14 Ağustos 1934 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

14Ağustos Sanayileşme yolunda yeni bir adım (Birmei aahifeden mabat) lar, hahrlannı sordular. Fabrika müdiirii amelenm metaîn hakkmda kendilerine izahat vererek: «Bunlar günde dokuz saat münavebe île çalışıyorlar. Yazı bilmiyenlere oka • yup yazmağı da öğretiyoruz.» dedi. Camhuriyet' Kurultaya Dolmabahçe de iki salon ayrıldı Cemiyet bürosu dün de bir içtima aktetti, Kurultaya bir Alnıan profesörü de iştirak ediyor (BİTİnci sahifeden mabat) methalindeki salonda toplanacak, sarayın eski merasim salonu dinleyicilere tahsis edilecektir. Aza olarak iştirak edecekler 400 ü mütecavizdir. Dinleyicilerin miktarı 500 kadardır. Kurultay salonunda söylenecek sözler, dinleyicilerin salonuna ho parlörle nakledilecektir. Hariçte dkılemek istiyenler için de Taksim ve Beyazıt meydaala nnda tesisat yapılması muhtemeldir. Umumî merkez heyeti yarm saat 15 te tekrar toplanacaictır. Müdiriyet odasında Fabrika dışarısında da binlerce halk etrafı sarmış, müteroadiyen Başvekfli aHnşlıyordu. Ismet Pasa Hazretleri fabrikanm müdiriyet odasına girdiler, ve bir müddet icfa'rahat ettiler. Bu snada Iktısat Vekîli Celâl Bey geldiler. Onn takiben diğer davetlîler de gelmeğe başladdar. Bu meyanda Giimrük ve tnhisarlar Vekîli Rana, Maarif Vekili Abidin, B. M. Meclisi ikinci reisi Ha • «an, Başmuharririmiz Muğla meb'usu Yunus Nadi, tstanbul Halk Fırkası idare neyeti reisi Cemal, Kılıçali, Gazi Antep meb'usu Nuri, tstanbul meb'osn Ziyaettm, Zonguldak meb'usu Ragıp, Li man müdürü Müfit Necdet Beyler, Elektrik şirketi, Şark şimendiferleri, Tramvay şirketi müdürleri, tstanbul daki bilumınn müessesatı maliye ve 3ctısadiyenin müme«silleri, fktısat Vekâletine ve Ticaret Odasına mensup pek çok zevat bulunuyorlardı. Davetliler arasmda Sovyet ticareti hariciye mümessili Vrodinof Yoldaş ta Kurultay azarile daimî dinleyicilenn üçüncü listesi Sağda: Başvekil Paşa Bir ktımaşt Celâl Bey cevap verdi: 23 nisanda resmi küşada davet ediyorlar, Paşam. Ya Kayserideki fabrika? Gelecek tene Pasam. Bunun iki misli olacak. O sırada bir zat Başvekil Paşaya takdim edildi: Ereğli mensucat fabrika tı müdürü. Ismt Paşa Hazretleri fabrika mü • düriirte dönerek şu «ualf irat ettiler: Ne zaman faaliyete geçeceksiniz 7 Gelecek sene ağustosun on besinde Adana pamuğunu işlemeğe başlıyaeağız. tetkik ediyorlar; solda: tktısat zaman taldp eden ve benden aynhnıyan gazetecOer nerede? Burada mumu Yazınız» diyerek şu miihim beyanatta bulundolar: « Bakırköy bez fabrikasmm yeni tesisatnu hep beraber açhk. Bugün hepimize fabrikanm her tarafını bile rek anlatan kıymetli müdür Fazlı Bey geçen sene bugünleri bana vadetmîşti. 1» hayahnda tasavvurlan zamanında vadolunduğu gibi tahakkuk ettirebil mek büyük muvaffakiyettir. Sümer Bankı ve Bakırköy fabrikası idaresini bundan dolayı aynca tebrik ederim. Bakırköy bez fabrikası bundan takri • ben &0 sene evvel hususî bir müessese olarak kurulmuş ve az zamanda elden ele geçerek devlet idaresine intâcal etmiştir. Bana verilen malumata göre Cum • huriyet bn fabrikayı takriben 1600 i& fle islerken tesellum etti. tlk hamlede bu ro*ktar 3600 ige çıkanlnus ve yeni da • irelerle fabrika takriben 9000 iğl& bir mfiessese olmustur. Bugfin zannederim ki tzmirdeki hososî muesseselerde daha çok if bulunduran fabrikalar var dır. Sfimer Bankm tesis etmekte oldu gn bSyuk fabrikalar SnSmBzdeki Hkbaharda 30,000 iğle islemeğe başhyacak, memleketin en büyük dokuma roüesseseleri olacakür. Onlara bakılırıa Bakırköy fabrikası daha kiiçük bir müessese sayılabilir. Bununla beraber Bakırköy fabrikasımn hususiyetlerini ve hususi kıymetlerini nazan dikkate vazetnaek benim için hakikî bir zevkbr. Hususî ve resmî bugün mevcut olan roü«sseselerm en yeni makinelere malât olanı hemen burasıdır. Fakat bugün için hepsmden daha kıymetli olan görüş şudur: Bu fabrika BahtthSŞ fabrikasırun SUmkü açuma meranmtnden bir başka intiba vardı* Sovyetfa'caertihariciye mamet Ya Kayseri fabrikaa? <v. sOi yeni tesisatia çok alâkadar olmakta 1 martta faaliyete geçecek! İdi. Resmi küşat Tas ajansnun ve tngiliz gazetelermin Küşat merasimi için tayin edilen saat muhabirleri de merasime davet edil • gelmiştir. tsmet Paşa Hazretleri ve refamiflerdi. katindeki zevat müduiyet odasmdan Bcwekilimiztn tnalleri tsmet Paşa Hazretleri kendilerine 3tram edilen Iimonatayı içtikten sonra fabrika müdürü Fazlı Beye şu mühim uali sordular: Fazlı Bey, kontenjanı kaldmnak kendi imalâhmızla tutunabilir miyiz? Fazlı Bey bir saniye düşöndü, sonra su cevabı verdi: Yeni giimrük tarifesi tatbik edilir»e tutunabiliriz. Bilhasas yüzde on beş noksanla Pasa Hazretleri. MecIU ikinci reisi Hasan Bey mS kilemeye kanşb: Muhtelif esbap dolayısile maliyet aleybimizdedir. Yürde on be* noksa nüe dahî olsa mukavemet güçtür. A melenin randmam noktai nazarmdan baska memleketlerle aramuda mühiro fark vardır. Onlara yetişmek îçin yirmî sene yurSmeliyiz. Tesisahmız yenidir. Sanayici meb'os Asaf Bey sanayicOerin himayes lehinde balundu: tktuat Vekili CeUl Bey fikrini *öyledit Benim kanaatim sanayicilerm memlekette kâfi derecede bimaye edüdScIeri merkezmdedir. Artmrsak memleket nvenafiinin aleyhine olnr. Sanayi erbabı için vaziyete uymak, hü • kâmetten fazla birşey beklememek lâ • nmdn*. tsmet Pasa Hazretleri sordular t Kâgrt fabrikası ne zaman açıla • cakl çdcarak ilerledfler. Fabrikanm kapısma gelmdi. Başvekilimiz makası eline aldı, kordelâyı kesb". Fabrika müdürü: Kısa zamanda daha birçok fabrikalar açmannz temennîsile! dedi. Başvekil Paşa Hazretleri dahil ol duklan koridorda biran durdular. Müdür Fazlı Beye sordular: Nereye gideceğiz? Bu kapıdan gireceğîz, Pa«artv. Burası amelenin nasıl geldiğini. elbi aelerini cıkanp nasıl temizlendiğmi gö«teriyor. Ondan sonra sırasi'e pamuk nasıl gelir, nasıl işlenir, nasıl bez olur, naBugün temelatma resmi yaptlacak olan ııl boyanır, nasıl ütülenir, bunlan göreküçük ve iptidaî bir halden mütemadiceeiz. Sağ kapıdan girerken ise ba«lanyen ilerliyerek ve genişliyerek kendi dığı zamam, soldan çıkarken de imal kendine büyük bir müessese olmustur. ohtnan bezleri göreceğiz. Fabrikalann tasavvuru hatta kurulmau Böylece binaya girildi. tplikhane, do yaşıyabiUr bir halde işletilmesine nis • kumahane, boyahane, kasarhanenin gebetle kolay sayılır. Asıl zor i* kurul • zflmesi tam bir buçuk saat sSrdu. Elek muş bir fabrikayı işletebilmek kabiliyeîi trik tesisahnın husule getirdiği hara • ve dirayetidir. Bakırköy fabrikası geret yüksekliğme rağmen tsmet Pasa çen on sene zarfında bu imtihanı verHazretleri bina dahilinden aynlmak ismiş ve kıymetli müdürü reyine güve • temiyorlar, fabrika haVkında en ufak nilir ve eline milletin sermayesi emanet teferruata vanncıya kadar herşeyi olunur bir dirayet göstermişh'r. Yeni öğrenmek arzusunu gösteriyorlardı. kurulacak büyük müesseselerimizm işPamuğun nasıl geld'ği, temizlendi • letme zamanlannda bu imtihan dev ği, iplik olduğu, bez haline nasıl geti rini hep beraber dikkat ve merakla tarildigi, ne suretle boyandığı, birer birer kip edece^iz. Fazlı Bey fbrikanın görüldü, tektik edildi. muhtelif parçalarmı bana anlatırken ifBasvekilimizin beyanatı çüerin yetiştiribnesinden, makineler baBir buçuk saat devam eden bu ziyakunmdan dikkatimi celbeden nokta retten sonra Başvekil Paşa Hazretleri lan saklamadım. tşçilerin yetistirilmesi btnanm balkonuna çıktılar: «Benj 'r yeni smaî hayafamızda büyük bir vazifedir Her işçi kullandığı makineden azami ıstifade kabiliyetmi yalnız bilgisile değil bir nevi ateşli hırs haline gelen arzusile temin etmeği düsünmelidir. Bütün milletin yeni iktısadî hayatını istikametlendirmek için ehemm'yet verdiği bu fabrikalar ancak bilenlerin, çabşanlann ve öğrenmek istiyenlerin ve öğren mek kabüiyetrnde olanların bulundu ğu yerler olacaktır. Büg'si, çalışması, hevesi az olanların sıgınmaları için millet fabrika yapmıyor ve yapmıyacak tır. Fabrikalann kapısından ilk günü giren memur veya isçi herkesin bu esas' evvelâ yüreğiıin içine yerles*irmesi lâzımdır. Onun için yeni büyük fabri • kalar ilk kurulduklan andan itibaren T. D. ı . C. Umumî kâtipliğindenı 1 18 ağustos 1934 cumartesi günü saat 14 te toplaaacak ikinci Türk Dili Kuuultayına aza olarak iştirak etmek üzere müracaat edenlerin üçüncü listesi şudur: AbduJcebbar Bey, Abidin Bey, Ağaoğlu Vekili Celâl Beyle gorüşürlerken Ahmet Bey, Ali Rıza Bey, Alı Sedat bey, san'atinde ve masrahnda dikkatten A. Basım Bey, A. Zuhurı Bey, Abdı Tevı.k Bey, Abc ullah Rıza Bey, Mutekait Mıravüregi titriyen san'atkârların yetişmesi lay Atıf Bey, Avm Bey, Avram Galanti için gayret sarfetmelidir. Bey, Ayşe Vesım Hanım, Bedrı Bey, BadŞehrimize gelen Rus âlimleri Burada gördüğüm iyi şeylerden biri riye Mustafa Hanım, Bedros Zekl Bey, Samoiloviç ve Meşaninof Yoldaş fabrikada hanımlann geniş bir çahş* Behıce H, Behır,e Hilmı £L, Besım B^ larla Leh profesörü M. Zarakofskiye Burhan S3hxr B, Dr. Cahıt Cevdet B , ma zemini bulmasıdır. ötedenberi kaKurultay salonunda yer ayrılmıştır. Celal Esat B, Cemal B., Cemal B., Dr. naatim odur ki hammlarımız doku Kurultaya iştirak edeceğini bir ma işlerinde ince zevkleri ve el mehaCemal Zeki B, Dr. Cevdet B., Mülâzını mektupla Türk Dili Tetkik CemiyeDoğan B, Ekrem B, Emın B., Fabretun retlerile bizim dokumalanmıza dünya • Raşıt B, Fahn B, Fahrı B., Faruk B., tine bildiren Alman profesörü M. da hususî bir kıymet etmin edeceklerFehmi Rıza B, Ferıdun B., Reridun DunGize de Kurultayda hazır bulunmak dir. Bazı tabiî mahsullerimizin kendi • dar B, Fevzi Muhlp B, Fıkri B, Dr. Fuüzere bugünlerde gelecektir. ne mabsus bir nefaseti olması gibi, eski at B, Fuat B., Gurdikyan Ef., Guzida M. Gize Umumî Harp esnasında elişi işlemelerimizin mazide tamnmış Osman H, H. Ludner B, H. Hayrı B., mülga Darülfünunda Altay lisanı hususî çeşitleri gibi yeni dokuma fabH. Rıza B, H. Vasıf B, H Uluğ B., Hafıa hocalığı yapmıştı. Bu itibarla Ku rikalanmızm da her tarafta sevilecek Cemal B, Haklu Ateş B, Hahm Sabıt B, rultaya iştirakine ehemmiyet ve • Haüme H., Halit Zıya B., Hamdl B., Hami ve aranılacak mcelikleri olmalıdır. Barilmektedir. Cemiyet umumî kâ B, Hamıt B, Hasan Remzi B., Haücs kırköy fabrikası Cumhuriyette 1600 Mustafa H, Hıfa Tevfik B, Hicri B., Hıtipliği Hariciye Vekâleti vasıtasile iğden 9000 i geçen iğe vard» dayet B, Hıkmet B, Huseyın Danı§ B., birçok memleketlerin dil işleri ve Bu terakkj nîsfcefa' san'at hayahrmza Huseyln Husamettin B., Huseyln Merai Türkoloji ile alâkadar bütün âlimornek olursa Türkiye az zamanda sanaB, Dr. Ibranlm Hanif B., Ibrahim Osman Ierine birer mektup göndererek aryi sahasmda yüksek neticeler alacak deB. Iffet Halım H., A. Ihsan B, Ihsan B., zu edenlerin Kurultaya gelebiie mektir. Bu tafsilâtı sizlere ve efkân uInayetullah Cemal B., Ismail Sıtkı B., ceklerini ve Kurultayın mesai proOzturk Ahmet oğlu Ismet B., K. Hirant mumiyeye zevkle veriyorum. Umit e • ğramile ruznamesini bildirmiştir. Ef, Kâtibe Abidin H., Kevork Simkeşyan diyorum ki memleket yeni fabrrknlar, Maarif Vekili mesai ile alâkadar Ef, Kevser Ferit H, Lâtife Beklr H, Leve memleketin sanayfleşmesi için gös man Cevat H, M. Asım B, M. Baha B, M oldu terilen alâkadan iyi neticeler alacağın Cemil B, M. Fuat B., M. Izzet B., M. Izzei Maarif Vekili Abidin Bey dün dan emin olarak bizim sevincimrze işB, M. Mesut B, M. Vahlt B, Mehmet oğleden sonra saraya gelerek Dil tirak edecekbr.» Emin B, Meliha H., Meliha H. Cemiyeti merkez heyeti azalarile göFabrikadan ayrthrken 2 Kurultaya daimî dinleyici rüşmüş ve faaliyet etrafında temas tsmet Paşa Hazretlerinin bu beya • olarak iştirak etmek üzere müracaetmiştir. natı büyük bir alâka ile dtnlendîk'en at edenlerin üçüncü listesi şudur: Kurultay, Vekil Beyin nutkile sonra fabrikadan çıkıldı. Paşa HazretMuazzez H., Muhtar B, Muhtar B, açılacaktır. Küşat merasiminde, MaMufcaddes Osman H, Mustafa Hayret B, leri gene ayni yolla fabrikanm iskele • latya meb'usu Hilmi Beyin hazırlaMustafa Hulki B, Mustafa Nuri B, Musine gittıler, mızrfca tstilkâl marşmı çadıği Kurultay marşı söylenecektir. zaffer Muhıttin B., Mufide H., Münevver larken motore binerek Ertuğrula doğ Dün Galatasaray lisesinde musiH, N Doğan B, Nad B, Nafiz B, Madam ru hareket ettiler. Bu sırada güzergâhki muallimi Cemil Beyin idaresi alN. Nargileciyan, Neb.ye Mustafa H, Neta toplanmu olan halk bağınyorda: ' flse H, Neriman H., Nennln Zıya H., « Yasasın fabrika, yaşasm sanayi pro tında marşın provalan yapımıştır. Nlmet B, Nimet H, Nurettln B, Nurettin Provalara ,musikj mjial]jmjerile kız gramı!..» B, Nuri B, Nuri Adil B., Nuriye H, Orha) muallim mektebi ve ErenkÖy lise • A. Fuat B, Orhan B, Pavlaki Melitopulo Ef., Pileri talebeleri iştirak etişlerdir. Bugünkü vaz'ı esas resim'eri rizade Borlu Asım B, Rabia Rahmeti H, Dil Cemiyetinin tebliği Başvekil tsmet Paşa Ragıp B, Rahml B, Rana H , Recai B, T. D. T. C. Umumî kâtipliginden: Sabri B, Sabrı Guzel B, Dr Sadi B., Türk Dili Tetkik Cemiyeti Umumî M Sadri B, Safi B, Safiye H., Dr Saim merkez heyeti ve Kurultay merkez Ahmet B, Dr. Saip Ragıp B, Salim Rıza bürosu bugün saat 15 te Umumî B Semahat H., Semahat H, Senıha H. Kâtip tbrahim Necmi Beyin reisliği Sezai B, Suat Husnü B, Şahap Mahmu* altmda Çanakkale meb'usu Ahmet B, Şaziye H, Şeflka H, Şefı1^ Ismail Cevat, Aksaray meb'usu Besim AtaGalsplralı H, Şerasettin B, Şevket B, lay, Müzeler müdürü Hâmit Zübeyr, Şukru B , Tahsin B, Tevfik B, Tevfik B, orta tedrisat umıun müdürü Hasan Teologos Ef, Madam Thalıya Ikens, Tuı. kân Muhittin H, Vahdet B, Vasfı B, Âli, Konya meb'usu Naim Hazım Yusuf Zıya B, Zeki B, Zekı B, Zekıye H. ve profesör Dr. Saim Ali Beylerden Zunre H. mürekkep olarak toplanmış, Kurultaya gönderilen tezler hakkmdaki tetkikatına devam etmiştir. Toplantıda Sovyet Bilginlerinden profesör M. Samoiloviç, profesör M. Meşa • nmof ve Eskişehir meb'usu profesör Yusuf Ziya Beyler misafic olarak hazrr bulunmuşlardvn 3 Bu üç liste ile evvelki liste> lerde atlan yazılt zatlar ber gün saat 10 dan 12 ye ve 14 ten 17 ye kadar Dolmabahçed© Millî Saray • lar müdürlüğü dairesinde açılan davetiye dagıtma merkezine müracaatle kartlarmı alabilirler. Paşabahçe ccm fabrikasımn afszst rile tktısat Vekili Celâl Bey Ertuğrul yatile bu sabah tzmite gidecekler orada tzmit kâğıt fabrikasımn vaz'ı esas resmini yapacaklard'ır. ö ğ le yemeği lzmitte yenildikten sonra Herekeye gidilecek, Herek fabrikasının yeni bazı daireleri açılacak, bunu müteakıp gene Ertuğrul ile Paşabahçeye gelinerek cam fabrikasımn vaz'ı esas resmi yapılacaktır. Bundan sonra Başvekilimiz ve refakatlerindeki zevat Paşabahçeden Cırmhuriyet vapuruna binecekler, Zonguldağa hareket edeceklerdir. Orada y a n m antrasit fabrikasının vaz'ı esas resmi yapılacaktır. Basvekil Paşa Hazretlecinin oradan Ayancığa giderek Zingal şirketi ormanlannı gezmeleri ve şirket müessesatım ziyaret buyurtnalan muhtemeldir. Ankara Sergi Evî bitmek üzere. Senede 9 milyon metro kumaş istihsal edilecek Bakırköy fabrikasımn halihazır • da ve gece güadüz çalışmak suretile senelik istihsali 2 milyon metredir. En son sistem makinelerle teçhiz edilmiş olmasına binaen bu istihsal ayni mesai ile senede 9 milyon metreye çıkacaktır. Fabrika hini hacette askerî imalât kalitelerini tatna men imal edebileceği gibi iktısadî sahada çalışma balinde de senede vasatî olarak 3 milyon metre halk ihtiyacı için patiska ve ince ame • rikan bezi ve muhtelif piyasa bez leri imaline muktedir olacaktır. An j.rada~inşaatı bitmek üzere olan Sergi Evi ve binanın mimarı Şevhi Bey Insaah bitmek üzere bulunan Ankarinde bir millî sanayi sergisile açılacakra Sergi Evi mimar Şevki Beyin tır. Serginin azamî mükemmeliyette oleseridir. Bu bina ile Türk munarlığı cid ması için çalışılmaktadu*. Sergide ay den iftihar edebilir. Memleketimizde ilk rıca «Lozandan önce ve Lozandan scnyapılan bir sergi b'nası gibi yepyeni bir ra Türkiye» atlı b>r salon hazırianmakmevzu üzerinde bu kadar nruvaffaki tadır. Burada Türkiye iktısadî, ta yetle çalısabümiş olan mimar Şevki B.in rihî, resim, harita, grafik ve şiarlarla şahsmda bütün Türk m'marlığının macanlanduılımktadır. vaffak:yetini selâmlamak haklı ve ye Serg'ye iştirak için müracaat müdderfnde bir hareket olur. ti 1 eylulde bib'yor. Sanayicilerimiz iç'n Millî İktısat ve Tasarruf Cemiyetinin br'r imtihan meydsnı olan bu sergiye malı olan bu güzel bina, 29 birmciteş iştirak etmeleri serefli bir vazâfedir. Bez fabrikasma üâve edilen paviyonan açılnta merasininde bulunanlar