25 Temmuz 1938 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

25 Temmuz 1938 CUMHURİYET H A B E LE HâdiseSer arasında Prag, Südet matalibatını 0 isaf e mütemayil değilmiş! ° Hastanelerde ücret meselesi Lozan zaferi Lozan büyük bir davanın, mütekabil davaları yenmesidir [HEM NALINA MIHINA Berlinde neşredilen bir notaya göre İngiltere, Çek hükumeti nezdinde tesir icra edecek Berlin 24 M. Dirksen'in M. Çemberlayn'le yapmış olduğu görüşme mü nasebetile salâhiyettar bir memba, bir nota neşretmiştir. Bu notada Alman se firinin mezuniyeti münasebetile veda etmeden evvel M. Çemberlayn'i ziyaret etmiş ve Alman İngiliz münasebatının heyeti mecmuası hakkında cereyan etmiş olan bu müzakere esnasında M. Dirk sen'in Çekoslovak hükumetinin Südet lerin mutalebatını is'afa mütemayil ol madığına dair Prag'dan alınmış olan haberlere M. Çemberlayn'in nazarı dikkatini celbeylemiş olduğu beyan edilmek tedir. Notada M. Çemberlayn'in îngiltere nin Prag hükumeti üzerinde tesir icra etmeğe mütemayil bulunduğu suretinde cevab vermiş olduğu ilâve edilmektedir. Notada, netice olarak, şöyle denil mektedir. «İki tafaftan hiçbiri müspet herhanpi bir teklif veya telkindc bulunmuş değii dir.» n'in M. Çemberlayn'i ziyareti esnasında mumaileyhe Çekoslovakyaya müteallik müsbet hiçbir teklifte bulunmamış oldu ğuna dair salâhiyettar bir Alman membaı tarafından neşredilmiş olan tebliğ ile resmî İngiliz mehafilinin tavzihi hakkında bir takım mütalealar yürütmektedirler: Lö Jur gazetesi, yazıyor: İngiliz Alman notalarının her biri kendi efkârı umumiyelerıni tatmin ede cek kelime ve tâbirler üzerinde kuvvet le durmak bakımından yekdiğerini an dırmaktadırlar. Her ne olursa olsun bunların mahreci müşterekleri mevcud ger ginliğin umumî ve hakikî surette zevali dir. Zira bir kere daha söyliyelim ki Çekoslovak meselesi, ezelî Fransız A l man meselesinin cephelerinden biri ol maktan başka birşey değildir. Bu mesele ise uzaktan yakından zamanımızın bütün dıplomasisine hâkimdir. Pöti Pariziyen, diyor ki: Nazarı dikkârc ahnması lâzım gelen nokta, Almanyanın halihazrrda Avrupa meselelerine karşı daha iyi niyetler izhar etmiş ve uzlaşma usulüne doğru istikamet alır gibi bir vaziyet takınmış olmasıdır. Almanya acaba samimi midir? Çekoslo vakyaya karşı cebre müracaatten vazgeçmiş midır? Berlin hükumetinin bugünlerde Südet şeflerine vereceği nasayih bu babda kat'î bir hüküm itasına medar olacaktır. Maten gazetesinden: Alman mehafilile yeniden temaslar tesis etmek faydadan hâli değildir. Birkaç zamandanberi Fransa hükumetinin izhar etmiş olduğu niyetler bu hususta birguna şüphe ve tereddüde mahal bırakmamaktadır. General Vilmen'in yakında Bcr line icra edeceği seyahat, bu yolda ne dereceye kadar ileri gitmek mümkün oldu ğunu gösterecektir. Hulâsa Almanyanın Avrupaya aid meselelerin umumî su rette müzakeresine girişilmesi arzusunda olduğu zannedilmektedir. stanbulda fakir hastaların çokluğu ile bedava hastanelerin azlığı arasındaki nisbetsizlik, romanlarımıza geçen facialara sebeb oluyordu: Ayni yatakta bazan iki hastanın yatınlması ve bunlardan birinin ölüvermesi gibi. Tam ikî buçuk saat Paris haberdar değil Paris 24 Salâhiyettar mehafilde tebarüz ettirildiğine göre, Paris hükumeti, Almanyanın Londra Büyük Elçisi Dirksen'in Başvekil Çemberlayn'e bildirmiş olduğunu bazı gazetelerin yazdığı sarih t^Jdiflerden haberdar değildir. Bu hususta tasrihat verici mahiyette yapılan yarı resmî neşriyat birbirini tutmamaktadır. Dün öğleden sonra gerek Londrada gerek Berlinde neşredilen tekziblerden alâka ile kaydi malumat edilmiştir. Senelerdenberi en büyük doktorlarımızla gazetelerimiz yeni hastaneler yapılması veya hiç olmazsa mevcudlara fazla paviyonlar ve yataklar ilâve edilmesi lüzumunu ihtiyacın şiddetine uygun bir tempo ile telkine çahştılar. Hatta Elektrik şirketinden geri alınacak mühimce bir paranm bu hastane ihtiyacına karşılık tutulması teklif edilmiş, dinletilememişti. İstanbul Şehir Meclisi, fakir hastalann çokluğile bedava hastanelerin azlığı arasındaki nisbetsizliği tam ters tarafından halletti: Hastaneleri çoğaltmağa çalışacağı yerde onlara müracaat eden hastaları azaltmağa karar verdi. Bunun için de hastalardan ücret almayı Sıhhiye Vekâletine kabul ettirdi. Böylece, hiç şüphe yok, hastanelere müracaat edecek hastalar azalacak, fakat hastalık çoğalacaktır. Gerçi fakir olduğuna dair polis tahkikatma müstenid bir mahalle ilmühaberi getiren muhtac hastalardan gene para almmamasına karar verilmiş. Fakat görünürde fakir hastaları himaye eden bu karar, hakikatte onların aleyhinedir. Böyle bir ilmühaber ele geçirmekteki meşhur zorlukları bir tarafa bırakınız; esasen miktarı kâfi gelmiyen hastanelere paralı hastalar üşüşünce, fakir hastalara hiç yer kalmıyacaktır. Belediye yeniden hastaneler yaptırarak onlara yalnız paralı hastalar kabul edebilir, mevcud hastaneleri de cidden fakir olanlara hasredebilirdi. Fakat bugünkü hastaneler fakir hastalar için bile çok kifayetsiz bir miktarda iken onlara bir de paralı hasta kabul ederek muhtaclara yer bırakmamak, demokrasile şaka etmekten başka birşey değildir. Havas ajansının, diğer taraftan ayrıca tebarüz ettirdiğine göre, dün Hariciye Nazırı Bonne ile Fransanın Berlin Büyük Elçisi arasında yapılan görüşmenin Çemberlayn Dirksen görüşmelerit hıçbır alâkası yoktur. Birkaç zamandanberi izinli bulunan Fransanın Büyük elBu şaka, umumî sıhhate ve umuçisi, dün akşam mahalli memuriyetine mî nüfusa çok pahalıya oturacaktır. dönmeden evvel Parise talimat almak üPEYAMİ SAFA zere gelmiştir. Ovr gazetesi diyor ki: Bu görüşmede umumî vaziyetle Çe Demokrat memleketlerin hükumet mekoslovak meselesi mevzuu bahsedilmiş hafili, Almanyanın jestini, Almanyanın tir. Çekoslovakyaya karşı her türlü haşinane p a i s 24 M. Bonne, Sarlat'da söyFransız gazetelerinin mütaleaları hareket arzusunu terketmiş olduğu sure lemiş r olduğu bir nutukta selefi M. DelParis 24 Gazeteler, M. Dirkse tinde tefsir etmektedir. bos'dan sitayişle bahsettikten sonra geçenlerde Pariste Lord Halifaks, M. Daladiye ve kendisi arasında cereyan eden mükâlemeleri hatırlatmış ve şöyle demiştir: « Fransız îngiliz anlasması hiçbir zaman bugünkü kadar bir zaruret halini almamıştır. Gene hiçbir zaman bu an laşma, bugünkü kadar mükemmel olmamıştır. Kral Altıncı Jorj'un Reisicum hur Löbrön'e söyledikleri gibi iki taraf arasındaki münasebetlerin daha samnnî olduğu bir devreyi hatırlamağa imkân Kopenhağ 24 Oslo mukavelesini Paris 24 M. Morgan Tav'ın Paris teki ikameti, teknik bir seyahat gibi de imza etmiş olan devletler Hariciye Na yoktur. Halihazırdaki beynelmilel müş ğil, Fransız Amerikan dostluğunun zırlarının telâkileri münasebetile dün külât arasında gerek haricde ve gerek bir tezahürü addedilmektedir. akşam verilen ziyafette bir nutuk söy dahilde İngiltere ve Fransanın müsterek Mumaileyhin Maliye ve İktısad Na liyen Danimarka Hariciye Nazırı M. siyasetinin her tarafta anlaşılmış olduğuzırlarım ziyareti esnasında malî vaz1 Münh, Oslo mukavelesinin iktısadî bir nu hissetmekle mahzuzuz. Bu siyasct, anyetin tetkik edileceği muhakkaktır. Fa vahdet teşkil etmemekte olduğunu be laşılmıştır. Çünkü açıktır, ihlâs esasına kat bu noktai nazar teatilerinden sonra yan etmiştir. müsteniddir. Avrupada hüsnüniyet sa mühim bir karar ittihazı muhteanel göŞu halde bu mukaveleye iştirak etmiş hibi hiç kimse, Fransız îngiliz itilâfının rülmemektedir. olan devletlerin gümrük manialarının esas gayesinin sulhun muhafazası cldu M. Morgan Tav, M. Löbrön ve M. azaltılmasında alâka ve menfaatleri ğundan şüphe edemez. vardır. Vaziyetin değiştirilmesi derpiş Bone tarafından kabul edilecektir. Bütün cihan, Fransız kalblerinin bo Paris 24 Reisicumhur M. Löbrün'le edilmekte olduğundan mukavelede ımzulmasına imkân mutasavver olmıvan bir refikası, Amerika Hazine Nazırı M. zası bulunan devletlerin yapacakları şey, hususî itilâflarla vaziyeti tadil et halita teşkil etmekte olduğuna şah'd ol Morgan Tav'la refikasını kabul etmis muştur. Haricde Fransız milletinin kenlerdir. Nazıra, Amerikanm Paris sefiri mektir. disini bırakmış olduğu yolunda tezvirat Siyasî noktai nazardan, mukavelenaM. Vilyam Bülit refakat etmekte mede imzası bulunan devletler ne bir yapılmıştır. Bu millet, ne zaman bu kaidi. (a.a.) ittifak, ne de bir anlaşma vücude getir dar âlicenabane bir şevk ve heyecsn izYunanistanda 4 ağustos miş değildirler. Yalnız müşterek sulh har etmiştir? Fransız milletinin şuriş a yıldönümü zihniyetile kâfi derecede müttehid bu millerine kendisini kaptırmış olduğu yo Atina 24 4 ağustos vıldönümünüıı lunmaktadırlar. lunda da tevziatta bulunulmuştur. Bu kutlanmasını hazırlıyacak olan büvük Hatib, sözüne şu suretle devam et millet, ne zaman bu kadar mükemmel bir halk komitesi. basın ve turizm müste miştir: disiplin göstermiştir? Fransanın istikbali şarı Nikoludisin riyasetinde mesaisi « Mukavelenameyi imza etmiş olan ingiltere Kral ve Kraliçesini mütehassis ne baslamıştır. Memleketin her tara devletler, muhtemel itilâfların harıcinetmiştir. Çünkü Paris caddelerini tenvi f'nda tâli komiteler teşekkül evlemiştir. de birleşik olarak kalmağa azmetmiş rattan ve bayraklardan ziyade samimî Büvük komite. halka hitaben bir be lerdir.» alkış hisleri dolduruyordu.» yanname neşretmiş ve bu beyannameDiğer memleketler namma cevab veLöburje 24 İngiltere Harbiye de Metaksas hükumeti tarafından iki ren M. Spak, şöyle demiştir: senede vücude getirilen muazzam eseri « Oslo mukavelenamesini imza et Nazırı M. Hor Belişa, bugün öğleden kaydederek bu eser karşısmda bütün miş olan devletler, demokrasiye, müsa sonra saat 3 te tayyare ile Londraya hahakikî Elenlerin kayıdsız şartsız min mahaya ve sulhperverliğe istinad eden reket etmiştir. nettarlığım ve bütün yabancıların hay ideal bir camia teşkil etmektedir. Bi zim, Milletler Cemiyetine imanımız ranhğını tebarüz ettirmiştir. Büyük halk komitesinde, bütün işçi, vardır. Fakat hâdisat, cihanşümul bir tüccar, sosval, profesyonel ve entellek teşkilâta istinad etmiyen kollektif em tüel teşekküllerin 125 mümessili mev niyet sisteminin müessir olamıyacağını tBaştarafı 1 Inct sahtfede) göstermiştir.» (a.a.) cud bulunmaktadır. laymı, liseler kampını ve askerî müesse Bulgar Kralı seyahate Belçikada bir tren kazası seleri teftiş etti. çıkmıyor Brüksel 24 Bu sabah Sen Tron isBilâhare Kadifekaledeki hava şehidtasyonu methalinde bir tren kazası ol(1) Traite de Droit International Public Sofya 24 Bulgar ajansı bildiriyor: lerinin mezarlarım ziyaret etti. Siyasî kapitülâsyonlar muştur. Beş kişi ölmüştür. Birçok ya Paul Fauchille. Kralın bazı hükumet merkezlerini Bir devletin, devletlik şeniyetile tev'em Gece, Mareşal şerefine Orduevinde ralı vardır. Henüz malurn olmıyan bir resmen ziyaret eyliyeceği hakkında yaCild I. Kisim 3. Sahife 145 ve bir kül halinde olan otoritesini istimal (2) Manuel Historique de la question sebebden dolayı birinci vagon yoldan bancı memleketlerde yayılan haberler bir ziyafet verildi. Mareşal gece saat 23 .jıkarak devrilmiş ve tamamen parça Kralın niyetlerine kat'iyyen tetabuk te hususî trenle Kütahyaya hareket etti. etmesi, teşkilâtı esasiye kanununa, içtimaî d'Orient Jacques Ancel. Sahife 201 202 taamül ve temayüllerine göre vatandaş. anmıştır. etmiyen tahminlerdir. Mareşal merasimle teşyi edildi. Fransız İngiliz iş birligi Amerika Maliye Oslo mukavelesini Nazırı Fransada imzalıyan devletler Morgan Tav dün Reisicumhur Löbrön ile goruştu Belçika Başvekili kongrede mühim bir nutuk söyledi Mareşal Fevzi Çakmak dün gece İzmirden ayrıldı uma akşamı, saat 9 buçukta, Eminönünde bir hayli bekledikten sonra, nihayet gelebilen Yazan: SAFAEDD1N KARANAKÇI bir Bebek tramvayma bindim. O saatte, mutad hilâfına her istasyondaki teha24 temmuz Lozan sulhunun yıldönü larını sevk ve idare etmesi en tabiî bir cümden anladım ki tramvayın beklettiği müdür. Lozan sadece yenen ve yenilen hukuk kaidesi iken, ecnebi devletler pa yalnız ben değilmişim. Ortaköye geldiğiiki millet arasında akdedilen bir sulh mu dişahlarla akdetmiş oldukları kapitülâs miz zaman, durduk. Kaza, tramvay, otoahedesi olsaydı; onun için bir gün yap yonlar sayesinde; dahilî işlerimize mü mobil seferlerinden anladım ki yolumuzu mağa, kitablar, broşürler, makaleler neş dahale etmekte idiler. Osmanlı tarihinde tıkıyan gayritabiî bir vak'a var. Bir retmeğe lüzum ve mana görmezdik. «Lo ecnebi müdahaleleri pek çoktur. Bazan müddet bekledikten sonra, bir kontrol zan» altı yüz senelik bir tarihin tasfiyesi, kanlı harbleri ve bazan da hezimetlerimımemuru geldi. büyük bir davanın mütekabil davaları zi intac eden bu müdahaleleri burada İleride kaza olmuş. İniniz, ayni biyenerek muzaffer oluşudur. Bu itibarla saymağa imkân yoktur. Dünle bugünü letlerle kaza yerinin ötesinde bekliyen nekadar yazılsa ve söylenilse yeridir. müz arasındaki büyük farkı tebarüz ettirtramvaya binersiniz, dedi. İsa» nın doğuşu, İstanbulun zaptı gibi, meleri itibarile bir ikisini zikretmekle ikBir vatman da, 24 temmuz ınsan tarihinde mühim roller tifa edeceğiz. Bekleyiniz. Ben sizi tek araba ile oynıyan bir dönüm noktasıdır. Avusturya Macaristanla akdedilen kaza yerine kadar götüreyim, dedi. Mütarekenin elim senelerinde sakıt Pasarofça (1718) ve Belgrad (1739) Bu sözden ve yol üzerinde başka Osmanlı İmparatorluğile İtılâf devletleri muahedelerile Avusturya birçok eyaletler tramvay görünmeyişinden anladık ki kaarasında akdolunan Sevr muahedesinin arasında, Osmanlı memleketindeki kato za, Ortaköyden epey ileride olmuş. Bu zavallı yurdumuzu nasıl parçaladığını, likleri himaye hakkını da kazanmıştı. A utufkâr vatmanı, orada gördüğümüz bir hür ve müstakil doğan milletimizin nasıl vusturya her zaman ve her vesile ile tek motrisin yanında bekledik, bekledik. esir edilmek istenildiğini hepimiz bilirız. «Bosna Hersekteki hıristiyanlar katliâm Ne gelen var, ne giden. Adam, her neNesilden nesle hazin bir hatıra olmak ü edildi, Bulgaristandaki katolikler zulüm dense bu sıcakta bizi yürümekten kurtarzere intikal etmesi icab eden «Sevr» i gördüler» iddıasile dahilî işlerimize rnü mak alicenablığından vazgeçmişti. Cadbütün neticelerile ortadan kaidıran «Lo dahale etti. Bu suretle 1875 senesinde deyi tuttuk. Yürü bre yürü! Nihayet Orzan» ; Viyana kapılarına varan ecdadı vergi veımemek yüzünden Hersekte çı taköy Kuruçeşme yolunun darlaştığı mızın bugün müstakil birer devlet olan kan ve kendisi tarafından idare edilmekte yere, kaza mahalline geldik. Bebek yoprenslikleri haraca keserken ellerinden olan bir isyanı bahane ederek Rusya ve lunda çift tramvay hattı, bir iki yerde, kaybettikleri birçok hakları bize iade Almanya ile anlaşıp Hersekte kendisme kısa bir mesafe, için tekleşir. Kumpanya, etti. bir hegemonya tesisine ve Berlin muahe biraz masraf edip yolu genişletmektense «Lozan» birçok fasılları ihtiva eden desile de teorik hakimiyet sultanda baki yolu tek yapıvermiş. Hatların birbirine mühim bir eserdir. Biz bu yazımızda bu kalmak üzere Bosna ve Herseği filen iş girdiği yerde, bir otomobille bir tramvay mühim eserin kapitülâsyonlar faslını tet gal ve bir Avusturya Macaristan eyaleti arabası birbirine girmiş. Tramvayın soundan geçmek istiyen aceleci bir şoför, kik ve mütalea edeceğiz. haline getirdi ( 2 ) . tramvayla, elektrik direğinin arasma iyice Kapitülâsyon kelimesinin aslı italyanAvusturya gibi Rusya da Küçük Kaycadır. Capitulatione kelimesinden gelir. narca muahedesile Osmanlı memleketin sıkışıp kalmış. Orada, vatmanlar, biletçiîtalyanca kapitülâsyon, muahede, teffiz deki ortodoksların hâmiliği hakkını ka ler, kontrol memurları, yol müfettişleri, manasını ifade eder. Tarihimizde Osman zandı. Rusya bu hakkını Eflâk ve Buğ polisler, bekçiler, yolcular ve seyirciler oplanmış. Tramvayın içi tıklım tıklım ı devletile muhtelif devletler arasında dan işlerine müdahale ve Yunan istiklâ dolu. Bir iki vatman ileri geri gitmeğe kdedilmiş birçok kapitülâsyonlar varsa line matuf olan Eterya cemiyetinin mesauğraşarak iki hasretli gibi sımsıkı sarmaşda bunların metinlerinden mahrumuz. isini himaye etmek suretile kullandı ve dolaş olmuş tramvayla otomobili ayırTarih kitablarının bize verdikleri malu bu müdahaleler Rusların Karsı, Arda mağa boşuna uğraşıyoriar. Arada bir, bir mat bu muahedelerin metinlerinden zi hanı, Beyazıdı ve Erzurumu zaptederek otobüs, kamyonet veya otomobil geliyor, yade netice ve mahiyetlerine aiddir. Trabzona ve Rumelide de Edirneye ka tramvayın sağmdaki aralıktan tam bir Sultanların mahiyet ve manası anlaşıl dar inmeierile neticelenen harbe sebeb ol suçuk karışlık yaya kaldırımma çıkarak mıyan bir arzu ile ecnebi devletlere bah du (1829). ve tramvaya sürünerek geçiyor. Yaya şettikleri kapitülâsyonlar bilâhare devle Kırım muahedesini müteakıb akdolu kaldınmında çocuklar, kadınlar ezilmek tin istiklâli ve muhtariyetile taaruz teşkil nan Paris muahedesile (1856) Osmanlı tehlikesine maruz, pclislerin kayıdsız naeden bir icab ve bir mecburiyet halini al devleti ilk defa olarak Avrupa devletleri zan altmda, oradaki kanşıklığı ve geçiş mıştır. Osmanlı devleti ilk kapitülâsyonu, manzumesine ithal ve milletlerarası mü zorluğunu büsbütün artırıyorlar. Otomoİstanbulun fethinden aşağı yukarı bir asır nasebetlerde hukuk mevzuu telâkki edil bilden kurtulmak için çabalıyan tramvaevvel Seragoza Cumhuriyetile akdetmiş di. Bu muahedenin akdinden bir müddet yın içinde belki 50 kişi var; bunun da tazir. (1365) ( 1 ) . sonra Lübnanda Maroniler Dürzîler ta yikle yoldan çıkması ihtimali yok değil; Bu tarihten sonra 1391 de Eflâkliler, rafından katledildiler. Paris muahedesini zabıta memurlarının tramvaydaki yolcu1460 ta Toskanahlar, 1480 de de Vene imzalıyan Fransa, 6000 kişilik bir ordu ları çıkarmayışlarına, oradaki kalabalığı diklilerle muhtelif kapitülâsyonlar akde ile Lübnana çıkarak bu havaliyi bir sene dağıtmayışlarına hayret ediyorum. Bu dilmişrir. Bu kapitülâsyonların metinlerin müddetle işgal etti. Siyasî tarihimizde sırada, Kuruçeşmeden kömür taşıyan kamyonlardan biri gelse de, geçerim diye den mahrumuz. Bükreş Universitesi Hu böyle vak'alar pek çoktur. yolun açık kısmına girse, artık geçmenin kuk fakültesi profesörlerinden Georges Siyasî kapitülâsyonların ikinci bir şekli Meitanı'ye nazaran 1391 senesinde Ef de, ecnebi konsoloslara bahşedilen imti imkâm kalmıyacak. âk beyliğile Osmanlılar arasında akdo yaz ve salâhiyetlerdir. MemleketimizdeYolcuları aktarma olarak alacak tramunan kapitülâsyon, Osmanlı devleti için ki konsoloslar; yalnız tebaalarının hakla vayı arıyoruz; öyle şeyden eser de yok; çok ağır şartları ihtiva etmekte idi. Ef rını müdafaa elmekle kalmazlardı. On kimsenin haberi de yok. Yalnız yolun âkle akdolunan kapitülâsyonda bu tarıh lar ayni zamanda memleketlerinin müd Bebekten gelen tramvaylara mahsus kıste Osmanlı arşivinde harac veren devlet deiumumisi, hâkimi ve icra kuvveti vazi mında birkaç boş tramvay, bekleyip duler arasında yazılı bulunan bu beylık içın felerini görmekte idiler. ruyor. Kazanın bir buçuk saat evvel olbir çok imtiyazlar tanınmrştı. Gerek Ef 1604 tarihli Fransız kapitülâsyonunun duğunu öğrendikten sonra, Beşiktaş deâkteki ve gerekse Osmanlı ülkesindeki 25 ve 1680 tarihli Holanda kapitülâs posundan tramvayla yeni gelen amelenin Rumenler kendi kanunlarile idare oluna yonunun 6 ncı maddelerine nazaran bir olu açmasını beklemeden, nasılsa karşıcaklardı. Rumenler Osmanlı memleke Osmanlı vatandaşı öldürse bile ecnebi mıza çıkan bir boş otomobile iki tanıdıkla tinde ticaret yapmak hakkını haiz olmala konsolosu takib edilemezdi. Konsolosha beraber bindim. Bu belâyı berzahtan rına rağmen Osmanlılar ancak muayyen nelerle konsolosların oturduklan evler kurtuldum. Ertesi gün öğrendim ki yol bir iki Rumen şehrinde ticaret yapabıle beynelmilel hukuk taamüllerine aykın o tam iki buçuk saat kapalı kalmış ve tramceklerdi. larak haric ezmemleket usulüne tâbidi. vaylar iki buçuk saat işlememişler. HalFransa ile ilk kapitülâsyon; en kuvvetli 1740 tarihli Fransız kapitülâsyonunun buki hâdise, otomobille tramvayın sıkışOsmanlı Padişahı sayılan Kanunî Süley 45 inci maddesine nazaran konsoloshane mış olmasmdan ibaret basit bir kaza idi; man zaınanında akdedilmiştir (1535).Bu yi muhafaza ve konsolosun imtiyazlarını nsanca zayiat yoktu. O akşam, orada toplanan haîktan biri muahedenin akdinde Birinci Fransova temin etmek üzere konsoloshanede asker nın o zamanki İstanbul sefiri Jean de la bulundururlardı. Yerli hıristiyanlardan şöyle diyordu: Bebek ile İstinye arasında, zaten Foret'nin çok büyük himmeti olmuştur. devşirilen bu askerler müsellâhtılar. Ayni Fransa Osmanlı İmparatorluğile kapitü kapitülâsyonun 13, 24, 63, 66 ncı mad geniş olan caddeyi genişletenler, acaba, lâsyon akdeden ilk büyük devlettir. Fran delerine nazaran başta konsolos olmak bir tramvayın zor geçtiği bu yoldan hiç sa ile akdolunan bu kapitülâsyon hüküm üzere Fransız tebaası şahsî vergilerden geçmiyorlar mı? lerine nazaran, Osmanlı ülkesindeki Fran muaftılar. Konsoloslar her türlü gümrük Hakikaten Bebek tramvaymın güzersızlar serbest surette ticaret yapacaklar, resimlerinden azade idiler. Memleketi gâhı, bilhassa OrtaköyKuruçeşme kısmınbazı harac ve vergilerden muaf tutulacak mizdeki diğer konsoloslarla ecnebi tebaa da, yeryer gayet dardır. Tramvay kumpanyası, ve Beledive bu yolun dar parlardı. Fransız tebaası arasında ticaretten sının da bu şekilde imtiyazları vardı. çalarını neden genişletmiyorlar? Kadmmüteveliid davalar, Fransız Kralı nam;na Yukarıda söylediğim gibi, görülüyor kaza salâhiyeti kullanan konsoloslarla ki «Lozan» sade muzaffer olmuş bir mil ların erkeklerden kaçtığı harem devrinde, bunlara refakat eden iki Fransızdan te letin akdettiği bir sulh muahedesi değil sultanların, şehzadelerin, damad paşalarm ve nazırların yaptırdıkları koca duşekkül eden mahkemelerde görülecekti. dir. «Lozan» hasta adamı dirilten, ona varlardan bazılarını yıkıp yolu biraz Fransadan sonra 1580 senesinde İn kuvvet ve hız veren ve memleketmıizi bir giltere, 1612 senesinde Holanda, 1718 hamlede medenî Avrupa memleketleri açmak, o kadar güç mü? Tramvay kumpanyası, belki de, bu yoîu genişletmeğe de Avusturya, 1737 de Prusya, 1782 de sırasına ve üstüne çıkaran bir vesikadır. mecburdur da aldırış etmiyordur. Muhteİspanya, 1 783 te Portekiz, 1835 te Yu«24» temmuz yalnız hukukçulann, de rem Nafıa Vekili Ali Çetınkayadan munanistan, 1861 de İtalya ahkâm itibarile nizcilerin bayramı değildir. 24 temmuz kavelenin bu kısmını alâkadarlara bir keFransa ile akdolunana benzer kapitülâs vatandaş kanile kazanılan muazzam bir re tetkik ettirmesini dileriz, bu küçük işyonlar akdettiler. Herhangi bir devlete zaferi beynelmilel hukuk sahasında vesite de Ali Çetinkayayı rahatsız ediyoruz tanınan bir hak diğerleri için de tanınma kalaştırdığı için hepimizin bayramıdır. amma, ne yapalım, kumpanyaların hakğa bir vesile ve hak oluyor ve kapitülâs Bu mutlu bayramın yıldönümünü id kından yalnız o, geliyor. yonlar yıl geçtikçe çoğalıyor ve tecdid erakten müteveliid şükran ve minnetlerimidiliyordu. Fransa ile 1535 senesinden zi Büyük Şefe ve arkadaşlarına sunar sonra 1581, 1609, 1640, 1649, 1673, ken, ondan aldığı direktif ve ilhamlarla 1689, 1 740 senelerinde olmak üzere bir bu mes'ud günün tahakkukunda değerl çok kapitülâsyonlar akd; eskiler tecdid hizmetleri unutulamıyacak olan İsmet ve teyid edilmiştir. İnönünü de hürmetle anmak Türke yaraKapitülâsyonları siyasî, iktısadî ve ka şır bir kadirşinaslıktır. Londra 24 Hindistanın şimali garbî zaî olmak üzere tasnif ve tetkik edebili SAFAEDD1N KARANAKÇI hududunda Bannu şehrinden bildirildiriz: ğine göre, Veziristan kabileleri bu şeh Veziri asileri bir şehri bastılar re evvelki gece hücum ederek yirmi kadar mağazayı soymuşlar ve bilâhare ateş vermişler ve şiddetli çarpışmadarı sonra çekilip gitmişlerdir. Çarpışmada 10 kişi ölmüş ve 24 kişi yaralanmıştır.