19 Ekim 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

EamHarîyet Sason Ermeni isyanı Apandisit'in sinemaya kazandırdığı Gelenler Çorlu ve Hayre tetkik edilmeden evvel. boluda iskân olunuyor Üç büyük devlet sefirleri ağır bir ıslahat lâyihası büyük san'atkâr: Fredric March hazırlıyarak Abdülhatnidi zorlamağa başladıla** dîki yüzlü adarnm kahramanı, meslek değiştirmeye bir hastanede ameliyat olmağa giderken karar verdi Holivut, birincitejrin Bu gün Amerika sahnesinin, ge • rekse sinema âleminin en bü • yük san'atkârlarmdan biri Fred ric Marchhr. Onu clki yüzlü adam> filminden • beri dünya üzerinde hemen tanınuyan, takdir etmiyen kalma • mış gibidir. Bundan dolayi nekadar gururlansa, nekadar iftibar etse yeridir. Hal buki kıymetli ar« tist dost abbap meclislerinde olduğu derecede gazetecilerle konuşurken de Çok mütevazı ve çok mahyiyetper verdîr. Ne za • fflan k«ndUin • den bahsedec«k olsat Ben de, der, nihayet herkeı gibi bir adamınv Orta tabakadan bir AmarikahOrta halli bir aileden dünyaya geldim. Çocuk luğum diğer çocuklarmki gibi geçtL O devir • marteniarcKm ymTpaF lere ait anlah • tönert Kvelyn Vtnable Uef lacak dikkate şa çevtrdlği ton fiUmden l>«' yan hiçbir hâditahne ve güzel Wr po» se cereyan efane miatir. Bütün dünya çocuklan na • sıl büyüdülerse ben d« 3yl« yetiş • tim. FredVicin sozleri ktsmen doğ • rudur. Babası föyle böyU bir servete sahip maliyundandı. ! Kendisi diğer kardeslerinn dınlman laZsm geldiğini de en küçüğü idL Çocukluk deyresinin eyledL ekseri kısmı (Wiskon*in) plftjla • Genç adam, bir pansiyonda orında kumdan havuzlar, konaklar. turuyordu. Pansiyonun sahibi ihtiyapmakla geçtL yar, iyi kalpli bir kadmdı. Hastane arabasına Fredricie birlikte bindL Fredric «o devirlere ait anlahla Çekmekte olduğu ıstırabı unutabil • cak dikkate şayan hiçbir hâdise cemesi için ona bütün yolun uzunlu • reyan etmemiçtir» demekle pek te ğunca vaktile sahne yıldızı iken badoğruyu söylemiş olmuyor. Çünkü şından geçen maceralan anlattı. Ka çocukluğunda onu epey heyecana dm öyle yüksek birşey değildi. Seydüşüren oldukça mühlm bir vak'a vardır. Bir yemişçiden kavun çal • yar tıyatroiardan birinin artistlerindığı için poIU tarafından yakalan • oendL Fakat bu hikâyeler Fred • ması, bundan başka, aile toplantı ricin üzerinde büyük bir tesir gös • terdi. Ameliyat masasına kafa&ı bu larmda, ahbap meclUlerinde kendimaceralarla dolu olarak uzandı. sine rica edilmeden şiir okumak, inKendine geldiğı vakit o da bir arşat yapmak hastahğma da tutul tist olmaya karar vermiştL muştu. meni meselelerini tahkike giden komisyon için hazırlanan talimat hakkmda isteoTiklerinde ısrar ediyor du. Abdülhamit, Fransız sefiri Kanbonun ecnebi müdahalesine mahal bırakılmıyacağı teminati üzerine nihayet buna razı oldu. Talimatua tashihine mütaade etti ve komisyon da konsoloslar hazır olduğu halde Sasona gittL M. Kanbon bundan sonra dahi padişahı ikaz etmekte geri durmu yordu. Abdülhamitle görüsüp Er * meni meselesinin vaziyetini olduğu gib izah ederek bu is hemen düzel • tilmezse akibeticıin muzır olacağını anlatıyordu. Abdülhamit, Anadoluda Türk • lerin ve Ermenilerin heyecanı sü kun bulmadığına, taraf taraf isyan Mahacirler Çorlu ve Hayrebo' emareleri görüldüğüne dair ha liya iskân ediliyorlar berler alıp cidden sıkılmakta idi. Tekirdağ ve Kırklareli vilâyet • Avrupa gazetelerinin Ermenileri illerinde bir teftiş seyahati yapan tizam ve bizleri ithamla aleyhimizumumî müfettis tbrahim Tali Bey de yazdıkları ^eyler de endisesini Edirneye dönmüstür. Kendisini zi artinyordu. yaret ettim. Bana asağıdaki beya • Bir an evvel esaslı ve ciddi ısla • natta bulundu: hata teşebbüsle Ermeni meselesi € Tkirdağ ve Kırklareli ile bu nin Avrupa konferansına havale o vilâyetlerin bazı kaza merkezleri • ni ve köylerini dolasbm. Çorlu ci • lunmasına mahal bırakmamak istedi. İste bu mülâhaza ile Fransa varında bu sene muhacirler için ve Rusya tarafmdan ıslahat hakkınkurulan önerler ve Türkmençift • da münasip addolunacak tanzima • liği köylerini çok iyi buldum. tın nasıl olabileceğini M. Kanbonla Bunlardan baska yeni muhaciıNelidoftan iptida benim vasıtamla köyleri yapılmamış ve mevcut küistifsar etti. Birkaç gün sonra Yıl • çttk köylere, genisletilmek suretile, dıza gelen bu elçüerin her ikisin muhacir iskân edilmistir. Kıs içinde gelecek muhacirler olursa bunlar de den de ıslahat hakkında bizzat mütalea ve rey talebinde bulundu. ayni şekilde mevcut köylere tev Kanbonla Nelidof, padısahm böyzi edümek suretile iskân edilecek le musırren gösterd'iği arzu üzerine lerdir. tngiltere seflrile görüstükten son • Şkndilik Trakyada iskân mınta ra Berlin kcngresindenberi ıslahat kasi olarak Çorlu ve Hayrebolu civan tesbit edilmistir. Büyük bir ha hakkında kabineler tarafından Banrhğimız olmadığı halde yerlesmi. bıâliye verilen ve Babıâli tarafından da Berlin muahede.sinin 61 inci olanlan iyi buldum. Bunlar iskân maddesine göre devletce icrası tenedildikleri yerlerden büyük bir mem sip ve tasmim edilen tanzimata dair nuniyetle bahsediyorlar. düveli muazamaya tebliğ olunan Bv seyahatim esnasmda da halk notaları ve Ermeni Patriği İzrairlila yakından temas etim ve bir kere yanın kendi milleti namına bir tadaha gördüm ki Trakya halki makım metalibi bavi verdiği maharife kar«ı çok derin bir alâka ile remane muhbralan esas ittibağlıdır ve bu bağhhğını iki veya üç hazla bir kaç ay çahsarak •ınıflı tnekteplerinin tam teşkilâth altı vilâyette (Erzurum, Bit olmasmı istemek suretile göster • lis, Van, Sıvas, Mamuretilâziz, Dimektedirler. Trakyada mevcut oryarbekir) münhasır olmak üzere itamekteplere de bu sene fazla te • darî, malî, adlî bir ıslahat prograhacüm v»rdır ve bunlar da talebe mı ile derhal tatbikını elzem ad çokhığu dolayisile kalabalık smıfdettikleri, icraata dair bir muhtıralara'subeler açmak için müracaatte dan mürekkep bir ıslahat lâyihası bulunmusladır.» yaphlar. (1) Edirne fi «Hususî> Muhacir akını gün geçtikçe artmaktadır. Yaptığım tahkikata göre son iki ay zarfında Bugaristandan sehri mıze bes yüz kırk hanede iki binden fazla muhacir ve mülteci gel miftir. Yalnız son hafta içinde gelenlerin adedi 130 u geçmistir. Gelenlerin bir çoğu Deliorman • dandır. Geçen gün on yedi hanelik bir muhacir kafilesi daha geldi. Bunlar Rusçuğun Beyalan köyün dendtr ve bu zavallılar Bulgaris • tanda kendilerine hiç bir hayat hakkı verilmediğini, ve zulmun gün geçtikçe artmakta olduğunu ve bunun üzerine varını yoğunu bırakatak bir kafile halinde hicrete mecbur kaldıklarını ağlıyarak söylediler. Vaziyetin ne kadar feci olduğunu gelenlerin perisan hallerinden anlamak mümkiindür. Trakyaya muhacir akını devam ediyor YAKIN TAR1HTEN SAHÎFELER tngiliz sefiri Küri Sasondaki Er jraemıs olursa «mrinlze amadeyim! Rejisör, Fredrici müphem cümle lerle atlattı. Bununla beraber genç adam inkisari hayale uğramadı. Bir turna İçin rejisör John Cromvrel tarafmdan angaje edildi. Oynadığı bütün piyeslerde Florence Eldrige isminde genç ve körpe bir kız par töneri oluyordu. Florence çok güzel di. Memlekete dönme zamanmı bile beklemeden Fredric, Meksikada onunla evlendL Hayatındaki kadınlar.. Fredric hayattnda bir çok kadın sevmşitir. Çünkü maymun iştihalı idi. Kendîsi bu hususta diyor ki: Daima son sevdiğime sad*ık kalmaya karar verirdim. Fakat kaVerilen karar, hemen tatbık lamazdun. Elimde değildi. Bir kuv Zaman geçti, mektebe gitti. Deedümelidir vet beni aksi tarafa doğru çekerdü. likanhlık çağına erişti. Genç kiz Fredric artist olmaya karar verMaamafih Florence, genç artisti lan baloya götürüyor, dönüşte onmişti ama, nasıl artist olunur, bu • bu huynndan vazgeçirmeğe muvaflarla gülüyor, eğleniyor, şakalaşı nun hakkında hiçbir fikri yoktu. fak olmuştur. Yedi senedir son dereyordu. Ekserisine de âşık oluyordu. Arkadaşlarma bu hissi kendisine ro Yatakta nekahet devresini geçirdiği ce mes'ut bir çift halinde yaçıyor müddetçe meşhur oktörlerin hatıraIar. Fredric «tki yüzlü adam» ı oymanlann telkin ettiğini itiraf edi nayıp ta meşhur olduktan sonra yordu. Uraumî Harp basladığı vakit larını, tiyatroya ait bazı neşriyatı okudu. Hastaneden çıkar çıkmaz ilk Florence artık çalışmaya ihtiyacı Fredric on dokuz yaşında idi. Üni işi gidip büyük bir fotoğrafçıda reskalmadığını anladığı için sahneye versiteli güzel bir kızı seviyordu. mini çıkartmak ve bu resimleri en veda ettL Florence Mistres şimdi Ona hoş görünmek için gençlik hameşhur tiyatro ajanlarına, artist ku Holivud'un en monden bir kadınıdır. yatını zaferlerle taçlamak istedi. musyoncularjna göndermek oldu ve Kan koca basit bir hayat sürmekle Orduya gönüllü yazıldı ve az za bankaya bir daha uğramadı. Tabii beraber, büsbütün de kaphımbağa manda topçu mülâzimliğine yük bu işe babası fena halde kızmıştı. gibî kabuklannm içine çekilip oturseldi. Fakat Avrupadaki mücadeleFakat Fred hiç aldırmadı. Bir gün muyorlar. Sık sık caylara, davet ye iştirak etmesine vakit kalmak artist kumusyoncularınm birinden lere, suvarelere gidiyorlar. sızın mütareke imza'andı ve Fred bir mektup aldu Sekiz lira ücretle ric bir kahraman olmak fırsatını tzdivaç hayatlanndaki yegâne figüranlık vazifesini kabul ettL Aykaybetti. noksanlan çocuklannın olmaması da ancak bir iki defa sahneye çıkıdır. Hatta bu yüzdendir ki Florence Nevyorka döndii. Geçişinde hiçbir yor, topu topu 16 veya 24 lira para Mistres müthis bir rakip karşısın fevkalâdelik olmıyan giinlük hayakazanıyordu. Tabii açUktan ölecek da kalmıştır. San saçlı, mavi gözlü tını sürmeğe başladı. değildi ya.. Aralıkta kozmatik, *aPenny, Fredrici eve mıhlanuştır. bun, kıravat, diş macunu ilânlan Apandiaitin san'tkârltk hayatınGenç san'atkâr kiminle konu^sa imiçin modellik vazifesi yapıyor, kudaki rolii kânı yok, Pennyden bahsetmeksizin, ru ekmeğe sucuk katık ederek karocıun sevimliliğini methetmeksizin du Nevyorkun meşhur malîve cadnını ancak o suretle doyurabiliyordu. ramaz. Onunla birlikte resimlerini desindeki bankalann birinde iste • çıkarth. Bütün mecmualara göndeYanında çahştığı fotoğrafçı onu miye istemiye calışıyordu. Orava ya rip bastırttı. Bu vaziyet karsısinda bir gün tiyatronun birine bilet al bir Avrupa şubesinde çalışmak, vamaya gönderdi. Kasanm önünde bir karısı sustu, sabır ve tahammül mü hut ta Asya ve Afrika mümesMİlikrejisöre rastgeldi. Rejisör ona De • gösterdi; diye sormakta hakhsmız. lerinin birine tayin olunmak üzere Buna hacet yoktu. Çünkü • Penny avnlacağını zannettiği için girmişti. buran isminde yeni oynanacak olan küçücük bir yetim kızdı. Fredric çopiyesteki başrolü teklif ettL Kendisini kâh Paris. Berlin bvlvarcuğu olmıyacağma kanaat getirdiği Bu rol Fredrice sahnede Franlarında tehayyül ediyor, kâh Şangcihetle Pennyyi kendisine manevî evsız şairi Victor Hugoyu temsil et hay, Merakeş caddelerinde görür Iat edinmiçti. mek vazifesini yükletiyordu. Genç pibi oluyordu. Halbuki bu ümidi artist güzel bir makiyaj yaptı. OlKusurları ve meziyetlerl bo«a çıkmıştı. ömrü ona pek manaFredric oldukça saf ve karısık işsız gelen rakamlan cem, tarhet • dukça muvaffakiyet kazandı. Fakat kendisini tanıtmış olmadu Nihayet lere akh ermiyen bir adamdır. Samekle geçiyordu. bir gün maruf sinema rejisörü Grifde evin değil, kendi işlerinin idare Nihayet bir gün istîsnaî bîr hâ • fithin yamna girdL sini de kansına bırakmıştır. Kim dise cereyan ettL Fredric hastalan Ben, dedi, Richard Barthel • kendisine nasihat verecek olsa can dı. Çağırılan doktor rahatsızlığın kulağile dinler ve hepsini tutmaya messe çok benzerim. Onun filimle •on devresinde bir apandisit oldu çalifir. Tenis ve briçe bayılın. Te gunu söyledi. Derhal hastaneye kal rinde ona benziyen bir aktore ihti • Sagaa Ermeni rlcalinden t>€ vlemddan Heretik Hoca, solda ilk Ermeni nazırlardan Kirkor Ağaton Efendi yasî suçlardan dolayı mahkum ve mahpus olan Ermeniler hakkında affı umumî ilâm. Menfalarda veya muhacir olarak memaliki ecnebiyede bulunan ve cürüm ve cinayet ika etmemis olan Ermenilerin avdetlerine müsaade olunması ve mallarının iadesi. Ermenilere ait hukuku umumiye davalarının süratle görülmesi için tstanbuldan hususî komisyonlar gönderilmesi. Islahatın tamamile tatbikma nezaret etmek üzere bir müfettisi u mumî tayini ve bu müfettişin vali lere hüküm ve nüfuzunun, emir ve nehyinin tamamile cari olması, Babıâlide ıslahatın tatbikatına neza rek etmek üzere, azasmın üçü is lâm, üçü hıristiyan devlet memur larından mürekkep daimî bir kon • trol komisyonu tejkilL Sason vukuatında zararı olanlara tazminat verilmesi. Evvelce Ermenilere verilen Kukuk ve imtiyazatın tamamile tatbiki, alte vilâyet haricindeki vilâyetlerde Ermeni nüfusu nisbeten ziyadece o larlarda valilerin maîyetinde Er menilerin umurunu ve menafiini gözetmek üzere hıristiyan bir me • muru mahsus bulundurulması. Islahat lâyihasınan ahkânu da hulâsatan sunlardan ibaretti: Valilerin erbabı ehliyet ve iffetten ve islâm veya hıristiyan devlet ricalinden intihap olunması. Valilerin kanuna muhalif hal ve hareketleri tebeyyün etmedikçe azil ve tebdil edilmeyip bes sene ipka • lan. ' Valilerle mutasarnf ve kayma kamlann müslümansalar hırıstiyandan ve hınstiyansalar müslüman dan, padişahın iradeslie mansup muavinleri bulunmast ve muavinleKararları, bu lâyihayı kendi dev rine salâhiyet verilmesi. Hınstiyam kesretlice olan ka • letlerine kabul ettirdikten ve Sa • zalara hınstiyan kaymakamı tayini, son tahkikah bittikten sonra padihıristiyan mutasarnf larla kayma saha takdim etmekti. Fakat bu esnada Abdülhamit, Küri ile mülâka kamlann miktan her vilâyete mentında Babıâlide bir ıslahat komis • sup mutasamf ve kaymakamlann umumî miktarına nisbetle sülüsün yonu teşkil etmek üzere olduğunu den az olması. söylediğinden sefirler bu sözden Şehirdeki ticarethanelerin akşam kuskulanıp pad'içahın niyetini deKazalarda nahiye meclislerinin, muayyen saatlerde kapatılması irin ğiştirerek devletlerin fikirlerine uy livalarda kaza meclislerinin intihabile islâm ve hınstiyan dörder azakarar verilirken eczaneler bundan mıyacak hükümlerle dolu bir plân yaptırarak hemen tatbika geçmek dan mürekkep birer meclis ve vilâistisna edilmişti. Birçok eczanelerin ve kendilerinin verecelkeri lâyihayı yetlerde liva meclislerinin intiha menfaat kastile nöbet usulünü de lüzumsuz bırakmak istediğine zabile birer meclisi umumî bulunması. nazan dikkate almadan, geç vakte hip oldular. Nahiyelerin 4 8 azadan mürek kadar, hatta bazan bütün gece açık kep ve ahali tarafmdan müntahip Bunun üzerine sefirler artık Sakaldıklannı nazan dikkate alan prason tahkikatınm sonunu beklemiye bir meclisi olması, tik farmakologlar cemiyeti Sı'ıhiye Nahiye müdürlerinin ve muavin Vekâletine bir müracaatte bulun rek muhtıra, lâyihanın birer nüs • lerinin bu meclis tarafmdan ekserihasını Avusturya, Almanya ve ttalmuştur. Cemiyet eczanelerde çahyet ahaliye göre müslüman ve hınsya elçilerinin müzaheretlerini te şanlann hemen kâmilen pratik" far minle evvelâ padisaha tebliğ oluntiyandan intihap edilmesi makologlar olduğunu gdzönüne ko mak üzere Baştercümanları vasıtaNahiyeler tarafından efradının yarak bunlarm hergün mütemadı sile Mabeyin Baskitabetine ve iki din ve mezhebine bakılmıyarak muyen en az 14 ve ekseriya 18 saat ça gün sonra da Hariciye Nezaretimize hafazi inzibat ve emniyet için polis hşmanın kendileri için tehlikeli ola birer nüshasını gönderdiler (13 ma kuvvetleri teşkili. bileceğine işaret etmiş ve eczanele yıs 1895). Her vilâyette bhr sülüsü nahiyelerin de nöbetçi eczaneler müstesnarin müslüman ahalisinden ve bir sülTercümanlar, Başkâtibe lâyiha sü hınstiyan ahalisinden ve müte • akşamlan saat 21 de kapatılmasını ile muhtırada Anadolu vilâyetlerinbaki bir sülsü asakiri nizamiye çaîstemiştir. de Ermenilerin himayesi ve emni yet ve asayişin tesisi için ittihazı lü vus ve onbaşılarmdan mürekkep olSıhhiye Vekâleti bu müracaate, mak üzere Harbiye Nezarettne merzumu gösterilen tedbirlerin icrası eczanelerin saat dokuzda kapatılmabut jandarma kıtaafa teşkil edilmesi Iâzım gelen ıslahahn en azı olduğusında halkın sıhhati bakımından bir na ve bu ulahatın bilâtehir tatbiki Seyyar Kürt asiretlerinin idaresi mahzur görmediğini bildirmiş, yal Iâzım bulunduğuna dair bir de şive bunlardan haydutluk eden lerin nız bu hususta Istanbul Daimî En fahî takrir okudular. tevkifi ve cezalandınlması. cümeninin karar verebileceği için isVilâyetlerde bir aşiret memuru Memorandomun hulâsası çun tidanın oraya havale edildiği bildi lardan ibaretti: bulunması ve maiyetinde miktan kâfi zabıta kuvveti bulundurulması. rilmiştir. Alh vilâyetten bazılarmın birbi Aşiretlerin otlaklrklan ve kıslakDaimî Encümen bugünlerdeki iç rine kalbile adetlerinin azaltıl ları sarih surette tahdit edilmes'. timalannda bu husustaki kararmı ması (2) Silâh taşıma kanununun Kürtler verecektir. Valilerin intihap ve tayinine dahakkında tamamile tatbiki. nis kortunda üstüste sekiz saat kal ir teminat kuyudu. Valilerin nas Aşairin münasip yerlerde arazi bındaeı evvel valilikler kimlerin dığı çok vakidir. Bir kere kan koca ve tarla teffizi suretile iskâna a intihap olunacağımn nimresmî suRalph Bellamyye günübirliğine mihstınlması. rette sefaretlere bildirilmesi. (Yani safir geldikleri halde briç yüzünden Kürt Hamidiye alaylarmın talim istizanı muamele!». tam on beş gün kalmışlardır. zamanlan haricinde müstakillen bü" Adi cürümler müstesna olarak siFredricin en büyük meraklanndan tarafa sevkedlimeyip nizamiye kıbiri de gazetelero*eki garip cümle | (1) Rusya Harıcıye Nazırı Preas Labataatile muhteliten sevkolunmalan. leri, nükteli sozleri toplamaktır. \j nofun «devletler bu lâyıhada gosterılen Tapu senedatının yoklamasına ve Bunları mecilslerde ötekine berikine ıslahatı ıcra ettirmek için bılâhare ıs hukuku tasarrufiyeye müteallik niokuyarak kahkahalarla güler. Baş j rara kalkışacak olurlarsa kendılerını pek zamsızhklarm tashihine memur kota da söylediğimiz veçhile Fredric ağır mes'uliyet altma sokmuş olurlar» misyonlar teşkili, vergilerin ve aşa«alelâde bir insan olarak» kalmaya dediği işıtümışti. rm nahiye meclisleri tarafmdan mün' karar verdiği cihetle debdebe, tan(2) Elçılere bu fıkri ilka eden İzmlrlıyan tahap tahsildarlar vasıtasile ciba tana düşkünü değildir. Fakat bü yeti, Utizam usulünün ve angarya Patnkmiş Maksadı Ermeni nufusu nis tün dünya için süphesiz en yüksek beten çokça olan mıntakalan birleştır • sımn ilgası. san'at simalarından biridir. mek ve oralarda muhım bir ekallıyet ru. Her kazada valilerin inhasile AdLutfen sahifept çntrinit P.N. cude getlrmekmla. Bir müracaat Eczanelerin de saat 9 da i kapanması isteniliyor