8 Aralık 1935 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 7

8 Birincikâmm 1935 CUMHTTRİYET Musolini ve r aşızm Faşizm nedir, nasıl doğdu, neler yaptı, sonu ne olacak? Faşizm hakkında şimdiyekadar yapılan tahlillerin en muvaffakiyetlisi Yazam Doktor Finer IŞİmdiye kadar faşizm hakkında çıkan eserlerin en kuvvetlısi muhakkak ki Dr. Tınerin yazdığı «Musohninin İtalyası* dır. Derin ve ince gbrüşlü muharrir bu eserlri' de Musolini ve faşizmi çok iyi Incelemij, terletid bir imtihandan geçirmiştir. Eserin bir huJâsastm aşağtya koyuyoruz.] r. Finer son günlerde Habeş harbile ilk netıcesini gbsteren bir idare tarzmı inceliyebılmek vc bu sistemi lâyıkile anlatabilmek için Üç unsurun birleşmesıni jart koşmakta dır: J 1870 ten 1922 senesine kadar Italyan hükumetinin arzettiği zayıf bünye; 2 Musoliniyi doğuran tesirler ve ilk faaliyetleri; 3 Harbden sonra îtalyanın arzettiği buhranh ve bulanık siyasî vazıyetten doğan faşist partisi. Bütün bu safahatı en ince teferrua tına kadar bize anlatan doktor Finerin kitabından bunlan velev en kısa bir tarzda olsun almak bir gündelik gazete için imkânsızdır. Fakat bunlardan bazılan o kadar enteresandır ki bunlan geçmek te mümkün değildir. Meselâ doktor Finer, Musolininin 1919 senesine kadar mevcud (346,000) reyden ancak (5000) rey alabildığini; işbaşına gelmeden bir sene evveline kadar heyecanh bir sosyalist olduğunu ve buna benzer bazı enteresan hakikatleri ortaya koymaktan geri durmuyor. Zecrî tedbîrler cephedeki askerlere hiç tesir etmedi Sudandan açık açık yasak eşya getiriliyor Asmara 2 [Fransız gazetelerinin muhabirleri bildiriyorlar] îtalyan cepre: sinde, doğudan batıya, Dankaliden Sudan ' hududuna kadar, zecrî tedbirlerden sık sık bahsediliyor. Zecrî tedbirlerin tatbık edileceğine, umumiyetle, pek inanılmıyor du. Zabitlerden çoğu, silâh ambargosunun tazyik edıleceğine inanmakla bera ber, münhasıran ekonomik tedbirlerin gerçekleşemiyeceği, aksi takdirde bütün dünyanın bundan zarar göreceği kana atinde idiler. Zecrî tedbirlerin tatbikına geçilmesi burada fazla öfke uyandırmamış, bilâ kis, efradın maneviyatını kuvvetlendir miştir. İtalyadan zabîtlere ve efrada ge len mektublann hepsinde metanet tavsi' ve ve itimad telkin edılmektedır. Millî duyguları kuvvetli ve hükumet reısıne karşı ıtımadlan yüksek olan efrad, bu itibarla, zecrî tedbirlerden mütessir olmamıştır. Zabitler, hususile Setit mıntakasında bulunanlar: «Duçe hiçbir zaman yanılmaz!» diyorlar, böylece ona karşı duyduklan itimadı izhar ediyorlar. ' Filhakika, Agortat Tessenei Ba rantu mıntakasında, yiyecek ve benzin kıtlığı olmıyacağını gösteren emareler vardır. Hakikaten çok garib bir tesadüf olarak, Habeşlerin, ismini unutmadıklan, meşhur bir İngilizin oğlu, Eritre huduuna en yakın Mısır Sudanı şehri olan Casalada büyük bir ticaretane işletmekedir. Bu sebeble, Îtalyan makamatile laimî bir teması muhafaza eden bu alam, gerçi, evvelce imzalanmış olan muaveleler ahkâmma harfiyyen riayetten >aşka birşey yapmıyorsa da, son zamanarda Sudandan gelen dört bin deveyi, ecrî tedbirlerin baslamasından bir gün vvel sayısız kamyon katarlannı, ertcsi ;ün, daha ertesi gün levazım yüklü kervanlan, Sudan hududundan Eritreye geçırmekte de tereddüd etmemiştir. Bu katarlann ve kervanlarm geçmediği gün yoktur. Yerine getirilecek kimbilir nekadar taahhüd, hükümleri icra edilmesi za•urî kimbilir nekadar eski mukaveleler rardır değil mi ya? Bu senenin kış modaları Orijinal bir tayyör ve öğleden sonra elbises 1 Musolini yor. Fakat doktor Finer gene Dır hususta musırdır. Bütün bu doktrınlerden çı kan hakikat, bu şekil hükumete has tehlike ve manialanle birhkte bir mutlakir yetten ba '«a birşey değildir. Bu mütalealan kendıne has çok tatlı bir üslubla anlatan yazıcı kitabının bundan sonraki kısmında yalnız faşizm de ğıl diğer bir sürü içtimaî nazariyelere de şamil olmak üzere ferdin yalnız başına hiçbir kıymet ifade etmediğini ve herşeyin toplulukta olduğunu iddia eden doktrinleri de kısa bir tahlıle tâbi tuluyor ve hiçbir tarafı iltizam etmeksizin diyor ki: Soldaki biçım tayyör yapma bu sene ;"ok rağbettedir. Bu tarz, vahşilerin si yah vücudlerini beyaz boyalarla boyamaları esasından ahnmıştır. Cri kumaşın üzerine biri beyaz, biri siyahca iki ince kordon alınıp muhtelif yerlerine düz galon yapılmıştır. Yaka devriktir. îçinclen ayni galonlardan ucu topuzlu bir Dag geçip ön tarafta bağlanmaktadır. Şap ka da keza kostümün kumaşındandır. Galonlar onu da ön tarafta gördüğünüz tarzda sıktırmıştır. Sağdaki genc kız elbisesi yeşil kadi fedendir. Yeşilli ve altın sarısı kanşık lâma b:r e?arb yakanın altından geçerej göğsü süslemektedir. Düğmeler krisUİİ dendir. Şapkanın ön tarafmda albn yaî dızlı halkalardan tezyinat vardır. Bu heı iki kıyafetin modeli Amerikan Radie R. K. O.» sinema şirketinin hususî tei atelyesinde vücude getirilmiştir. «Mademki bütün iyilıkler, fenalıklar, kârlar, zararlar, saadet veya sefaletler şahsin ve ferdin tahammül etmeğe mecbur olduğu acı yahud tatlı tecrübelerdir? Şu halde içtimaî nizamın, (bu nizam ister kapitalizm, ister sosyalizm, faşizm Geçenlerde saçların uzjttılmasına doğ yahud komünizm esasları üzerine kurulRoma üzerine yüriiyüşii «bir avuç ru bir temayül var. Arasıra saçları omuzmu§ olsun) nüvesini teskil eden ferde eBoysuz ve basık mobilyalarm tarihi narak onu kütübhane gibi kullanmj milliyetperver idealistin başbaşa vere larından aşağı iki örgü halinde salıveril hemmiyet vermeyip sadece topluluğa bapek eski zamana aid değildir. Bu çeşid imkânı da vardır. rek koskoca bir milleti orta halli bir yamis mekteb kızlarına raslıyoruz. Bu moBu mobilyalan yapmak için her çe?K karsa muhakkak ki hata etmiş olur. Hem ev eşyası yapmak asrî san'atın doğurdu şayış tarzından, başıboş bîr parlmante delimizdeki genc kızda saçlarının üst kısağac elverişlidir. Bilhassa ceviz, akajı niçin ferdin değil de grupun hareketinde ğu bir tarzdır. Fakat evlerini bu usulde rizmden, komünizm ve anarşizm cereyanmını neglije bir halde bırakarak alt ta bir kutsiyet sezilmek isteniyor? Grupun döşemek isb'yenlerin evin diğer tertibatı ve pelisander başta gelmektedirler. üzef larından kurtarmak için yaptıkları bir raflannı kıvırttırmıştır. Bugün değilse de daha fazla iş yapabıldıği içinse bu da nın da buna göre olmasını temin etmele leri de her türlü parlak madenler, denil hamle» olarak tarif eden muharrir bu sabir müddet sonra saçlan örgü yapabileri gerektir. Yoksa eski biçim konaklarda, ve kara hayvanlan kabuklarile süslen yanlış bir nazariyedir. Çünkü yapılan iştırların altında; «siyasî mesleğıne bur cek derecede uzıyacaktır. ahşab evlerde, yahud dar pencereli, yük mektedir. Fakat bu türlüler çok pahalıyi ten grupu teşkil eden, düşünen, hisseden Bir akşam, Setit kuvvetleri kumandajuva aleyhtarhğile baslıyan Italyanm en Bu heves nereden geliyor? Hiç şüp sek tavanlı apartımanlarda bu eşyayı çıkmaktadırlar. ve çalısan ferdler istifade etmedıkçe faznı ve maiyetindeki zabitlerle birlikte bir hesiz insanların ötedenberi değişıkiiğe muktedir ve en kuvvetli politikacısı başLâke boyalar da bu yolda istimal 6 kullanmak biraz gülünç olur. la yahud az iş çıkanlmış olması kendi araçada bulunuyorduk. Uzaktan kam olan temayüllerinden.. Fakat kadın uzun larında olduğu halde bu idealistler her başına hiçbir mana ifade etmez. Boysuz ve basık eşyanın kullanılrrası dilmekte, o zaman muayyen yerlere vt on gürültüleri işitildi. Zabitlerden biri şeyden evvel Italya için sosyalizm ve kobir noktadan ekonomi yapılmasını mucib kenarlara altm yaldız veya başka renk Faşizmin itikadları arasında bir de bana dönerek, Agortat Tessenei yo münizmin müthiş bir tehlıke olduğunu olmaktadır. Söz gelimi yemek odasile te boyalarla tezyinat yapılmaktadır. L& vitalısm (hayatıyet, enerjı) vardır ki bu lundan hiç durmadan kamyon seferleri anlıyan kimselerdi» diyor. oturma odası bu tarz ihtiyar edilınce kenin meziyeti onun ayni zamanda ge • ilk zamanlarda sırf idealizm sayesin ferdin yahud grupun mücadele kabiliye apıldığı için bu yola «zecrî tedbirler» pek mükemmel birleştirilebilmektedir rek maden ve gerekse ağac üzerine ko • de ele gecirdıkleri hükumet mekanizma ti, mücadele zihniyetile alâkadardır. Ya olu adı verildiğini söyledi. Boysuz ve basık, fakat eni geniş bir bü layca tatbik edilebilmesidir. smı nasıl idare edeceklerini kendileri de şamak bir mücadeledir. Bu mücadeleyi Lâkeli maden eşyanın hafif olmalar Diğer bir zabit, geçenlerde konuştuğu fe sade göze hoş görünmekle kalmamakbilmiyen bu vatanseverlerin karşılaştık azamî heyecan ve azamî kudretle yaşat Kasala ahalisinden bir İngilizin şu sözdolayısile vapurlarda ve hararetten ağat ta, içine sıralanacak nazik ve narın eş lan ilk müşkülât işte buradan başlamak mak lâzımdır! Hatta bütün şeref müca lerini nakletti: yanın, kırılacak şeylerin daha kolay ko gibi müteessir olup bükülmemeleri cihe delededir. Bu mücadele Ducenin dediği tadır. tinden de sıcak memleketlerde kullanil > nup çıkarılmasını da temin etmektedir. « Bu meselede şu inceliği gözetmek gibi «kadına analık ne demekse, erkeğe Kitabın daha ziyade tarihî kısımlarını ması çok pratiktir. gerektir. Bir Mısır siyasası bir de İngiliz Resmini bastığımız köşe hakikatte bir ihtiva eden bu taraflarını bir yana bıra de harb ayni manayı ifade etmelidır» siyasası vardır. İngiltere Milletler CeBoysuz ve basık eşyanın kıymetli a oturma odasının parçası olmakla beraber, ğaclardan yapılmasının çok pahalryı karak daha ruhlu yerlerini ele alalım. şeklinde de tecelli etse bir mahzur yok miyetine mensubdur. Fakat Mısır menyemek saatlerinde de pekâlâ yemek o çıkmaları neticesi bazı dekoratörler bun tur. Doktor Finer soruyor: ub değildir. «İngiliz Mısırlı» olan Sudası olarak kullanılabilir. Bu eşya koyu ların ucuz, koyu renkte ağaclar jerinı Yorulmadan, bıkmadan her hususta «Faşizm nedir? Hangi idare tarzın danda ise, bazan o siyasayı bazan öteki cilâlı ağacdan yapılmıştır. Üzerinde be açık renkli ağaclardan yapılmalannı tav dan, şeklinden ilham almaktadır? Muh daima kadir ve canlı yaşatılması şart o siyasayı gütmek icab eder. Şu halde yaz mercan veya sedeften tezyinatı var siye etmekte, pek kuvvetli cilâlanmıya telif beşer cemiyetlerinin şimdiye kadar lan bu mücadele ruhunu geçıci bir hum zecrî tedbirler bahsinde de!...» dır. Büfe olarak kullanılan dola rak kısmen kaba bırakılmalannm büyül bulduklan idare sistemlerinden hangi ma nöbeti sanmak hatadır. Bunun belki Kumandan bu söze şu mütaleayı da bm iç tertibatı çok pratiktir. Diğer bir bir orijinalite teşkil edeceğini de ilei yerlerde, hangi prensiplerle aynhyor?» iyi yerleri vardır, fakat şiddete, ihtırasa lâve etti: çok asrî büfelerde olduğu gibi gümüş sürmektedirler. Doktor Finerin bu suallere müspet ce yol açmak ihtimalleri, tehlikeleri de gözçatal, kaşık, bıçak takımlarını koymak Malum ya, deve kuşuna uç deSon zamanlarda donuk bakır rengî vablar veremeyişi bunlara verilecek ce den uzak tutulmamalıdır. Milletlerin s çtan sade çoktanberi onu taşıdığT Tçın için hususî yerleri vardır ve hususi yer limon sarısı, bej ve fildişi basık ve boy vabların yokluğundan geliyor. Esasen mukadderatını akıl ve mantık yerine ih mişler, deveyim demiş, yük taşı demiş b kmamıştı. Erkek gibi hayata abldığı iler «İsveç derisi» le kaplanmıştır. suz eşya çok rağbettedir. Pek yakındı Ducenin bile bu husustaki sözleri, bizi tırasm idare ettiğini tarih bize birçok er kuşum demiş... çi ı ona benzemek üzere kısa saç modalcabında gerek buralar, gerekse tabak, büsbütün yeni şekillerin ve yeni renkleriı misallerle göstermiyor mu? Şu halde fatenvir edecek mahiyette değildir. Bu besını kabul etti. Bugün ise tekrar eve, kâse konan yerlerde kitab, kâgıd sakla çıkacağı da kuvvetle söylenmektedir. yanat sadece cümlelerden ibaret kalıyor. şizm ayni prensipi idame ettiren bir idare tem bularak idareci bir sınıf yaratmak aileye dönme hevesi var.. Maamafih bunlar arasından iki hâkim olarak mütalea edilmek lâzım geliyor. meselesidir. Çünkü bu münakkıdin fikHerhalde yakında kısa saç modasına prensip, iki maddelik bir hüküm çıkar Ayni zamanda şurası da mühimdir. Müs rince faşizm, leninizm gibi müstakar bir veda edeceğimiz hakkındaki kanaat umurnak mümkündür. Esasen taraftarlarının tesna bir ferddeki vitalizmin kendiliğin sistem değildir. Çünkü faşizm muvazzah midir. da her vesileden bilistifade ısrar ettikleri den randıman verebilmesi nekadar müm bir mefkureden ilham alan prensiplere de veçhile faşizm herşeyden evvel bir itikad, kün ve matlubsa, daha az dinamik olan bağh değildir. Ayni zamanda Musoli kütleler arasında da bu vitalizm ekseriya ninin rejimi «idareci bir sınıf» yetişme bir inanc, bir mezheb meselesidir. sun'î bir şekilde idame olunan bir heye sini teşvik edecek inisiyativin neşvüne Bu inancın birinci hâkim prensipi ferdin sorgusuz, sualsiz ve tamamen devle can derekesine iner ki bu hakıkaten fena masına da müsaid değildir. birşeydir. Faşist heyecanının yüksek bir Son tahlil olarak doktor Finer faşizmi te tâbi bulunmasıdır. derecei hararette nasıl muhafaza edildi bir şahsî diktatörlük olarak kabul ediyor Ducenin dediği gibi: «Devlet herşeydir. Onun haricinde ne insanî ne de ruhî ği hakkında çok enteresan şeyler yazan ve diyor ki: «Faşist sistemi bir dehaya Çocuğun ilk zamanlanndaki ıstıraOİı hiçbir şey mevcud olmadığı gibi, mevcud muharrir bu devlettaparlığın, alelekser istinad ediyor ki bunun üfulile o da sö anlanndan biri diş çıkarmağa başladığı heyecanları takib eden bir aksülâmele necektir.» olsa da bir kıymet ifade etmez.» vakittir. Çok hassas yavrular bu esnada kurban gidip gitmiyeceğini sorduktan Şu halde devlet nedir? Doktor Finer Bütün ihtimaller de onun bu sözlerini fazla ateşe ve hatta havale denilen hassonra Sinyor Musolininin canlılığı, ha kullanıla kullanıla aşındırılan bu kelimetakviye edecek bir mahiyet ar talığa bile maruz kalabilirler. Kuvvet vatiyeti hakkında hic şüphe caiz olmanin birçok tefsirlerile uğraştıktan sonra zetmektedir. Buna rağmen Avrupada lilerin de sıhhatleri az veya çok bozulur. dığını sövlüyor. Bu arada doktor Finer nihayet biraz dürüşt bir ifade ile tekrar son günlerin tarihi öyle ihtimallerin ak Mideleri ve barsakları iyî işlemez. Bunun Sinyor Musolininin çok güzel bir portresoruyor: sini meydana koymuştur ki böyle bir işte için yavruya bu sıralarda çok dikkat et^ sini yaDiyor. Çok şayanı dıkkat bir sah«İtalyada nihaî salâhiyet kimin elin umumî bir telmih herhalde çok cesaretli mek gerektir. Ekseri çocuklar dişlerini hur eder. mek mecburiyetindeyiz. siyet olan Ducenin bir emrile milyonlaryedi aylıkken çıkarmağa başlarlar. YeHedir?» bir hareket olur. Çektikleri ıstırabı azalonak için yapl Yukarıda da söylediğimiz gibi çocukca insanın «inanmağa, itaate, ve dinci, sekizınci, dokuzuncu aylarda alf «Devletin.» lar diş çıkarırken iyi uyuyamazlar, işti lacak hemen hemen birşey yok gibidiı meğe hazır olduaunu» söylüyor. Çocuk Felsefesınden maada faşizmin daha ve üst ön dişler, on ikinci, on üçüncü ayüDevletin isteklerını kım îrade eder?» lar bile «Musolini her zaman doğru söy müspet sahalar üzerindeki muvaffakiyet larda bir kısım azı dişleri meydana ge haları kesilir, kuvvetten düşerler. Bunun Bazılan diş çıkardıklan anda onlara tü «Hükumet.» ler, doğru hareket eder »diye inandınl lerine gelince, doktor Finer, bu sislemin lir. Köpek dişleri dedikleri dişler on be için hafif bir gıdasızhk veya fena gıda kunet verecek ilâc yutturarak yavrulan «Hükumet namına^ilk ve, son sözü alma onlan barsak veya mide hastalığına nın ölüp gitmelerine sebebiyet vermiçler maktadırlar. yeni müesseseler, yeni ekonomik sistem şinci ayda, geri kalan azı dişleri de ikinsoyliyen kimdir?» giriftar ederek sıhhatlerini sarsabilir. Ba dir. Çünkü onlann henüz yeni teşekkü ler, yeni teşkilât ve usuller yaratmadığı ci sene nihayetinde çıkar ve süt dişleri O, bir ilâh mertebesindedir. Bunu da «Musolini!» zan vücudlerinde kırmızıhk filân vücude etmekte olan mideleri böyle şeylere ta ve yahud bunların gözle görülemiyecek serisi bu suretle tamam olur. sadece sahsiyeti sayesinde kazanmı^tır «Su halde devlet *kim oluyor?» gelerek kaşınma hâsıl olur. Çocuk bir hammül edecek kuvvette değildirler kadar ufaktefek şeyler olduğu kanaatinBurada işaret ettiğimiz tarihleri kat'î taraftan dişlerin ısbrabı, bir taraftan ka Yalnız doktorlann malumu olan şurubli Fakat Musoliniyi kim istihlâf edecektir «Sinyor Musolini!» dedir. olarak almamak gerektir. Bazan daha şınma yüzünden gece gündüz bağmr, diş etlerini ovmak faydalıdır. Anne te • Musolini de dahil olduğu halde birçols Muharrir bu kabataslak neticenin, façîzmin yüksek inanclannı bir istihzaya Italyanlann kendi kendilerine sorduklar: % Faşizm hakkında şimdiye kadar ya evvel, bazan daha sonra da olaLilir. ağlar. Binaenaleyh onlan günde iki de mizce yıkıyacağı parmağile bu işi pek gü pılan tahlillerin en muvaffakiyetlisi sa Ekseriya anne sütile beslenmiş yavrular fa ıhlamur banyosuna sokarak kasınma zel yapabilir. Nadiren çıkacak dişler el çevirmekten uzak olduğunu, faşizmin bir sual ki cevabı hakikaten gücdür. O daha evvel diş çıkarırlar. Emzikle bes larını tadil etmek ve gıdaîarını azaltarak delemezler. O u m ı ı behemehal m Ub nun da her zaman fıkrini işgal eden şe yılan bu eseri ingilizce bilenlc1 • • • büyük mikyasta idealizm unsurlarından lenmişlerin diş çıkarmalan ise biraz teah ilk tehlikeli anı atlatmalarını temin eyle torun m'idahale eunesi lâzımdu. kendi kendine ayakta durabilecek bir sis okumalarmı tavsiye ederiz. İlham aldığını da ilâve etmeği unutmu Bas tuvaletleri Yeni kuvafürler Evlerimizi nasıl döşeyelim? Boysuz ve basık mobilyalarm güzelliği Çocuk bakımı Yavrunun dişleri