24 Mart 1944 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 2

24 Ma*t TA1IIİL TETKİK V. "Elektrik kuvveti olarak iıtsan ruhu,, İki yanğııt , Yazan: Dr. Rasim Adasal İnsan ruhu ilk çağlardanberi çok aengin ve garib İlmî spekülâsycnlara mevzu teşkil etmiştir. Nitekim eski Yunanhlar ruhun kaynağmı bademciklere, bir çok kablle itikadlarl göğüse veya bacaklara, filozof Descartes, Sanevberi guddeye konduruyordu. Psikoloji bilhassa Aug. Compte'tan sonra bir dimağ ilaıl telâkkisini kazanmlştlr. Şuur. düşünce, irade, duygu gibi ruhî belirtilerLn sağlaın bir dimağ cevherine aid mekanizmalar olduğu artlk herkes. çe kabul edilen bir hakikattir. Dimağ diğer iç aletier gibi hayati fonkEİyonlarİle bir uruvdur; ruh da bu UZVUK faaliyeti, fiziyolojik İfadesidir. Zekâ melekeleri ve muhteîif heyecanî teamüllerimiz asabî cüm'e haricinde ba. his mevtuu değildir. Şuur, meş'ur ol&n fcir şeyia mevcudiyetine bağlıdır. Gerçi bugün de (madde) ve (ruh) tabirlerile iki taraflı bir telâkki ileri sürüyorur; fakat bunlar aynl preçesusun birbirini tamamllyan iki veçhesidir. Ruh artlk cHmağ örgüleri dışmda maveraî ve esrarlı bir şey değildir. Ruhî olaylar artlk yalnlz batlnî müşahe. delerle değil, objektif bir şekilde mütalea edilmektedir. Bu suretle tecrübî blr ilim olan pslkoloiide ikl mühim şube doğmuştur: Mukayaseli ruhiyat y psiko . fizioloji.. Bu sonrakl çube, ttzviyetle mefkure arasmdaki dar münaEebetlerİ araştırlr. Daha düne kadar bu daha liyade teşrihî ve seriri metodlarla mütalea edilmişti; yani hayvan «eviyesi yükseldikçe dimağın gelişmesine baklhyor ve ruhî hastallklarla iSlerüerin beyinlerindeki teşrihî afetler lnceleniyordu. Halbukl dimağ hücrele. rind» ve asabî tellerde elektrik dalgalartnln keşfi insan ruhunuıı mahiyetini oldukça aydlnlatmlş ve bir çok ilmî ka. ranlıklar yirtılmıştır. DenizlerimiXİn torpil ballğı gibi bazl hayvanların İaadan çok evvel blle lhtlyart olarak eIektrlk deşarjlarında bulunduğu ve hatta bununla düşmanlarini öldürdükleri Tailinen birşeydir. Ancak elektriğin keşflnden önce bu bir sırdan ibaretti. Halbuki artık hayvanların ve nebatlann uzuvlarinda çeşidü elektrik belirtL lerlnln yer aldığı görülmektedir. Bunlardan en önemlisi bloelektrijc dalgadır. Bu canlı hücrenin aktif ve hayatî blr belirtisidlr. Nitekim diroağl teşkü ede n Bİnlr hücrelerinln en esasll flzlyolojik faaliyetleridir. Düşünıne mekanizmaBinda bu elelatrik mcvcelerinin rolü asrî fiziyolojinin en yeni ve parlak bul. gularlndandır. Bazl hayvanlarda şikârlannl yakalatan bu elektrikî dalga sekpos voltu geçebilir. Bu mevceyi İlmî surette ilk defa. geçen asnn sonlarında meşhur Alman âlimi Du Bois Raymond tesbit etmiş ve daha sonra da galvanometre denllen hassas aletlerle her uzvun elektrik mevceleri veya seyyaleleri mütalea edilmiştir. Fakat elektrofiziolojinin dimağ ve ruh sahasmdaki terak&ileri bllhassa son on beş senenin tnahEUİüdur. Memell hayvanlarm beyinleri ve bütün Bİnİr örgüleri ötedenberi elektrikî be. lirtiler gösterdiği söylenmeîc ve cmeliyat masasinda açılan dimağlar elektrotiar vasltaslle kamçüanmaklı bera. ber bu elektrik kuvvetinln ve ruhî ifadeslnin mahiyeti bilinmiyordu. Umumî blr fonnül kullanabiliriz: «Her carlı cevher elektrtkle yüklüdür.» Fakat bu uzuvlarda ve neslclerde hsyatln asü bir belirtlsi olarak görülen bu faaliyet bilhasss asabî örgülere hâs olan fiziyolo. jlk blr oleydır. İşte flzlolojlstlerin ötedenberi çallştlklarl, dimağ cevherine hâs olan ve zekâ mekanizmalarms. tekaJ>ül eden bu elektrikî belirtileri tesbit ve kaydetmekten İbaretti. Bu İlk defa 1875 te Caton adh bir İngiliz fllmine naslb olmuştur. Kafatssı kalduütnış olsn bir meymunun beyin nescine men. fi ve müsbet iki elektrot sokmakla bun. lara bağlı olsn galvanometrede me\7un mevceler elde etmiştir. Eu bir elektrik cereyanlnln İfadesidir. Bu tecrübe hayvanlarlndan birinin bir gözünü elektrik lâmbasile aydlnlatmca mukabil taraf taki kafanln görme sahasında elektrik faaliyeti değişikliği olduğunu da görmüstur. Demek ki dlş dünyamlzdan gelen bütün ihaaslar, sinirler tulünce dimağa çıkan bioelektrik bir cereyan tevlid ederler. Ancak İlk defa olarak İnsan dimağlnda elektrik dalgalarınl tesbit ve aletle kaydeden Berger'dir. Tamamüe kapalı bir pil olan sinb hücrelerimizde acaba cereyan eden elektrikî belirti nedir? Bu hücreîsr hakikî pillerden İbarettlr; ancak piyasada aydmlatma için kullandığlmlz piüerde olduğu gibi maden parçaları ihtiva et. mez. Burada, maden rolünü ifa eden şey hücre prottoplasmasml çerçeveliyen sathî zardir. Bunun hususiyeti menfi ve müsbet elektrik hamuleleıini birbirinden ayirmasıdlr. Dimağ da, kaîb gibi elektrik variasyonlarlnın karargâhıdır. Dimağ, mllyarlarca hücre ve asabî tellerden Ibaret bir uzuv olduğuna göre bunlar fasilasız olarak hesabsız ve nazbnları değişik olan elektrik dalga. laıBim kaynaklaridır. Bu mevcelerln bir eanljredeki vezinlerine göre elfabetik islmler verilmlştr. Kalbln elektrik cereyanJannl kaydeden elektrokardiog. raf altına mukabil, dimağm elektriklerl de elektroensefalograf denilen cihazla tesbit edilerek fillmleri alınmaktadir,Bu alet hayattaki dimağın elektrik faaliyet ini mütalea eder. Ruhumuzua ve beş duygumurun istlrahati halinde bu faelîyet muntazam olduğu halde; rekâî çabşma, heyecan, uyku gibi amilleıle derbal değişir. Bunlar sayesinde, artık esfcide olduğu gibi yalnü kâhil insanln ruhu değil; mukayaseli olaraJt hay\'anlarin, çocukların, iptidal ve anormal insanlarln da ruhî faaliyeti incelenmektedir. Bu hayatî usulden marazî ruhiyat da son dereee faydaknmıştlr. Bu aletler ianesile tablî ruhiyatta heyecan, dikkat, rüya... gibi bir çok belirtileri daha iyi anllyor, dimağin dü. şünme merkezlerini kolaylıkla tayin ediyor, uykunun mekanizmaslnl kavrlyor, asabî cümleye bir çok ilâclarm tesir suretlerini öğreniyoruz. Dimağ url&rlnı tesbit etmek, sar'anın nöbet dlşlndaki teşhisini koymak bunlarla kabüdir. Esasen sar'a dimağın hücre sa. tıhlarlnda kopan bioelektrik bir kaslrgadır. Keza normal insanlarl da elektroanfalogramlarmln şekillerine göre tiplere aylrmak ve mücrimlerin ruh slrla. rınl anlamak bunun sayesinde kabll olacaktlr. Çocuklarda bu tetkik çok genlş terakkilere yol açmlştır. Bir çocuk dimağlnın elektrik faaliyex.l bir kâhil dunağlndan çok farklıdlr. Bu yaş farklarlna göre bu metod sayesinde zekâ derecelerini tesbit etmek ve meslekî tayin yapmak mümkündür. Netice İtibarlla «ruh» maddî cevhere tâbi olan bir elektrik kuvvetldir. Nitekim dimağın «altıneı duygu» su dediğimis telepatik kabiliyetini de başka türlü İzah etmek İmkânsızdlr, jıaberleri Yeni tercüme ye T mütercimlere dair ve ıkı ol II I Kitab sohbetleri IHEM NALINA MIH1NA Hailenifi yeni bir sitrprîzi Bir kadın ateşi söndürmek isterken düşerek, diğeri de eteklerircden lufuşarak öldüler Örnek bir tercüme: «Şarl IX un Kanlı Saltanatı». Eser P. Merimee'nin? tercüme Hakkı Süha Gezgin'indir Dr. R. Adasal [Terziler fatura vermeğe mecbur değilmiç Ticaret Odası terzilerin, müşteriîerine mülredath fatura vermeleri hususundaki Esnaf Odasının tekllfini tetkik ederek neticeyi Oda idare bey^ine bildirmistir. Ticaret Odası, bu mevzu üzerinde yaptığı tetkiklerde terzilerin müfredatlı fatura vermesine kanunen ırnkân bulunmadığı neticesine varmıştjr, Türk hekimlerinin kongresi Türk Hekimleri Dostluk ve Yardım Cemiyeti senelik toplantısını cumartesi günü saat bir buçukta Cemiyet merkezinde yapacaktır. Konservatuar konserleri Konservatuarın on birinci Batı musikisi konseri (Şan ve piyano) önümüzdeki pazartesi günü akşamı Şehir Tiyatrosu dram kısmmda saat 21 de Lâmia Anday ve Popi Panayotidis tarafından verilecektir. Ücretsiz o>lan bu konsere yüksek tahsü talebeleri ve halktan bir kısmı davet edileceklerdîr. Bütün dünyada 14 dile çevrilmiş ve her memlekette derin ve büyük bir alâka ile karşllanmlş olan büyük bilgin Dr. Fritz Kahn'in muazzam eseri. XX nci asnn bu vadide yazllmlş en kıymetlisi olduğunda bütün dünvanln ittifak ettiği bu eserde en karlşlk havat meseleleri birer resimle açlklanmaktadır. Bu resimler, krokiler ve maktalar en büyük ressamlar tarafından çizilmiştir. Bilhassa bu resimler de gerek ilim ve gerek san'at baklmlndan büyük bir klymet taşımaktadlr. Tamamı iki büyük cflcl teşkil edecek olan İNSANHAYAT | v e HAYAT'ın Üniversite profesörler meclisi bu yıl Eserden «örnek tercume» diye bahseders kesimi ve imtihanlara başlama dişim sebebsiz değildir Çünkii tercüme. İstanbulun ikinci fethine dair şim tarihlerini tesbit etmiştir. Bu karara ler üzerinde. «Hakkı Süha, ismi aslına diye kadar neşredilmemiş mühim bir göre, dersler 30 nisanda kesilecek ve tlpatlp sadakat ifade eden bir damga mayısın 22 slnde de imtihanlara başvesika.. gibidir. Mütercimin, bundan evvel çllanacaktır. Karar Maarif Vekâletine kan Dostoyevski'nin meşînır eseri Yaa hayatlnm korkunç tipleri... bildirilmiştir. cKaramazof Kardeşler» i, hattâ Maarif Milliyetçilik ve devletçilik... Cemiyet İlkokul talebesinin göster Vekâletinin «Cihan edebiyatmdan nüve hayvanlığımiz,.. Bir gün dünya... muneler» serisi altında 927 de neşrettidikleri hamiyet örneği Ve daha. bir çok mühim vazllar. ği İlk tercürrelerinden biri «İlkbshEr Fikir hayatımizln bu en canlı mec Beyoğlu birinci ilk okul talebeleri seneler» i ayni itina ile dillmize çevBolu ve havalisi zelzele felâketzedeleri rilmiştir. A. Theuriet'den çe\Tİlen bu nruasinı behemehal okujoınuz.. için aralarında topladıkları 86 lira 84 Eonur.cüsu, bir hulâsa şeklinda nakledilkuruşu Kınlay Cemiyeti Istanbul gıı diği halde, aslına nekadar çok sadlk besine yatırmışlardır. kalmıştlr ve türkçesi ne güzel bir tercümedir? Çünkü eskiden «Seyyah» lmSimid yapılmıyacak Son karne tevziatmda yapılan tasar zasile fıkralar yazan ve soy adl kanui rufla un sarfiyatı 3025 uvaldan 2700 nunden sonra bu müstear İsmini «Gezçuvala düşmüştür. Tasarruî edilen un gin» e çevirerek kendi aile İsmi yapan Hakkı Süha, «Aşk arzuhalcis'» gibi maile Belediyenin şimdi imal edeceği hallî hayatımızm nefis tasvirlerini edehakkındaki haberler tamamile uydurbiyatımiza kazandiran «Edibi kalem» in madır. Simid imaline Belediyenin sa sahibidlr. lâhiyeti yoktur. BARIŞ DÜNYASI BUGÜNKÜ SAY1SINDA: Fenerde Yüdırun caddesinde 83 numaralı evde oturan Vasil kızı 23 yaşında Akahn; evin ocağı tutujunca telâşla dama çıkmış ve eündeki kovada culunan su ile yangını başlangıçta sondürmek isterken ayağı kaynuştır. Damdan iki ev arası aralığa yuvarlanan kızın sol bacağı ile kafa tası kırılmıştır. Yangın bajlangıçta söndürülmüş, fakat Akalin yatırıldığı Haseki hastanesinde ölmüştür. Beyoğlunda Nane sokağında bir evde oturan Nikola kızı 75 yaşında Evangeliya; eteği mangala girerek tutuşup, etraftan konu komşu yetişinciye kadar, vücudünün muhtelıf yerlerinden yanmış, kaldmldığı Bahklı Kum hastaneBser vakıâ bir romandır. Fakat mevsinde ölmüştür. zuunu tarihten almlştır; bir tareftan dört asir evvelki Fransız hayatınl yaşatir, öte yandan o derrin din kavgalannı. protestanlarla katolikler sraslndaM kanlı münazaaları canlandlrir. Hele 1372 SaintBarthelemy katllâminı, safEvvelki gün Siviliagraddan şehrimize ha safha yaşatır. O katliâm ki, ayni gelmekte olan tren Vikay ile Mansg devirde yetlşen blr muharrlr, «Umumî köprüsü arasmda arazinin heyelânı tarlhî inde bu yortu gecesl faciasını anlatirken, şöyle söyler: «Kan her tayüzünden yoldan çıkmıj ve vagonlardan raftan şehre doğru akıyordu. Pencere. bir kısmı devrilmiştir. Karaagacdan sevlerden flrktllan cenazeler altında, ezilkedilen bir imdad treni hududa yakiu mek tehlikesi göze alınmadan, sokakbir mahalde vukua gelen bu kaza yelaroen geçilemlyordu.» rine yetişmis ve yolcular arasında eDokuzuncu Charles, tezadlarla dolu hemmlyetli bir zayiat olmadığı anla! r hükümdardı. Onun tarihe geçen bir sılmışür. Trende bulunan üç yolcu imdad trenine almaralc Karaağaca geti sözü vardır ki romanda da yer almiştır. rilmiş ve bunlar dün sabah şehrirnize Bu söz, romanln başllca kahramanile kendi arasmda geçen »u muhaverede gelmişlerdir. Bozulan bat henflz tamir edilmedl örülür: € Katolik mi, protestan mıelnız? ğinden ve devrilen vagonlar kaldırıla. Protestanım haşmetmeab! madığından naklijrat astarma auretile Bunu lâf olsun diye soruyorum. yapılmaktadu. Çür.kü bana canla başla hlzmet edenleİskenderuna gelen rin dinleri pek umurumda değildir.» Yüz binlerce protestanl boğazlatanm, makaralar SairıtBarthelemy katli&rnınl emredetki firma tarafmdan sipariş. edilerek nin bu sözleri söyliyen hükümdar clİskenderuna geldıkten scnra Mersinde maslna ne derslniz?. diğer iki firmaya devredildiğı dünkü bir sabah garetesinde bildirilen makaRomanın iki kahramanindan erkeğ); ra ijile Birlikler Umuml Kâtibliği aklşıklı, uzun boylu, zarif giylmli, meşgul olmaktadır. öğrendiğimize göre mevzuubahs maka üstclik silâh kullanmakta pek mahir ralar bir milyon lira tutarında olma bir genc: Bernar Merji. <O çağda düello »öhreti kadar kalbyıp, ancak memleketin dört, dört buçuk lerl yumuşatan hiç blr şey yoktu. Düaylık ihftiyacını karjilıyabilcıcek: mıkelloda üç dört adam öldürmek, eervetin, tardadır. Bu makaralar hâlen ne başka güzelliğin ve zekânin yerini tutuyor. bir firmaya devredllmiş, ne de satışa du.» çıkarılmıştır. Kadln kahramanl, sarayin başlica neSigaralardaki ayyıldızlar dimelerlnden blri, fakat en güzeli: Kontes Türji. Müsaade edinlz de onu kaldırılıyor Sühanln güzel tercümesinden Inhisarlar Idaresi sigaralardaki ay de bir nümune vennlş olmak İçin eseyıldızları kaldırarak idaremn markası rin bir faslından alacağim satlrlarla ru koymaktadır. İlk olarak birinci nevi anletayün: sigaralarcfcan ba$anmışıur. Bu jekilde .. Göz kamaştıracak kadar beyaz te. değişiklik yapmağa sebeb sigaralar içil ni. slyah kehribar façlannin tezadı sldikten sonra izmarit yere atümakta mda bir kat daha panak görünüyoıdu. ve millî alâmetimiz olan ayyıldızların Yaylanmlş gergin kaşlarl, uclarına doğüstüne basılmaktadır. ru hafifçe blrleşiyor ve yüzüne, dilber İkramiye alacak memurlar alnınl bozmadan, mağrur bir mana veŞirketlerin 1943 yüı büânçolarının riyordu. İlk baklşta lri mavi gözlerinde heyeti umumiyelerce tetkik ve kabulü yere inmiyen bir gururdan başka birşey bu aym nihayetinde bitecektir. Bu su sezilmiyordu. Fakat ateşli konuşmalara retle 3659 sayılı kanuna tâbi olan mü İrisince, bu gözlerin bebekleri büyür, eseese memurlan bu aym nihayetinde kedüerinki gibi genişler, baklşları birer maaş ve kanunun haricinde bu alevlenir ve bunların karşismda kenlunan müessesattakiler de kâr tesbiti dini beğenmişlerin en ileri gelenlerl de üzerinden bir ve daha ziyade maaş büyülenirdi.» Roman; protestan olan Bernar'ln Faikramiyesi alacaklardır. rise, katolikliğe dönmüş ve kralln rnaDiğer tsraften Ticaret Vekâleti hesabına Milll korunma fonundan sermaye yetine girmiş kardeşinm yanına gealarak Vekâlete kâr temın eden mü erek. subaylıkla saraya intisabl ile bs?e esseselerin de kumüsyon talebleri tetkik ar, Kontes Türji Ü olan muaşakasDe edilmektedir. Bu kumüsyonlar verildi devam eder ve SaintBarthelemy faclği zaman da bu gibi müesseselerde ça asmdan sonra klzlşan protestan katolışan memurlar iki^er maaş kadar bir lik münazaaları sırasmda, bilmiyerek kardeşini öldürmesile nihayet bulur. ikramiye daha alacaklardır. Ve bu mizansen arasmda cn aitınd Undversitede dersler 30 asir Fransasi, bir filim halinde, on yedinci asra doğru yol alir. nisanda kesiliyor P. Merimee g^çen asr: n (18031870) a kademi azalığlna kadar çıkmış, bilhassa güzel sanatlardaki İhtlsasile facınmiş bir Fransız edibidir. Eserin asllndaki ismi «Chronique de regne de Charles IX» olmakla beraber, Hakkı Süha, türkçesinl adlandırırken «kanlı» vasflnı koymaktan kendini alamamıştır. Çünkü ona göre eserin rnuharriri dahi, saraya intisab etmemiş, hele kraliçe Eugenie'nin yakın dostiuğunu Jcazanmamlş olsaydl, kitablna «kanh» damgaslnl vurmaktan çekinmiyecektl. (Ayni eser başka dillere < L Comtesse a de Turgis» ismile de çevrilmiş bulunmaktadlr. Bu adlandlrıîış dahl yersiz değildir, çünkü «Kontes Diyana dö Türji., romanln kadln kahramanıdlr.) Kemal Salih Sel lile yumruğunu kalçasina dayamış, söze başllyor: Par la vertu! Par la mort! Par la sang!.. Hskkl Süha, tercümenin burasıne gelince duruyor. Duruyor değil, duraklı. yor. Çünkü bu «hitab» ln türkçeye tercümesi kolayca yapıllverecek İşlerden değildir. Nitekim, yatma zamanl gelinciye kadar da bu fkarşihk» 1 bulamlyor. Kafa işlemektedir; Yattıktan, hattâ uyuduktan hayli zaman sonra, sabahln saat üçünde uyanan Hakkı Süha, «Arşlmed* in «Evreka» slnı hatırlatan blr buluşla yatağlndan flrllyor. Elektrik düğrnesini çevirip masasınin başina geçiyor. Kaleminin yazdlğı tek satır, saatlerce çallşmlş dimağlnln mahsulü, fakat eserin aslindaki cümlenin de, elhak, mukabilidir: Hay canlna, kanlna, faziletine kurban olduğum!.. Bu cümleyi tamamhyan son kelbne Aliahın!..» dır. Fakat keşiş, bu kelim.eyi. cümlenin cemaat araslnda uyandırdığı kizgınlık dalgasındâa, biraz sonra e zahidane bir sesle söylemiştlr. İşte bizkn muhtac olduğumuz «mü;ercim» tipi... Neşriyat âlemindeki tercüme curcunası içinde kaç mütercim böyle çalışmış ve kaç tercüme eser böyle bir itina İle çlkmlştır?. B&zan tek bir kelirne üzerinde pek çok düşünmenin, kamuslar karıştırmanın, sorup soruşturmanm külfetini göze aJmiyan muharrlr. tercüme işile uğaşmamalıdır. Hakkı Süha, tercümelerinde en küçük bir hataya bile tahamv mül edemiyen yaradlîlşta, titiz bir nıuharrirdir. Çevirdiği eserin, çevrillşlnde ;österdiği İtina ile mütenasib olarak, ek kellmesinin bile değismesine rlza îöstermez, herhangi bir yanllşhk ihtimaline de tahammül etmez. O kadar etmez ki, tercümeEİnin tashih provaiarmi dahi bizzat elinden. geçirir. Buna da lüzum var ml, taıhih provaannda da kelime değlştirilecek değil ya, demeyiniz. «Cimri» nin basına gelenleri duymadınlz ınl? Yaînlz «Cimri» nin ' değil, bu eseri Moliere'den nakleden İsmail Haml Danişroendin de başlna gelenlerl... Fakat bu, başllbaşlna bir hikâyedlr; klsaca anîatllmağa değer: «Cimri» evvelce tercüme edllmlş ve basılmış bir eserdir, Maarif Vekâleti tercümenin tadil ve tashih »alâhiyeti mütercime aid olmak kaydüe bu ter. cümenin ikinci tab'ınl yapmağa talib olrcuştur. İsmail Hami bu talebe muvafakat etmis, matbu nüshadaki hata. an kendi el yazisile tashih ederek Vekâlete göndermlştir. Böylece İkinci tabı, Maaril Vekâletinin dünya klaslkleri serisi araslnda. çlkmlştır. Fakat Cimri'nin. Şehir tlyat. rosunda temslli vesllesile. yeni tab"l müterclml tarafından gözden geçirillnce hayretle görülmüştür ki, ürsrlnde kendi ismini taşlmasına rağrcen, matbu nüsha, kendi tercümesi değildir! Büâkls «tehrif edilip büsbütün başka blr şekle sokulmuş, üslubu değiştirils, bir sürü tercüme yanlışlarile türkçe şivesizlikler doldurulmuş» bambaşka bir eserdirl Bahsi uzatmak lstemiyorum. Maarif Vekâleti, hâdise etrafında, vakıâ bir tavzih neşrettl, fakat bu tavzihin «tatminkâr» olduğu asla söylenemezİşin en acl tarafl, şimdi/e kadar «gözü kapall» İtimad taşldığıml: Maarif tercümeleri karşismda bundan sonra duyacağlmıa «şüphe» dir. Maarif Vekili bu şüphe» nin önünü almak mevkiinde. dir; memleket irfanl namına, bu, blr zarurettlr. Yazan: alâka uyandıracagına şüphe yoktur. • Bir tren yoldan çıktı, beş vagon parçalandı Oalib Kemali Söylemezoglunun «gunün meseleleri» ne temas eden ikl tercümesi «Tas\'ir neşriyatl» arasında çlktı: «Yarınki sulha baklşlar» ve «Harb. den sonraki Avrupa». İiki Cene%'re Üniversitesi profesörîerinden L. Boissier'in eseridir; sürekli bir dünya sulhunun şartlarını İncelemektedir. İkincisini, Milletler Cemiyetindt uzun seneler murahhasîık yapmiş bir diplomat, E. Privat yazmlştır. Bu diplomat, eserlnde, dünya tarihinde yer almı? federasyonlar araalnda mukayeseler yapmakta ve büyük devletlerin bitlp tükenmek bilroîyen hlrs ve iştihaiarı karşismda küçük milletlerln yaşıyabilrresinin aralarinda teşMl edecekkri federasyonlark mümkün olabileceğini söylemektedir. Galib Kemali Söylemezoğlunun, bu eserc yazdığl mukaddemsde, nakleitiği bir küçük hatlra var. «Mütareke senelerinde, Serkl Doryan salcnunda, bir gün harbden ve netaylcinden bahsedillr ve işgal kuvvetlerinin münasebetsizliklerinden şikâyet olunurken İtilâf devletlerine mensub bir zat sunları söyler: Kabahat sizde.. Harbe nlçln glrdlniz, onun cezasınl çekeceksiniz. MecMste haaor buiunan Said damadı Nuri Bey merhum da şu güzel cevabı verlr: Pek doğru.. Şimdi siz de yapacağlnlz sulhun cezasınl çekeceksiniz.> Nuri Beyin, yirmi küsur sene evvelki bu nüktesinin, bir gün tahakkuk edeceği o zaman düşünülmüs müydü acaba?.. Dört yll var ki, bütün beşeriyetin çektlğl, o sulhun ceza&indan başka bir şey değildir! İyi seçllmiş üç eser, gene Tasvlr n«şriyatlrun «Edebi tercüraeler» serisi ara. çiknnlştır: Biri «Denlz gülü». Bu aşk romanl, geçen asrln tanınmlş Alman edibi T. Storm'un eseri., Flkn« de aJlnmış bulunan bu roman, bir ikl ay evvel şehrimizde gösterilmiştl. Tercüme eden Nuri Akgün. Behin Tegen'ln tercüme ettiği «Önce Vatan», İngiliz romancısl Eric Knight'in eseridir. ismi, mevzuu hakkmda kâfi bir fikir veren bu roınanuı muharriri 1897 de doğmuş, bu harb içinde bir tayyare kazası neticesinde ölmüştür. Şöhreti Umum! Harbden sonra başlamıştır. Üçüncü eser Pitigrilli'nindir. İtalyan edebiyatınln bu yeni »öhretinin Mücahid Topalak taraflndan tercüme edilen romanm ismi «Sarişin Bebek» tlr. arlh, böyle acayib, ba kadar görprizlerle dolu bir harb kaydetmemiştir. Ba facianın perdeleri açıbp kapandıkça hayret ve dehset içinde kalmamak mümkün olmnyor. Müttefik Macaristanın corU Almanlar tarafından ifgali bn korkonç hailenin yeni blr rürprâidir. Hiç bir Itarb^e düşman miüetler kadar doet ve müttefik milletlerm de birbirlerile dörüşmesi, ba dereee oUğan bir sekil almış değildir. Fransa maglfib oldugu saman, İngiltere, Fransız donamna&ının düsmanlannıa eline geçmesinden endise ederek Fransaya, böyle bir tehlüeyi bertarat edecek çeşidU tekliflerde bulunmnsto. Vichy, Ingiuzlerin bu istefini kabul etmedi. O zaman İngiliz donanması, Franl «az filosnnn vurdn. Mütteffkler arasınd» Bk kan dökülmüştü. Ondan sonra, Müttefiklerin birbirlerile dövüşmeleri, bm barbdc moda oldı. Harb eden mflletlerin calim hodbinli|l, her fırsatta kendini gösterdi. Tarafsız kalmak istiyenler, muhariblerin yoln üstünde bulnnanlarj muvasaia ,emniyet ve sevkulceyş bakımlanndan ehemmiyeti hafı memleketler çiğnendi; vuruldn; ezfldi; zorla müttefikler temin edüdi. Rumanya, ümidsiz bir vatiyete düşüp de Müıvere Utihak ettiği saman, sairint Ehibba şivei yagmada mebhut eyler ftdayı, Huda göstermesin aean iamihlâl bir yerde! Beytlne tam bir mUal teşkfl etti. İtalya, bunalıp da sUâhlanru bırakmak isteyince, ihanet suçile cczalandınldı. O zaman, düşman yumrnklan ye. rine Müttefik tekmelerile ezildi. ŞimcH, leride, galiblerden bir külâh kapmak yahud onlara bir külâh griydirmek ümidile iki mnharib tarafla fla yanyana veya karşı karşıya harb halinde, iki yiiı(ü, iki hükumetli pek acayib bir ttalya vartlır. Makyavel'in tornnları, onnn rnhuna şadedecfk bir ostalıkla hareket e . derek Müttefikler cephrsine karşı da ayrıca bir iki yüalü siyaset kullanıyorlar. Macaristan da, Almanya ile beraber hareket ederek Maear 'olduğunn irldia ettiği Rtnnen re Yngroslav topraklarını aldıktan sonra, nzaktan nza^a Müttefiklerle flörie başlamıştı. Rus ordnları, Karpatlara doğru yürfime|« baslaymea Alrnanya, Macaristanm da ttalya gîbt Ihanetindrn korkarak kıskanç ve zalira bir kocanm şüphelendigi kansma yaptığını yaptı; saçlanndan yakaladığı gibi yere vardn. Almanya, kendi sevkulceyşi emniyett Jçhı, dost ve müttefiğini yumnkluyor. Maearistanın Almanlar. tarafından i?fali, Alman cephesinin ve ordnlarının sevkolcevst «Mnniyctini temln edecektir amma, Macar milleti de, Almanyava dü«man «rfacaktır. Yamruğiın faziletine bnan Mmis olan Almanyada, caliba bbdekl nrtbl «zorla olmaz» diye bir atalar sözü yok. Basma tevziatı nisana kaldı Yerli Mallar Pazarlm tarafından apılacak basma tevziatına ancak nisan iyi ortalarında baslanacaktır. Tevziat ;in icabeden miktar fazlaslle mevcud ulunmaktadır. Fakat muhteîif yerler[e stok edilmis olduğundan tevziatın Hüseyin Cahid Yalçmm tercümesile aksamaması için bunların bir araya neşredilen «Büyük Katerina» şu satir[etirilmesi icabetmektedir. larla bltlyor: Kızılajnn kongresi €. İmparatoTİçe aşkmı emrl altında bulundurmuş, fakat âşikane hayatinda Türkiye Kızılay Cemiyeti KrnmOnu ne fethedilebilmek neşesini duymuştu. kaza idare heyetinden: ne de kadmlara hâs o aldatllmak zevTürkiye Kızılay Cemiyeti Eminönü kinl.» kazasmın senelik umuml meclisi 25 Büyük Katerlna, maceralan bütün mart 1944 tarihine rastlıyan cumartesi AvTupayı saran meşhur Ru« İmparato günü saat 14 de Bahçekapıda Dördüncü riçesldlr. Bizim için de meçhul olmıyan Vakıf hamnda Tlcaret ve Sanayi Odası blr simadır. Kaynarca muahedesi onun salonunda toplanacaktır. zaraanüıdB akdedilmÜiîtL Elser «Yedl. Kaza mıntakasında Kızılaya ksyıdh gün» neşriyatı araslnda çlkarllmlştır. olan azanın toplantıya tejrifleri ric« Kanaat Kitabevi Larnartine'ln meş olunur. • hur eseri «Rafael» 1 İkinci defa ür. Tercüme Halid Fahri Ozansoyundur, Harbde Türk kadııu • Romain Roland öldü mü, yfişıyor mu? Üç beş ay evvel onun ölümüne dair bir haber gelmiş, arkadan gelen bir başka telgraf İlkini tekzib etmlştl. Eğer hayatta lse, şimdi 76 yaşında olrrası lâzlm gelen Roland zamammızln ön safta yer almlş maruf bir edib ve mütefekkiridir. Yazlk ki, Türk karii, onun eserleri hakklnda malumat sahibi değildir. Çünkü buşüne kadar, mü. tercimler, onun sserîerine, nedense, rağbet etmemişîerdir. Bir çok yazılanndan değerli bir fikir adaml olarak tanldlğm, Maarif Vekâle tinin son klasik tercümeleri arEsmdaki bir İki eserile de «müterclm» hüvîyetini öğrendiğim Adnan Cemgil'in, Rcland"m meşhur blr eserini tercümeye başîadığınl görünce sevindim: «Olmez Eserler Neşriyatevi» tarafından ilk c di çlkarllan bu eser «Jean christophe G'in doğarken, dir, on iki clldlik büyük bir serinin ilk kitabldlr. Kitabln sonunda okuduğura bir fıkraya göre, Adnan Cemgii Roland hak. kında ayrlca bir tetkik eseri hazırlatnaktadlr. 1916 Nobel mükâfetmı kazanmlş bulunan, tarlh İkonferanslarl. blr çok plyeslerl, hele İleri fikirlerile taullan Roland hakkmdaki bu eserin Blîhassa gendere tavsiye edeceğim îi kitab. Biri çocukluğumu, diğeri gencliğimi (sakln beni ihtiyar sanrrayin, ıdelikanlülk» günlerirni demek İstlyorum) haturlattl. Aradan geçen uzun seneiere rağmen ikisinın de mevzuunu hâiâ unutmuş değilim. Bu kitablar şunlardir: «İki sene mekteb tatill» ve «Küçük Lord». «İkl sene mekteb tatili» Jules Vemein vaktile Ahmed îhsan merhum taraflndaa tercüme edilen eseridir. Bu defaki tab'ı lasaltllmlş şeklidir, fakat aslı bozuîmamlştır. Zamanında dünyanln en meşhur kitablarindan biri idi. Her zaman zevile okunabilir. Klsaltmayı Sİnan Reşad yapmlştlr. «Küçük Lord», yirmi küsur sene ev. vel basılmış, on sene kadar evvel ikinci tab'l yapllmıstlr. Şimdi üçüncü defa basllan İngiliz aristokrat hayatını pek iyi anlatan bu eser, ayni zamanda faziletin ve iyiliğin telkinini yapar. Gayet cazib bir romandır. Tercüme Ahmed Emin Yaknanlndlr. Her iki eser «Ahmed Halid Kitabevi» tarafından basvkmştır. Aynî Kitabevinin genclik serisi arasmda çıkardığı bir başka kitab da «Truva muharsbesi» dir. Yunan şiirinin babası sayılan «Ho. mer» in dünyaca tanınmlş «İlyada: isimli eserinin hulâsasıdir. Bu hulâsayı yapan Fettıi Dosdoğrudur. Şehremirıi Halkevinden: 25 mart 1944 cumartesi günü saat 17 de Neriman Kurtbay tarafından (Harbde Türk Kadını) mevzulu bir konferans ve müteakıben bir caz konseri verilecektir. Davetiyeler evin bürosundan alınabilir. Ses Tiyatrosunda Ses tiyatrosunda <Deli Dolu> den evvel temsil edilen Nahid Bilganın cGönülden Gönüle» operetinin halkın gösterdiği arzu üzerine tekrar temsil edileceğini haber aldık. Esere Muhlis Sabahaddinln yeni besteleri ilâve edilmiş, daha canlı, daha kuvvetli sahnelerle eser mükemmel bir hale gelmistir. Bu defaki temsile kıymetli san'atkârımız Muammer Karaca da mühim bir rol alarak iştirak edecektir. BÜYÜK DOGÜ'nun RİCASI Genç ve yasll bütün Türk şöhretleri arasında en gerçeklerini nefsinde mihraklaştlrmlş olan siyasî ve edebl BÜYÜK DOĞU mecmuası, her baklmdan hangi kemal haddine ulaşmıı bulunduğunu göstermek için, sadece bugün çıkan 24 üncü sayıslna bir g3l atmanlzl rica etmektedir. Kemal Salih SEL Gıda maddelerinde düşüklük İlk fasikülü BUGÜN 28 SAHİFE OLARAK ÇIKMŞTIR Genç, ihtiyar, kadın; erkek herkesin okumak mecburiyetini duyacağl bu muazzam eser hakklnda bir fikir edinmek İçin de olsa bütün Türk aydlnlarınln bu ilk fasikülü hattâ aörmelerini . tavsive ederiz. FİATI 25 KURU5TURÇıkaran, Türkiye Yaymevi, Ankara caddesi; No. 36 Scn günlerde bazı gıda maddeleri fiatlarında bir düşüklük göze çarpmaktadır. Bu arada bilhassa pirinç ve bulgur fiaüarı ön safta gelmektedir. Fakat bu fiat düjüklüğü perakendecilerde hissedilmemektedir. Mevsim dolayısile şehrimize fazla miktarda kasablık hayvan gelmiş ve Ege bölgesinden de beklenmekte olan sevkiyat başlamıştır. Et fiatlarınm da tedricl bir surette bir rniktar düşmesi beklenmektedir. Bir batında üç çocuk üniversitenin Çapadaki doğum kliniğinde dün Hayriye adında bir ksdm bir batında ÜÇ çocuk doğurmuştur. Ikisi erkek birisi kız olan yavrular nortnal büyüklükte ve tam sıhhartedirler. Karilerden bir tersüme eser ve bir mütercim üzerinde bu kadar çok durmaml mazur görmelerini rica ederim. Tercüme için intihab edilen eserler kıymetli ve tercümeler kifayetli olduğu müddetçe bunlar üzerinde durman kütübihanemizin bu nevi eserler k zanmasma hlzmet edeceğine kaniim. Bahsi kapamadan evvel, Dokuzuncu Şarl'ln tercümesile alâkadar, küçük blr hatlra nakletmek Isterim. Bu hatırayi. eser «Cumhuryet» te tefrika edildiği sirada, bizzat mütercimden dinlemîştim. Eserin bas taraflarmda «beşincl fasılda biı vaaz sehnesl vardlr. Vaazına, bir değil üç küfürle başllyncağına dair bahse girişmiş bir keşiş, kalabahk cemaat huzurunda. kürsüye çıkmı.j bulunuyor Kaşları çatılmış, kizgm bir adam ha • # « * • Doğum Maarif Vekilliği prevantoryom sanatoryom müdürü Dr. Zeki Köseoğhı ve Muazzez Köseoğlunun dün sabah saat (1) de bir kız çocukları dünyaya gelmiştir. Ana ve babayı rutlar, yavruya uzun ömürler temenni ederiz. CUMHURİYET Nüshası 10 kurustur. Şehir Komedi K O ME Dı AYARSIZLAR P ERD E Tiyatrosunda Afeone şeraiii Bir aylık Üc ayhk Altı aylık Senelik 300 Kr. 800 . 1500 . 2800 . 600 160» 290» 540» Kc. . . . Dikkat Gnzetemize gönderiIeD evrak ve yazılar Muvaffakıyetle devam ediyor neşredilsin edîlmesin iade edilmez ve riyaından mcs'uHyet kabul olunmtn.