmrüklcr Başmüdürüne müracaat ler vardır ki devam, istikrar, asırlarca kalbimtein idrak edebileceği en aziz ettlk Baflmlldür, bize bu husurta henüz şüphesiz bb.im tesblt edllmls bir şev'ln olmadıgıra, yalnız, temin ettikleri feyizler iübarile gururla ümidlerini bağlamak gtımrO'c muayene salonuna klmsenln alınhatırlamamıza lâyıktır. îşte eski esraf için bueün de bir saadettir. mıyacağım, hel» vapura yoloulardan başka teşkilâtımız, evkaf teskilâtımız ve en son klmsenin glrmemesinln sağlanablleceğlnl. (1) Forum mecmuası (Octobr 1930). tecrübelerimiz olan Darüşşafaka gibi buna mukabil yolcu teşyllae gelenlerln mübarek müesseselerimiz bu misa'ler rıhtıma çıkmalanmn kolay!aştırılac»ğmı aıasmdadır. Heybeliadada pazar yeri açılacak söylemiştlr IKTISÂDI Şehriıt su işi yolunagirîyor Yeni umum müdür vazifeye başladı ve beyanatta bulundu BAHISLER Yazan: NALINA MIHINA Bir Türk filmi daha.. Kolayhk böyle mi gösterilecek? Şehlr Mecllsl dünktt toplantısında Hcy. C.H.P. Genel Sekretsrinin Yüksek dinî tahsil belladada bir pazar yerl kurulması haktetkikleri Şimdi daha geniş bir sahaya geçece kındakl tekiifl kabul edilmiştlr. Pazarın C, H. Partlsl Genel Sekretert Hllmı Uran ğiî. Üniversitelerimizde, dine aid olan saat 6 dan başlayıp ylrml bire kadar de dün yiin'nda Partlnln Istanbul müfettlşl ilimlerin birçoğu okutulmuyor. Bu nok vam edeceğl hakkındakl kaydın kaldırıl Dr. Fnzıl Şerefeddln BUrge ve Yozgad mllması suretüe sabahları halkın lstlraiıatlul san, hükunvetin dikkatini celbetmiştir. bozac^ gürtlltüye meydan vertlmemesl is letveki'.l Zlya Arkant oldugu halde Sarıyer, Civanda ben çahsan hükumet reisinden tenmlş ve umuml ahkima t&bl olması kay. Eyüb ve Bakırköy llce merkezlerlnl elyaret etml? PartUllerle görüşmüştür. Hilrnl ü . sordum: «Bir Üâhiyat Fâkültesi açılmak dile mazbata kabul edilmiştlr, ran, teıkik gezüerlne önümüzdekl hafta teşebbüsü vukua gelirse, bunu nasd karIçln'de de devam edecektlr, Et fıatlan şıhyacaksınız?> Hükumet reisi: «CevaDün Mezbahacia boı mlktarda keslm yaOkulAils Birliği toplantısı bım ancak müspet olacaktır> dedi. Şim pılmıçtır, 2000 koyun 8 0 0 k\ızu. 200 aFatllı 13 l n d İlk okul vell . okul blrllğl, di, bu bahsi konuşacagız. isd bUyili baş hayran kesllmlştlr. KUBU !lk toplautısını dün akşam yapmı?tır. BaşIşaret ettiğim noksan, hükumetin ay flatı 260 300 kuruşa kadar düfmüştUr, ögretmen TevtlS Marelln degerll çalısma. rıca dikkatini celbetmiştir. Bu mesele Kulak, boğaz doktorlarının larlle her gün blraz daha kültür sosyeteetrafında »ecryesine, görü^üne ve dümlzde yer tutan Fatlh 15 lnd oklunun bu tıbbî cemiyeti şünoe vuruhuna çok ümid bağladığım Türk Kulak B. B. Heklmlerl cemiyeti bu toplantısında çeşldll alle ve okul lglerl koMillî Eğitim Bakanından başlıyarak bir eenenln İlk toplantısını Türk Tıb cemiye nu$ulmuştur, 11 lccl İlk okul İle BUyükada ilk oku. çok makamla temasa geldim. Aldığım tlnde kaiabalık meslektaşlannm lçtirakUe lunda da dün okul . alle blrllğl toplantıcevablarda, ifad« tarzı başka olmakla yapmıttır, Gündemde olan; 1 BUIber lan yapı!mıştır beraber, maksad aynıdır. Onu, şu cümle hansere felcl vakası (Prot Skrem Behçet) Karadenizde fırtına tekrar başladı 2 PenlsUlnle lyl olmuş bir plnemofeokiçinde hulâsa ediyorum: «Dinimizi ve slk Kanıdcnlzde kısa bir fasıladan «onra menenjlt CProf, Sanl Tarer) umumiyetle din «trafında çevrelenmiş 3 Kulalc kllnlğlnde toplanan flllmle. fırtma yeclden başlamıştır. Bu sebeble yaolan birçok ilimleri ya Üniversitemizin rln gösterlllşl; fDr. Ziyaeddln Moktav) purl^r bermutad »eferlerlnl lntlzamla y». pamamışlardır. Çarşamba gtlnü gelmesl 11edebiyat kısmına ilâve olarak, yahud ay v&k'alan takd'im edllmlştlr, zımken, GUneysu vapuru anoak pazartesl rıca yüksek bir ilim müessesesi kurarak Izmirde bir cinayet günU gelebllecektlr Neca't vapuru Iskenbu yolu ihtiyar edecek genclerimize öğfamlrden blldlrildlğlne göre, Asmall derundan dört gün rotarla llnıanimu» bureteceğiz.» mesçld carall OnUnde lkl sarhoş blrblrlne gun gelecektlr. Izmlr vapuru Samsuaa bir glrmlş netlcede Ntuım. Sabriyl bıçakla Bugün elimde, katt seklini alrruş bir muhte'llf yerlerlnden ağır surette yaralıya gün gectkme İle dün hareket etmlştir. Dlgcr taraftan komttr yüklü jllepler gelpro?ram meveud değildir, fakat bir pro rak öldttrmüştür. melsta devam etmeictedlr. Dün. Doğan ve j t Tunç çüeplerl Umanımıza gelmlîlcrdlr, Toprak Mahsuücri Ofisi Umum Müdürünün tetkikleri Toprak Mahsuüorl OMsl Umum müdürü Hfımld Koray şehrlmlzde tetkikler yapmaktadır. Umum müdür. bllhassa en mühlm kısmı Iüteubul llmanından çıkarılan hubu. bat llıracatı lşlerile meşgul olmflktadır. Son zamau:arda Hlndistanın lstedl'31 ajans haberlerlnde zlkredllen buğdaylann Inglltereye venlmeslne başlanmıştır. Arpalar lse daha evvel verllmlş bulunuyordu, ir Türk filmi daha seyrettim. «Yanık Kaval» aclını taşıyan bn filmi, geçen ayın 27 sintîe hususî olarak basm crkânına ve diğer bazı zevata göstermişlerdi. Ben, o gün i islerun dolayısile. Bu davete icabet eDünyarun en strlı lunuyor. Yanl yan , dememiîtim. Boş zamanlarımda da, si| meselelerinden biri ya yakın kısmı. Ya , n e m a H m kap,^, dolduran kesif kalaj retrol meselesidir. kınşark adı verilen 1,3],*., y^njajj CCSaretini gösterenıiycrPotrol işleri bir sis Akdeniz tle Hlnd dum. Nihayct bir okşam kapınm oniınü tabakast içinde cedenızi arasındakl ge nisbetcn müsaid bularak sinemaya girnis sahada da, yer Cha ve filmi seyrettim. reyaa eder. Sayılı kimselerden baskası o sisin icine nüfuz suslarda Amerika hükumeti bir ademi altı dünya petrol mevcudunun yüzde 42 Yanık Kaval, tskender NecePin kuredsmez. Zaman zaman bir petrol anlaş müdahale politikası takib etmektedir.> 6İ bulunduğu tahmin olunmaktadır. Ha duğu yeni bir müessese olan BirlikFihn ması olur, yahud anlaşmazhğı çıkar, ritadan görülebileceği gibi, bu sahada în çe"v*irdiği ilk filmdir. Eserin senaryoancak o münasebetle ajans telgrafları çokluk kısun, eski Osmanlı tmparatorKonunun önemini ihata için, petrolun luğundan ayrılan sınırların içindedir. A sunu hazırJayan ve ayni zamsnda rejive dünya yayınları petrol sözUnü ederler. sörlfiğünfl de yapan Baha Gılenbcvidir. Fakat hemen sonra sun'î sis tabakası bugünkü dünya durumunun kabar:k merika ve înailterenm nüfuz tesirleri Bu, gözlü, sazlı, mfizikli, (iirkülü. ralish ortalığı kaplar ve uzun bir sükut baş bazı noktalarım belirtmekte fayda ola eltında bulunan bu iki cesim petrol dörtbaşı mamur bir füındir ki resimleri caktır. Bu bakundan, petrolun kimler kıt'alarmın petrol mevcudları toplalar. ve bilhassa dlf manzaraları çok güze] Son günlerde gene bu nadlr petrol tarafından ne kadar istihsal edildiği ve nırsa, yeraltmda meveud bliinenln yüz çekibnistir. Fibnde rol alan artistler a« > 88 ini tutar. olajlarından biri ortaya çıkmıştır. Bir toprak altında nerede, ne miktar petrol d rasında da, en basta Suavi Tedii, tabiî denbire parlayan bu petrol işine Fran yattığı ve bunların kimlerce kontrol al Şu halde denebilecektir ki, gerek yer oynayışile en çok muvaffak olmuştur. tında tutulduğu soruları başta gelir. Bizlarm bir anlaşmazlığı sebeb olmuşüstüne çıkarılan petrol istihsalinin ve Once istilısalden başlayahm. Dünya gerek yeraltmda yatan petrol mevcu Ondan sanra da Nezihe Beceriktt ile tur. Amerikanln Ortaçarkta aldığı bir Talât Artemel rnücrüıi iyi başarmışlarpetrol istihsalinin yüzde C O nu Amerika imtiyazda hakkınm korunmadığını iddia dunun AngloSaksonlara düşen nisbetl, dır. Bu filmin de bazı ufak tefek kueden Fransa, Amerikayı protesto ediyor Birleşik Davletleri çıkarıyor. Ondan yüzde yüre yaklasmış gibidlr. surları vardır ki en başta Yanık Kaval ve iddiasını Londra mahkemelerine ve sonra en yüksek istihsali güney AmeriSırf rakama dayanan bu durumdan yerine Yanık Keman denilecek kadar, kada küçük bir devlet olan Venezüela riyor. çıkarmaktadır. Arkasmda Rusya üçüncü hemen geniş siyasî sonuclar çıkarmak bol keman çalmmasıdır. Fakat umumiKonu şudur! acele olur. Bu münasebetle su bir kag yet lübarile lyi bir fllmdir. Filmi yaFrnnsa, Holanda, Ingiltere ve Ameri geliyor. Petrol isühsalindeki bu geri mülâhaîa yerindedir. Amerikadakl pet panlar. yalnız münevver kimselerin bedurumunun Rusyayı me^şul etmesi lâkanm belli petrol şirketlerile bir özel zımdır. Bilindiği gibi, petrol sade sana rol stokıı işknmcge alınmış ve sirası ğenecekleri bir eser değil, en ziyade ferd, San Remo Enla«ması ve Ingiliz yide ve sade nakliyeda değil, geniş gelince a'ınacaktır. Ortaşarktakilere ise, halk kütlelerinin hosuna gidecek bir hüviyetli Türk petrol firketinin Irak mikyasta Jdraatte kullanıhr. Halbuki fran ve Irakın bir kaç noktası haric, el film vücude getirmişlerriir ki bunda da petrol sirketin« inkılâbı tarihi olan 1925 Rusya, sonsuz Siberya ve Ukraynanın süvülmemiştir. Bu ikinci dünya petrol tamamile haklıdırlar. Gösterilemiyecek ten sonra yaptıkları uzun müzakereler ziractini csnlandırmak ve rasyonalize mihrakmda iş havası yaratmak için ser kadar yıprandıkir.rı halde gene iş yaneticesinde bir anlaşmaya varmışlardı. usullerle gütmek zorundadır. Bu seteb maye Jâzımâır kj, buaünkü IngiltereJe pan romantik Mı«;ır fiHmleri, önlerinde 1928 tarihli bu anlaşmaya göre, eskiden den Kafkaa petrolları Rusyaya yeter bol değildir. Bu sebebden Amerika ser kârlı bir örnek olarak dunırkcn elleMıısul, simdi Irak petrolları den«n pet görünmemektedir. Hattâ Rurnanya pet mayesini bu bölselerle ingilendirmek rlndekl 40 50 bin lirayı, elbette yfikrollar 75 yıl müddetle bu ortaklar ara rolu eklense de, Rusyanm geniş lhtiyacı lcab etmişt'r. Yukarıda dokunulan, A Sek ve ince fakat kâr çetirmiyecek bir smda paylasümıştı. Payın esası, şerık tatmln olunmaz. Dev cüsseli Rusyaya merika ve Ingili* petrol şirketleri ara sanat eseri vücude getirmeğe sarfeı'eşirketlere yilhk verimin yüzde 23,75 ini lüzumlu petrol, bunlardan çok fazladır. sında bir kaç hafta önce imzalanan İran mezlerdi. Müessese sabibleri pek tabiî petrolları anlr.şması bu ihtiyacdan doğ olarak İstanbulun ikinci derecedeki vermekti. Böyleslne blr nisbetle dört İstihsalde Koîyanm yerini belirttik muş olacaktır. semt sinemalannda ve Anadoluda rağsirket yüzde 95 alırlar. Kalan yüzde 5 bet görerek harradıklan parayı çıkarade yukarıda özel ferd dediğimiz şahsa ten sonra diğer memleketlere de do*** cak harcı âlem bir fîlm yapmak istemişdüçer. Bu şahıs Gülbenkyen'dır Garb kunmak mümkündür. İngiltere, Irak ve tran petrollarından istifade ediyor. Fransanm bu petrol uyusmalarmda petrol edebiyatında meshur petrol zen Fransa ve Holanda gibi memleketlerin ve bu bakımHan da tamamile muğini diye anılan Gülbenkyan. Bu zat,de petrol menfaatleri vardır. Fakat to açıkta bırakıldıgından bir nevi acı duy ! 1er vaffak olmuşlardır. Hususî teşebhüs, Birinci Harbden önce Paris Osmanlı se parlayarak denebllir ki, arnn petrol dugu üzerinde duracağız. Petrolun koyduğu sermayeyi korumayı ve bunu faretinde ikinci kâtib idi ve tâ 1912 de, İstihsalinin yüzde doksanı AngloSak üstüne çıkarılan ve yeraltında yatan (aydalı bir şekilde işletmeyi daima Körmevcudu hemen hemen AngloSaksonfrak henüz Osmanlı împaratorluğu sı sonlarm kontrolu altındadır. ların idare ve hükümlerinde olduğuna önünde bulundurmak mecbııriyettndenırlarınm lçinde iken, bu petrollarm göre, diğer memleketlerin endişelerini dir. Yer altındakl petrol stoklanna gelinfantiyazım ecnebi çirketlere vermek Türk filmcili|inin daha yüksek sanat anlamak güç değildir. Pransa, Yakınmaksadile împaratorlukça Pariste açılan ce, bunlar kısmen aletlerle bulunan, çarktaki petrol inkişaflarına bigâne ol eserleri vücnde getirebilmesi için. bir kısmen de hesab edilerek umulan cevmüzakerelere yardım etmişti. herlerdir ki, istihsali az veya hiç olan madığım Amerikaya protesto ve Ingiliz çok »artların sağlanması lâzımdır ki evKonumuzu teşkil eden petrol anlas memleketlerde genl? zuhurat olaibilir. mahkemelerine ve Lordlar Kamarasma velce de yazdığun gibi, devlctin himamazhğı, 1928 de tasarlanan pay nisbet Zaten asıl dünya petrol kavgasının esa müracaat etmek arzusile göstermlş olu ye ve yardımı en başta gelir. lerine bir itirazdan değil, Fransanm bu sı da budur. Bulunan veya umulan yer yor. 1928 petrol anlaşmasının tefslri Filmi seyrettikten sonra, göriiştiiğüm harbde uzun müddet i?galde kalmasm altı stoklanna hükmetmek, devrimizin kesince belli olduktan sonra, Fransa, rejisör Baha Gelenbevi, memlekettı» dan dolayı esas anlaşmanm" mer'î olup başlıca politika düğümlerinden biridir. petrol politikası durumunu bir daha fibn sanayiinin ilerlemesi, genişleme<îi olmıyacağının açıklanamamasindan doğ gözden geçirmek lüzumunu duyacaktır. ve yükselmesi için, münîıasıran bu işlo muçtur. Bu anlaşma, ayrılan eski Os Arzda iki petrol mihrakı var. Bun Tahmin olunur ki, bu hükümden sonra, meşgul olacak bir müdürliik kunıhnası lardan biri Amerika, diğeri Yakmşarkmnnlı împaratorluğu sınırlan arasında petrol politikası durumlarını ayrıca in lâzım geldiği fikrini ileri sürdü. Basm 1928 den sonra adı geçen çeriklerden tadır. Sankl tekmil dünya petrolları bu celeyecek başka memleketler de olave Yayın Umum Müdürlüğünün çercebirine petrol imtiyaıı verilecek olursa, iki mihrak etrafında toplanmıştır. Son caktır. vesl içinde kurulacak böyle bir müdürdi3er serlkîere de menfaat sağhyordu. görüşlere göre, Amerikada yeraltl dünya petrol mevcudunun yüzde 46 sı buI Dr. Nizameddin Ali SAV lük, Türk filmciliğinin ihtiyaçlarını, diHalbuki, bir kaç hafta 5nee, iki Amerileklerini gözönünde tutarak güzel sakan petrol eirketi bu smırlar içinde natlarla sanayün izdivacından doğan bu (mukavelede krrmızı hat perim^tre İşi, memleket için sanat, terbiye, proparauge adı verilmiştir.) bulunan Suudî ganda ve dövir bakımlarından çok fayArabistanla bir anlaşma imzalamışlar, dah bir hale getirebilir. bu memlekette çıkacak petrollarm imFilm müesseselerimiz arasında, her tiyazını almışlardır. Bu şirketlerden biyu bir müsabaka tertib ederek en iyi ri 1028 anla^masındaki çeriklerden filmi yapmağa muvaffak olan mües^eStandard Oil Co. Of NewJersey'dir. seye, hatın sayılır nakıM bir mükMat AiLE ALBüMÜNDEN FOTOCRAFLAR Fakat diğer ^erikler bundan faydalanverilmesi de akla gelen tedbirlerden l>«nıamı=lardır. ridir. İşte bunun flzerinedir ld, Fransa 10 Bir taraftan Türk fiJm sanayii umııml Dünyanın en çok sevilen sanşın yıldızı BETTY GRABLE Yedigün ocakta Washingtonaki büyük elçisi vabir himayeye mazhar olurken diğcr taiçin hususî surette Holivuda giden Hikmct Fcriduna bir fotogr?.f sıtasile Amerlka hükumetine bir proraftan sanat bakımından kıymetli eseralbümü hediye etti. Hiçbir yerde neşredilmemiş olan bu fotograflarda testo tevdi etmiş, bir şerikin diğerlerinler vücude getirenler ayrıca taktlir ve den habersizce imtiyaz ve iştirak temin sevimli Betty'yi her pozda seyredeceksiniz, teşvik görürlerse, fiimciliğimir. keetmesini 1928 anlaşmasına aykırı buldumiyet ve keyfiyet itibarile seri b!r geğunu bildirmiştir. (Suudî mukavelesilisme göstorir. .Marifet iltifata tâbidir.» ni yapan diğer Amerika şirketi Soconysözü bu işte de bir hakikat ifade eder. Vacuum'dur ki 1928 anlaşmasında yokAçık mnhabere tur). Bu anla?mada îngilterenln de imB Şefik İsfendiyara Yeni ısmarzası olduŞuna ?öre, Fransa, protestodan lanan şehir vapurlarında yapümasın» In^iltereyi haberdar etmeği uygun göristediğiniz tadüler ve ıslahlar hakkmmüştür. daki yazınız tamamile yerindedir. Kıy•JC »5» *t» metli teklifiniz, sizin de ifade ettiginiz gibi çok tafsilâtb ve uzun olduğu için, Amerika hükumetinin protestoya cenesr'ine imkân göremiyerek Denizyollan vabı açıktur. Bundan anlaşüıyor ki, Aİdaresine gönderdim. Saygılar. merikan petrol şirketleri 1928 anlaşmaemı yürürlükte farzetmiyorlar. Bu «irketlerin Amerika hükumetine tevdi ettikleri notaya atıf yapan Amerikan cevabına göre, bunlar İngilterenin 1940 ta ijçDerin iş yerleri aleyhine (Fransız petrol sirketi) nin (Irak petrol açtıklan davalar sirketi) ndeki menfaatlerinin s^questrer Bunflan bir muddet evvel Çalıçma Ba edildiğini, bu Fransız sirketinin Ingiliz kanhgı lş' kanunu lcabatından olarak fabkara listesine ithal edildiğini ileri sürürtkalann fa*la mesal Bamanları İçin lgçlyorlar. Böylece de, 1928 anlaşmasımn lere verm«sl lftzım gelen yüzde 5 0 zarnlı ücret yertne yüzde 25 zamlı ücret vere. münfesih olduğunu iddia ediyorlar. oeklerl İçin bir kısım fabrtkalar hak"<:m<Ja Gerçekten, son harbin başında îngiltetaiıklkat* başlamıştı. Bu husmta Çalışma rede düşmanla ticaret hakkında bir kaBakarJığı üe bu lş yerlerlnln sahiblerl »nun çıkmıştır, Enemy Trade Act. Bu rasmda çıkan lhtllât genlşleml» ve Işçüer kanunda, harbde lşgal edilen yerlerde bu febrlialar aleyhine hukuku umıımiy» veya düşman memleketlerinde bulunan Uavan açmıştır Ayrıca bazı lşçtler jahsan pBtronlari aleyhine dava açrmştır. şirketler îngilizlerle artık şerik sayılamaz denmektedir. Fransa lse bu görü=« Karadenizde bir mayin göriildü karşı, harb yillatı boyunca ana teşekkül Bslramn dogu clhetinde 39 a « . 13 3 5 olan (Irak petrol şirketi) ne 1928 muşarkl tul derecelerl arasında yosun tutmuş kavelesine göre dolar olarak yapılan btlyttk bir mayln Tan vapurunun müretteödenekleri ve bunların pekâlâ kabulde b&tı tatafından görülerpk Llman ldarpfla^ devam edildiğini ileri sürüyor. blldlrllnüştir. Llmftn ldaresl llgllllere bu Bir petrol ihfilâfı Dr. Nizameddin Âti Sav ^ Betty Grable Yarın YEDİGÜN'de Bugün E L H A M R A Sinemasında HILA1I KJTA9CV1 i HIJR Maksadlan Hürriyeti boğmaktır. 2 nci Sayısı BUGÜN ÇIKTB. HER AKŞAM saat 7 den itibaren: Kanunî AHMED YATMAN, Keman SAİM, Klarnet ŞEREF birlikte 15 Mşilik SAZ HEYETİ Taksim KRISTAL Salotianda zı İş bununla da kalmıyor. Fransızlar şu miilâhazaları da ortaya atıyorlar: Tıpkı Fransızlarmki gibi İngiliz hakları da son Amerikan Suudî anlaşmasile haleldar olmuştur. Fakat, bunun tazmiiçin Amerikahlar bir kaç hafta önce. Büyük Amerikan uçağı Yeşilköye ni İran petrollarmda în^ilizlere genis 51inemAdi, Sama gitti çüde malt yardımlarda bulunmak üPanamtrtkan Contafatlon hava şlrkeUnln yeni teşkll ettiği New.York. Shannon, zere İnbilizlerle bir anlaşma yapmışlarNeufoundianU. Londra, Ankara hattının dır. Gerçekten, esası gizli ise de, bu son İlk tecrübe uçuşunu yapan büyük yolcu anlaşmanın meydana vurulan hükümleuçagı dUn sabah n de Istanbul Uzerlne rine göre Amerikahlar, malî sıkıntıda ?elmlj fakat havanm slsll olmasından do oiap trandaki îngiliz petrol şîrketlerine layı Yeîiıköy tayyare alanma lnemlyerek tasfiyehaneler ve uzun petrol boruları Şanıa gttmiştlr. Uçak bu sabah Şamdan ge. lecak. ve bava lyl olduâu takdirde YeçUköy tesisi için önemli ınalî yardımlarda buhava alanına lnecoktlr üçaita 10 yolcu lunacaklardır. vardır Bunlardan blrlsi TürStür. Nihayet, Fransızlann velvele He orTekel Idaresi de kahvs fiatma taya attıklan bu dikkati çeken millctlerarası mesele hakkında Amerika hüzam yaptı Tekel ldaresl ellndekl stok kahvenln satış kumeti açıkça durum almış ve son günfla'ına yenidcn zım yapmıştır Buna sebeb, lerde şu tebliğde bulunmuştur: «Amekah?e satıj» eerbest mrakıldiitan sonra rikan ve İngiliz te?ebbüs şirketleri aratüccarın çeklrdek kahvpyi ancak 550 " sında tamamile özel mahiyette akdedirııştan sftablleceğlnl blldlrmlş olmasıöır. !en bu anlasmalar Amerika hükumetini Bunun üzcrlne Tekel de tüccarla rîkahet etmemck İçin bej ıiraya' sattıgı kanveye, hiç bir veçhile Ugilendirmez. Bu hut u sahads dlkk'atll mştlr hareket etmelerlnl blldlr Zehirlenenler Kocarnustafapasada. Caml sokağında 20 numaralı evde oturan Zehra 11» Cevrlye admda lkl katlın akşam yemekte yediklerl paçadan sehirlenerek Hasefel hartaneslna ka'aır1 rtuşJardır. YAĞMA Hasanm Böreği! Bu film ayni zamanda Pangaltı BUGÜN yanm Ura z?m yapmıçtır. Istanbıılda yedl llraya kedar «ıktıgı yazıian kahve flatı, çekünıtş kahvcye alddlr Flarmoni Derneği 5 inci senfonik kon&eri Fllârmonl derncgtntn 101(317 mevslmi için hDzlr'.adıgl konçerıerdcn blrlncîsl 13 şubat perşembe gtlnü Cemal Reş'.d Bey ldereflnd* verllecektlr Pransız keman vlrtüozu Colette Prantz konsere solist olarak 'lştirak etmcktedlr. Programda Chausson'un Poeml ve Max Bruch'un kercan konsortosu vardır. I Senenin en güzel 2 çocuk kitabı • ÖMER SEDAD ÖKTEM İNCİ Sinemasında Gösterilmektedir. La Fonfen Hikâyeleri Her hikâye seçilmiş ve resimli olarak büyük harflerle yeniden basılmıştır. 50 Krş. NERMİN MİLÂR Pideler, Mes'ud Prens, Mohmed Tayfurun kedisi. Terbivevl çocuk masalları. Yeni çıktı. 50 kuruş. Kitab ve kırtasiyecilerden arayını? IŞIL Kitab ve Basımevi Istanbul Bugün MELEK Sinemasında Yeni bir şaheser daha RENK . DANS . . MÜZİK . . NEŞE TUFANI (ŞEYTAN) Gazefesinde CUMHURIYET Nüshası 10 kuruşiur MENŞURE TUNAY AYDA SÖNMEZ ve arkadaşları İSMA1L D Ü M B Ü L L Ü (Azeri seansmdan sonra) ŞEVKI ŞAKRAK birlikte. Raks kraliçesi KAMUBAN ve ŞUVLE HER PAZAR 14,30 da BÜYÜK MATTNE Te': 82699 Şair Baybur Jlu Zihni hakkında bir konferans ÜÇ MASAL RİTA HAYW0RTH'un en mükemmel eseri Abons Şeraıtı o »ı . . TOrklye R(X) B.T «ofj > 15(H) • 2S(JÜ > lç Halfc bllglsl drrneğlnln ttrtlb ettiği konf?ıans;arın blrinclsl bugün faat in.^O da profesnr Zlyseddln Pahrl tarafından verllecektlr Konferansın mevzuu Halk Şalrl Bayburdlu Zlhnl ve »llrlerlnln lçtirral kıy^ıet:erH!r Hcrkes sel»bl'lr BM Geee ve Her Geee Bu mevsim zarfuıda M E L E K Sinemasında gösterilen sayılı güzel eserîerden bir yenisi daha. Yerlerini evvelden temin etmeleri saym müştsrilerinıize tavsiye olunur. Bir ayllk Cç ajıık Altı ayiıt Senellk ın fiıx) K 1H()O ı 2tX>o > 64tX) » tçm HarJo D i k k at Oazet*ml2« ' gönderllen evralr ve yazılaı edi.meslc iade oıumnaı