15 Ağustos 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

1" Agustos ıt ve şîşe fabrikalarımızın temelleri dün merasimle atıldı I Bir fabrika iyi sartlarla kurulduk • tan sonra da asıl dirayetini işletmesinde gösterir. Birçok ahvalde fab • tikanin. işletilmesi kurulmasından daha zordur. tzmitte kâğıt fabrikasmin kurulması, ileri bir irfanı, Cumhuriyet inkılâplarma hususî bir bağlılığı olan İzmit için iyi bur tesadüftür. Fabrikanın bir samimiyet muhitinde bulunması, müesseseye alâka ve yar dım gösterileceğine delildir. Kendisini seven, kıymetini anlıyan ileri bir muhitte yerleşmesi fabrika için de iyi bir talihtir. Arkadaşlar, Bütün yüksek işlerde daima kılâvuzumuz olan Büyük Reisimiz, Re • isicumhur Hz. nin yüksek adını hep beraber hii metle analım. Şimdi bu yeni Cumhuriyet eseri • nin temel taşını koymağa gideceğiz. Hatiplerin söyledikleri muhabbet sözlerine ve tzmitlilere yürekten tesekkürlerimizi takdim ederiz.> Paşa Hz. sürekli alkıslarla mıtuklarmı bitirdikten sonra bizzat ilk temel ta«ını kendi ellerile koydular. Paşa Hz. nin bu hnreketmi, tktısat Vekili Bey tekrar etti. Merasime burada nihayet verilerek otomobillerle Ertuğrul yatına avdet edildi. Avdette yollar ayni kalabahğı muhafaza ediyor ve ayni tezahürat devam ediyocdu. Yat 11,40 ta tzmitten hareket ettL tzmit Valisi, Belediye reisi Bey ler Paşa Hz. ne Herekeye kadar refakat ettiler. Paşvekilim:z ve ttktısat Vekili, motörle, yata giderek kendilerini karşı hyan zevatla uirlikte Paşabahçe iske • lesine geldiler ve halkın büyük teza • hüratı içinde iskeleye çıkhlar. Kandilli Iîsesi talebesinden Hüce"*~ Hanım, Başvekilimize «sefa ge'diniz!» diyerek Paşabahçeliler namına bir buket takdim etti. tsmet Pasa Hazretleri iltifat ederek buketi aldılar ve ağır ağır yollarma devam ettiler. Bu ara'ık «Yaşasm Gazimiz, yaşasın tsmet P " a mız, yarasın millet!» sesleri yükseliyordu. Sevinçlerinden gözleri yaşaran köylü kadınları görünüyordu. Fabrikaya giden yolun kenarındaki yaîılarm pencerelerine varmcıya kadar her tarafı dolduran ha'k mütemadiyen Ba»vekilimin" alkışlıyorlardı. tsmet Pasa Hazretleri, halkın tezahürabna selâmla mukabele ederek fabri^anm kurulmakta olduğu yere gel diler. Cumhmiyet'• Paşabahçe minimini (Birtnci aahifeden mabat) yaşaması îçin devlet mefhumunun is b'lzam ettiği asrî ve medenî esaslan tamamlamışbr. Talihi siyasimizin ne güzel te cellisidir ki lnönündeki muzaffer kumandanın şahsında Lozanda muvaffak olmuş devlet adamının yüksek seciyelerini görüyoruz ve ne güzel bir tecellidir ki Lozanda mu vaffak obnuş devlet adamının güzide »eciyelerinde tnönündeki muzaffer kumandanın kahramanca faziletlerini buluyoruz. tşte bu gördüğünüz eserler hep Lcfcanın mütemmim neticeleridir. Bu fabrikalan kurdukça makine lerin her devrinde Lozanın zafer namelerini duyarız. Bizim bir fabrika yapmaklığımız baska milletlerin fabrika yapmalarmdaki muvaffakiyete benzemez. Bizim ber kurduğumuz fabrika iktısat sahasmda da ispah rüst ettiğimize canlı delildir. Bu unıvaiTakiyetlertn kıymetini rrıcak haricteki aknlerfle ölçebiliriz. BunJardan çok memnun olan dostlarmuz vtardır. Hatta bizi daha fazla teşçi ederler, fakat îite tarafta terakkiyatımızı çekemiyen • ler mesaimizi istirkap edenler aldığımız semereler gözlerine iğne gibi batanlbr vardır. Bunlar bizi bu mesaiden men için hatta beynelmilel karar.itjb'haznıa. bîle çahşmışlardır. Bu kararlar. b | | fabrikaların kıymetlerini, ehemmiyetlerini anlahr. Bunlan tetkik edince ne büyük yol üzerinde yürüdüğümüz tezahür eder. Bugün Izmit ve mülhakah ahalisî • ki millî davanm hainler cephesine karşı sîpertik ve miidafaa hattmı teşkfl etmişlerdir. Memleketin milletin ve milliyetin halâs ve bekası ümidini ancak buyük müncinm etrafmda gordüler, her sözlerini bir iyet gibi muta bildiler bekledHderi saadet ve refah günlerini idrake başladıklarmdan dolayı hakikî bayram yapmaktadırlar. Onlar dedelerinden Akçakocanm, Karamürseun fahirle dohı hahralanm tevariis ettiler. Onlar da çocuklanna tsmet Paşanm ve onun izinde yürüyebilmek meziyetini gösteren Celâl Beyin yurda hayat ve • ren ikhsadî izlerini devredeceklerini dü•sünerek göğüsleri kabarmaktadır. Bugünkü neslm dodesinden aldığı cur'etle çocuklanna bırakacağı mirasm bir nrillet bayatmda kıymetçe biribirin. tsmet Paşayı »ahillerinde sevinçle karşıhyem mektepliler edildiği gün Türkiye Cumhuriyetini haricin yardınundan müstağni müreffeh ve mes'ut görrceğiz. Bu muhakkakbr. Şimendiferlerin mutlaka ecnebi sermayeai ve ecnebi bilgisile yapılabileceği kanaatine saplanan kısa görüslü kimseler şimdi birer abide gibi yurdun iç taraflaı. ında yükselen is tasyonları görmekle kendi takdiratının kifayetsizliğini anhyorlar. Bu sanayi fabrikalaruun da yardımsız ba şanlamıyacağı zannında bulunan kısa düşünüş ve kısa götrüşlü kimseler çok yakında hatalartnı anlıya • caklardtr. Ferdin ve fert tesekküllerinm yapamadığı ve bir müddet daha yapamıyacağı bu gibi sanayi müe*seselerinin tevekkülî bir vaziyetle vücut bulmasını bekleme • yi muvafık bulmıyan tsmet Paşa hiikumeti en isabetli karaırlarile, en. isabetli yol üzerinde yürümektedir. KendUine kalbimizin derinlikle • rinden gelen hislerle teşekkür ede • riz. Yurttaşlar, bu anda kalbinizin bir nokta üzerinde müştereken çarptığını adeta duyuyorum. O çarpın tınm havayi nesimî içinde vücude ge tirdiği dalga şimdl basımızın üstündedir. Onu teneffüs ederek söylü • yorum. Vatan deyince; bize bu vatanı yaratan Büyük Müncimizin muhte rem simasuun gözlerimizin önüne gel . memesine imkân yoktur. „ Toprağına basarken, havasını teneffüs ederken onu mutlaka düşü • nürüz, yalnız minnet duyarız. Binaenaleyh bütün medenî tesirile gö • zümüzün önünde canlandıcdığımiz vatandaki saadetimiz mevzuu bahsolurken onun mebdei hakkmda beslediğimiz sonsuz saygılarunızı izhar etmemek elimizde değildir. Her birerleriniz namına, kendi namıma muhterem İsmet Paşamız namına haykjnyorum. Herşeyin fevkinde yaşasın Mustafa Kemal.> Sırrı Beyden sonra kürsüye çıkan Halk Fnkası Vilâyet idare heyeti reis muavini Esat Bey de ufak ve canlı bir hitabe ile Başvekil Paşa Hz. ne ve Celâl Beyefendiye tesekkür etti. Bilâhare büyük alkıslarla kürsüye çıkan tsmet Paşa Hz., aşağıdaki nutuklarırtı irat buyur dular: Fabrika hahkında izahat Burada, cam fabrikasınm insasını tîeruhde eden t' Bankasının istirakler müdürü Hânıit Bev plân'ar üzerinde fab rika hakkmda Pasa Hazretlerine izahat verdi ve sımlan sövîedi: « tlk kurulacak kısım sişe fabr'Uasıdır. Bunun yanında bir de cam fabrikası yapılacaktır. Bunlar derinlipi 73 metre, genişliği, 70 metrelik bir sahada olacaktır. Fabrika mamulâhna mahsus int!''»î maddeler dairesinden işe basladık. Bunu müteakıp komür depolan ve ga • zojen dairesi, büyük ftrm, otomatik makineler vücude getnilecektir. Fabrika günde 25000 şise çıkaracaktır. Ayrıca 15000 şişe imaline yarayan yarım otomatik tesisat ta bulundurulacaktır. Mevaddı iptidaiyenin hepsi memleketimizde mevcuttur. Kum, mermertaşı ve karbonat dö sut kullanılacakfar. Bun • lar gazojen dairesinde eritilecek ve fı nnda şekil verilecektir. Bilâhare fabrika yanmdaki yalıyı da yıkarak işi tevsi edeceğiz.» Başvekil Paşa Hazretleri bu izahattan çok memnun olduklannı beyan et • tiler ve sonra şu nutku irat buyurdu • lar: Herekede Hereke 14 (A.A.) Saat 12,40 ta Herekeye muvasalat edildi. Paşa Hz., Celâl Beyefendi ve refakatlecindeki zevat motörle Hereke is • kelesine çıkttlar. Burada da ayni coşkun tezahüratla karşılandılar. Başvekil Pa;a Hz. ve İktısat Vekili Beyefendi Hereke fabrikalarını da büyük bir dikkatle gezdiler ve fabrika müdürü Reşat Beyin mufassal izahatmı en derin noktasına kadar dikkatle dinlediler. Hereke fabri • kasının kumaşlarile sair fabrika • ların kumaşları ve Avırupa kumaş • lan arasındaki farklar hakkmda uzun bir musahabe yaptılar. Fabrikanin ihtiyacı, amele yevmiyeleri ve amelenin ihtiyaçlarile çok yakındaa alâkadar oldular. Tarihî bir kıymeti haiz bulunan deniz kıyısındaki u fak köşkte bir müddet istirahat buyurduktan sonra 13,40 ta tzmit Valisi ve Belediye reisi Beylere ve Hereke fabrikası müdür ve memurinine veda ederek yata avdet buyurdular. 13,50 de Herekeden hareket edildi. Paşabahçe fabrihattnın temelatma tarafından temele ran Başvekiluniz, Pasabahçelilerden Hamduîiah Sjphi Beyin kayınpederi Hacı Ahmet BeydeD eski cam fabrikaları hakkında izahat aldılar. Hacı Ahme. Bey, eski cam fabrikasının bir Italyan müessesesi tarafından yapıldığını, Trablusgarp harbine ka • dar faaliyete devam ettlğini, muhare • be dolayısile kapandığını, bu hususta issizlik amil olmadığını, Türkiyede çeşmibillur denilen ilk kristal mamulâbn 60 sene kadar evvel yapıldığını, bunlaruı ham maddelerinin Belçikadan getirild'ğini, eski fabrika yerini Inhisar'.ar idaresinin 45000 liraya satın aldığını anlattı. İki nutuk Bunu müteakıp, Paşabahçeli bir mektepli hanım, Başvekilimize hitaben güzel bir nutuk söyledi ve ezcümle dedi ki: « Eski uğursuz devirlerin çorak bıraktığı bu yerlerde Başvekilimiz ku • nıcu ve yapıcı iradelerile yeni bir iş temeli abyorlar. Bizim nesle ne mutlu ki fabrika seslerile gözlerimizi açmış bu • lunuyoruz. Bu memlekeb' kurtaran ve Türk varIıgmı yüksel^mek içm çalısan büyükle rim'zi saygılarla selâmlanz.» tsmet Paşa Hazretleri talebe h'nıma iltifat ettiler. Bundan sonra Paşabahçeliler namma söz söyliyece^ni işaret eden Sanr Bey isminde genç bir rmıallim de bir heyecanlı nutuk irat etti ve büyüklerinrzden minnet ve şükranla bahsederek son söz olmak üzere: « Ulu Tanndan dilerim, ömrümün yansmı, mübarek ellerile cam fabrikasınm temelatma merasinrni yapan büyük adama versin!» dedi. Gencm elinde, nutkunu yazdığı kâğıt vardı. Nutkun eski Arap harflerile yazılı olması Başvekilinr'zin nazari dikkathti celbederek hâlâ eski harflerin kuUamlmasmı doğru bulmadıkl'nnı, ve bir daha böyle bir harekette bulunmamasını kendisine ehemmiyetle ihtar ettiler. Bu sözlerin muhatabı olan genç, hatasmdan dolayı af d'leyerek eski harf. lerle yazılı olan kâğıdı yırttı. tsmet Pasa Hz. cam fabrikasınm Başvekilimizin nutku „ tarihini mahtevî şişe Başvekilimi* konmadan evvel teknik kısımlarını deruhde ed*en AI« manyada tahsil görmüş gençlerimiz* den doktor kimyager Hüsamettin Yahya Beye iltifat ettikten sonra halkın tezahüratı arasında fabrika yerinden ayrıldılar. Saat 17 buçukta, Paşabahçe iskelesınde, merasime iştirak eden ze • vatın birer birer ellevini sıkarak veda ettiler. Celâl Beyle birlikte motöre bi • necek, Zonguldak seyahati için e • mirlerine tahsis edilen Gülcemal va« puruna haceket buyurdular. Gülcemal, Paşabahçe açıklarında bulunuyord'u. Seyahatta Başvekilimize refakat edecek zevat ta vapura gittiler. Bu vezat arasında Başmuharririmiz Muğla meb'usu Yunus Nadi Beyle diğer bicçak zevat, meb'us • lar ve matbuat erkânı da vardı. Gülcemal vapuru sat 18 de Zon • guldağa müteveccihen hareket etti. Başvekil Paşa Hz. Zonguldakta yarım antrasit fabrikasınm temel atma merasiminde bulunacaklar ve sonra gene Gülcemalla Ayancığa v« oradan otomobillerle Zingal or manlarına giderek Zingal müesse satını tetkik ve ziyaret edeceklerdir, Başvekilimiz ve refakatlerindeki zevat ayın on sekizinci cumartesi günü saat 14 te Gülcemalla tstanbula avdet edeceklerdir. Paşabahçe fabrikası Paşabahçedeki cam ve şise fabrika • smın temelatma merasimi de dün saat on yedide yapılmısar. Merasimde bulunacak zevat saat on beş buçukta kendilerine tahsis edilen Şirketihayriyenin 74 numaralı vapurile köprüden hareket etmişlerdir. Bu zevat arasında Millet Meciisi ikinci reisi Hasan, Fırka umumî kâtibi Recep, Başmuharririmiz Muğla meb'usu Yunus Nadi, Fırkanın tstanbul idare heyeti reisi doktor Cemal, meb'uslardan Kılıcali, Recep Zühtü, Behçet, Osman zade Harodi, Hacı Mehmet, Tahsin ve Salâh Cimcoz Beyler, Merkez kumandanı Fehmi, Fırka kumandam Galip Paşalar, tş Bankası umumî müdür ve • kili Muammer, Universite Rektörii Cemil, tstanbul Ofisi müdürü Cemal, LJ: man şirketi müdürü Hamdi, Şirket hay riye müdürü Ziya, Akay müdürü Ce mil, Sanayi umumî müdü. ü Recai, Sümer Bank tstanbul şubesi müdürü Muhip Beyler, Elektrik şirketi müdürü M. Hanses, Matbuat ve Ticaret Odası erkânı, iktısadî müesseseler mümessil • leri, yerli fabrıkalar müdürleri de vardı. Bayraklarla donacmış olan vapur saat on altı buçukta Paşabahçeye vâsü olmuştur. Vali ve Belediye reisi Muhittin ve Emniyet müdürü Fehmi Beyler daha evvel motörle Paşabahçeye gitmlslerdL Ismet Paşa Hz. nin nutukları «Arkadaşlatım, Bugün mühim bir fabrikanın te • « Bu cam fabrikastnı yapmağı, mülî bir müessesemiz olan tş Bankası deruhde emiş bulunuyor. Bundan evvel, memleketimizde birkaç defa cam ve şişe fabrikası vücude getirroek için teşebbusler yapılmıştır. Fakat muhtelif sebepler, bu teşebbüsIeri menfi surette neticelendirmiştir. Şimdiye kadar tuttuğu işlerde çok düşündükten sonra iyi hesapla doğrn yolda azim ve istikametle yürümekte iyi misaller vermiş olan tş Bankası bu işi de müspet surette yürütecekta'r. Buna kuvvetle ifa'mat ediyorum. Memlekette sanayi müesseseleri kurmak hususunda millî müesseselerin sermaye koymaları çok faydalı bir hare • kettir. Millî bankalann fabrika vücude getirmeğe çalışmalan çok hayırlı bir faaliyettir. Bu vaziyeti biz, tejvik ve tergiple karşılıyoruz. Hükumet bu faaliyetlere daima muzaheret edecektir. Cam fabrikasmuı müteşebbisi olan lş Bankasuıa muvaffakiyet temenni ve bu yolda çalışanlan tebrik ederim.» Zonguldak bayram yapıyor Zonguldak 14 (A.A.) tş Bankası ocaklannda inşası takarrür fden sun'î antrasit fabrikasuun temel ntma mera • simini yapmak üzere Başvekil tsmet Pş. Hazretlerile İktısat Vekili Celâl Bey, refakatlerinde meb'us, gazeteci, bankacı, tüccar olmak üzere çok kalabalık bir heyetle ve hususî vapurla yarm sabah Zonguldağa geleceklerdir. öğleden sonra sun'î antrasit fabrikasi nin t'mel abna merasimi yapılacakbr. öğleden sonra İş Bankasınm Kilimli şirketine ait Lavvarm açılma merasimi yapılacaktır. Sun'î anbasit fabrikası senevî 500 ton tayyare benzini, 3000 ton yol katranı, 61 ton sun'î antrasit vere cek ve bu sayede havza kömürl'rimi . zin istihsal ve ihracata 120 bin ton arta* caktu*. Şehir baştan başa donatılmıştır. Halk sonsuz sevinç içindedir. Temel atma merasimi Zonguldakta yapılan tenis maçları Cülcemal Paşabahçeden Zongulâağa hareket ederken dm farklı obnadığma şüphe yoktur. Bunun için bize bu fırsatı veren muhterem tsmet Paşaya kalbimizden gelen ihlâsla tesekkür ederiz. Temel attna m .rasiminde bulunmak bahtiyarhğım duyduğumuz bu kâğıt fabrikasınm gerek bu vilâyet hatkına gerek buna malzeme yetiştirecek diğer vilâyetler ahalisrne vereceği faydanın tadadma girişmiyeceğiz. Ismet Paşanın programını anî ve muvaffakiyetle sâyeden Sümer Banka ve gayretli erkâmna tesekkür borcumuz dur. Diğer taraftan aklımıza durgunluk verecek şekilde büyük muvaffakiyetleri vücut bulmakta olan demiryollan inşaahflerflemektodir.Daha yakın zamanda ancak ayaklanmızla gidebileceğimiz yerlere şimdi trenlerle gidiyoruz. Ne muthı bu devri idare oden bizlere. YükMBtsjn •IflriH îinatnrarW Centl Beyın tatbjfcpu uzerine aldıgı programın hmam mel taşmı koyacağız. Bu münase • betle İktısat Vekili arkadaşım Ce lâl Beyle beraber bize gösterilen iyi ve muhabbetli kabule tesekkür ederiz. Temeli atılacak olan fabrika, iktısad'î hayatımızm mühim bk mü • essesesi olacaktır. Bu fabrika Büyük Millet Meciisi sanayi programının bir uzvudur. Takriben 2 milyon Iiralık bir ser mayeyi alacak olan müessese 13 bin mebromikâbı kereste, 15 bin ton kömür sarfedecek ve s«nede memleketin ihtiyacı olan muhtelif cins kâğıt ve kartonun mühim bir kısmını ve recektir. Görülüyor ki fabrika, yalnız memleketin ihtiyacını temin et • mekle kalmıyacak, muhtelif çeşit ham maddelerimizi kıymetlendiırmeğe de yarayacaktır. Şu halde tzmit kâğıt fabrikası iktısadî açılışında iyi esaslardan biri •larak aayüacaktır. Fabrika bir •«neye varmadan açılmış olacaktır. Paşabahçede Paşabahçe sahilleri halk ve mekteplilerle dolmuştu. Bunlar arasında bu • lunan K^ndilli kız lisesi talebeleri ve o civar mekteplilerile birçok köylüler hep bir ağızdan Cumhuriyet marşuu söylüyorlardı. Paşabahçe bir bayram neşesi içinde idi. tskeleden itibaren eam fabr'kası yerine kadar her taraf bayraklarla süslenmîşti. tskele başında kiiçük bir tak ta var dı. tskele civan, meras'mi denizden seyre gelenlerin sandal ve motörlerle dolmuştu. Merasimi fflme çeknvek üzere de tertibat almnruştı. Saat on yediye yirmi k=»la, Başvekil Paşa Hazretleri ve tktısat Vekili Celâl Be>le refakatlerindeki zevatı «çetİTen Etvğrul yatı Pafabahçe ajıklarında göründu. Bu nutku müteakıp bankanın işti > rakler müdürü, suıaı ilerlemedeki bu büyük günün habrası olarak üzerine temeltama merasiminin tarihi yazılı olan bir şişeyi Başvekilimize uzatb. tsmet Paşa Hazretleri şişeyi temele koydular ve üstüne kapablan taşm kenarlannı bir lâma ile sıvadılar. Ve gülümsiyerek : « tnşaata başlanmıs, fabrikanın açılmasına çok zaman kalmanuş. tşlemeğe başladığı zaman hep beraber tekrar geleceğiz!» dediler. Müteakıben Celâl Bey de taşm kenarına sıva koy • du. tş Bankası umum müdür vekili Muammer Bey, Başvekilimize yaklaşarak: «tPaşam, daha birçok fabrikalar tesis edeceğiz; büyük direktiflerfnizle.» dedi. tsmet Paşa Hazretleri, tş Bankasının sağlam temeller üstünde çalışbğmdan takdirle bahsederek bu faaliyetten büyük faydalar beklediklerini söylediler. tktısat Vekili, Sümer Bankm iste difi zaman isted'ği kadar hisse ile bu fabrika islerine i«Hak hakkmı muha Hâmit Bey, cam ve sNe fabrikasmuı 15 ey'u'de i«e başlıyacağını Başvekili nvze arzetti. Müteakıben davetliler, fpbrika sa • h'jrnda hazır'anan büfeye davet olunarak, pasta, limonata, dondurmalarla izaz ve iferam edild'ler Büfcnin vanmdaki bir agaçlıkta kısa bîr müddet du Müsabakaya iştirak eden tenisçiler Zonguldak «Hususî» Zonguldak Ulkü spor kulübü üç seneden beri muntazaman başardığı tenis turnuva maçlarını bu sene de bi tirmiştir. Bu maçlar, gençlerimizin büyük kabiliyetini göstermesi itibarile de çok muvaffakiyetli neticeler vermektedir. Bu sene yapılan turnuva maçlarına halk daha ziyade rağbet göstermiş ve pek çok kalabalık maç • ları takip etmiştir. Maçların neticesini aşağıya ya zıyorum: Tek erkekler şampiyonluğu: Bütün hasımlarını yenerek finalda kalan çok kuvvetli ve tecrübeli rakibi M. Jiroyu yenerek Avni Kâni Bey kazanmıştır. Tek kadınlar şampiyonluğu: Geçen sene de olduğu gibi bu sene şampiyonluğunu da Nemika Ali Sadi Hanım kazanmıştır. Hafif erkekler şampiyonluğu: M. Nemzere karşı Nezih Bey kazanmıştır. Muhtelit maç: Nemika Ali Sadi Hanımla M. Jiro kazanmışlardır. Ülkü spor kulübü 30 ağustos tayyare ve zafer bayramı münasebetile tenis kordunda bir gardenparti hazırlamaktadır. Bu gardenpartide Bmdri galip gelenlere hediye verilecektir.