28 Eylül 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Cengiz Han Türkbirliğî uğrunda saltanatlar yıkan büyük hükümdar Yeni tefrikamızı bekleyiniz. Onuncu sene: No. 3375 u m h u riy e t İSTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektup adresi: Cumhuriyet, Istanbul Posta kutusır tstanbul. NO. 246 Telefon: Başmuharnr: 22366. Tahnr müdunı: 23236, tdare mudura: 22365, Matbaa: 20472 Yeni tefrikamîz Cengiz Han Büyiik Türk împaratorunun aşlave hayatı Birkaç giiac kadar ncşre baylıyoruz. Perşembe 28 Eylul 1933 Yeni muharebe Ne vakit? h: 23 (Basmuharrirtmizden) illetler Cemiyetbıhı meclisi ve umumî heyeti Cenevrede toplandı. Bunu silâhlan azaltma konferansmm büro içtimaı takip edecek. Milleder Cemiyetinin bellibask gayreti ve mevcudıyetinin hikmeti sulhun temellendirilroesinden ve yürütülmesinden ibaret olduğu malum. Bunun için silâhlan azaltmağa çalısılıyor. Bu yeni toplanhlar karşısmda sulhun nasd temîn ve idame olunacağım hesap etmek daha muvafık olacak gibi görü nürse de biz bu vesile ile daha açık konusmağı tercih ederek yeni muharebenîn ne vakit olacağmı soruyoruz. Si lâhlan azaltmağa hnkân olmaymca harbin nasıl ve ne zaman vuku bulacağını araştmnak daha amelî ve daha makul hareket olur tabiî. Filhakika Avrupada herkes sulhtan bahsediyor ama gene herkes önünden kaçdamaz bir zaruretle harbe sürüklenildiğinin farkmdadr. Harbin afetlerinden yetn" kurtubnuş ve hatta henüz kurtulanvums oian dünya yeni bir yangmm ortalığı yakmak istidadmda olduğunu apaçikâr surette görmektedir. Salh hesabroa süâhlan azaltmak gayreti yenî harbtn mihektasını teşkil etmistir. Başta Fransa olarak Avrupada öyle mil letler vardn* ki sulhtan ümklerini kat'iyyen kesmislerdir. Zâhtrî bir icapla herkes sulhtan dem vuruyor ama smtdi buralarda vicdanlann en dertn yerlerinî yeni bir harbtn atesleri yakmaktadır. Hatta yeni harbtn zamanmı taykı edenler bile var: Uç seneye varmaz, patlak verir, diyorlar! Size bu mektubumuzda bugönlerde buralarda olup biten îşleri yazabflirdik: Ingfliz, Franstz ve Amerikan mümes • silleri son giinlerde Pariste içtima üzerine içtima aktederek silâhlan azaltmak için çareler aradüar. Bugün nesrolunan son neticelere göre takip olunacak hath harekette ittifak değilse bfle yaklas a » hurute gelmiş imiş. Dün aksam bir dostomas ba tfirlü paiavralara karsı: *«• «wia İJafcamm külâhma dm • let! Diyordu. Anlafma veya yaklaşma oldu deni • len şey nedir bitiyor musunuz? Silâh lan azaltma husımmda transa tuafın ı dan teklif olunan usulün azçok makul •e zarurî görülüşü. Ba asule naxaran Fransa diyor ki: Silâhlan azakmak için bir kere herkes olduğu yerde dursun, yeniden hiç si • lâhlanma ohnastn. Bu maksatla bey • nelmilel bir kontrol komisyonu her memleketin sOâhlanma vaziyetini tet Idk etsin. Eğer muayyen bir müddet sarfmda herkesm bu yolda samimtyetle sebat ettigi tahakkuk ederse o zaman silâhlann takarrür eden azaltdmasmm tatbikine gecilsin. Fransız teklrfi Almanyanin süâhlanmada müsavat talebile bu yolda zaten fOiyata geçmiş olduğu hakikatine isti nat etmektedir. Fransadaki kanaate göre Almanya Versay muahedenatnesinin bu yoldaki ahkâmrm kendi kendine çiğnîyerek şimdiden varkuvvetile ve alabildiğine sflâhlanmakta bulunu • yor. Almanya kendi âleminde gizliden gizliye böyle alabildiğine silâhlanırken silâhlan azaltmadan bahsetmeğe tabtî imkân görülemez. FflhakBca silâhlan azaltma ismde herkes samimî ise bunu beynehnilel bîr kontrola tâbi tutmaktan daha tab'î ve daha zarurî bkşey olamaı. Şimdi Almanya böyle bir kontrol fjkrine mua « nzdtr. O silâhh milletler silâhlannı a • zaltmağa karar versinler ve bunu filen de yapsmlar diyor. Kontrol fikrini reddetmekie Almanya nevama silâhlan makta olduğumı itiraf etmiş oluyor. Bunun da gizli kapakh birsey olmadı • ğını herkes biliyor. Denebilir ki Fransa ile Almanya ararnıda harp nazarî olarak baslamıştır bile. Bu şiddetli rekabet filiyata inkılâp et • mek için müsait bir fnsat bekliyor. Ve ba defa zuhur edecek harbin eskisine rahmet okutacak bir stddette olacağııu tahmin etmek mubalâğalı bir çörüs değildir. önünden kaçılması imkânı olnuyan yeni muharebe nekadar «?eç kaltr ve gelirse o kadar daha *şiddetli o lacakto. Onun önüne geçecek bir tek çare vardn* ki o da şimdiden suTh he • sabma gösterilecek siddet ve hakimivettedh\ Ancak bu hususta da devletler ittifak edemiyorlar. Filhakika tngiltere idarei maslahat larikile harbin tehirini ütizam ediyor. Italyaya gelince o bu vaziyetten ltalyan slyaseti hesabma istifade ettigi kana atinde bulunuyor. îtalya kâh Fransava dönerek silâhlan azaltmada esas Hi barile onun dedikleri doğru oldugunu jöylemekte, kâh Almanyaya dönerek YUNUSNADİ « Mabadi 2 inci $ahifede Yugoslavya Kral ve Kraliçesi yarın Istanbula geliyorlar Kral Aleksandrın bu ziyaretine ve Gazi Hz. ile vaki olacak mülâkatına büyük ehemmiyet veriliyor Gazi Hz.nin dünkü tenezzühleri Hacıosmanbaytn ile Büyükdere arasınd&ki yol Belediyece asfalt olarak yaptınlıyordu. Yol üzerm deki inşaat dün brtmiş, Reisicum • hur Hz. dün akfam otomobill* bu yol üzerinden Büyükdereye gidip gelmislerdir. Reisicumhur Hz. ntn azimet ve avdeftlerini müteakıp yol umuma açılmıçtır. Resmimiz Gazi Hz. ni bu tenez rühlerinde Vali MuhJtJtin B«y ve Belediye erkânUe birlikte goato I riyor. Yugoslavya Kralı Alek sandr Hazretlerinin yarın Yugoslavyaya ait bir harp gemisi ile şehrimizi teşrif etmeleri beklenmektedir. Kral Hazretlerile birlikte Kraliçe Hazretleri de geleceklerdir. Yugoslavya Kralı Hazretleri şehrimizde bulunduklan müddetçe Re. isicumhur Hazretlerinm misafiri o. lacaklar ve Dolmabahçe sarayında kalacaklardrr. Kral Hazretleri bundan birkaç gün evvel Bükreşe gstmiftiler. Bi • naenaleyh Romanyadan eshrimize gelmelerine mtizar olunmaktadır. Bu ziyaret dolayisile Belgrat sefi • rhntz Haydar Bey de dün sehrknize gelmis ve Hariciye VekUi Tevfik Rüatü Beyi riyaret ederek Kral Haz. retlerinin geleceklerine dair malu . mat vermiftir. ingiliz sefiri 6azi Hazretlerine arzı veda etti tstanbul 27 (A.A.) BrBksel böyök elçiliğine tayin edilmiş olan tngi • liz büyük elçisi Sör Corc Klark Cenaplan bngün saat 4 te ara veda etmek üzere Reisicumhur Hazretleri taraftn • dan kabul buyurulmustur. Kraliçe Mari Hz için yapaeağt Cenevre seyahati • ni geri btrakmiftır. A Kral Aleksandr Hz. DolarSterlin harbi Son günlerde tngiliz lirasile dolar arasında müthiş bir rekabete sahit ol maktayız. Bu rekabet sukutta rekabet • trr. Amerika ve İngiliz paralannm kıymetleri adeta birbirlerile yans eder cesine düsüp duruyor. Bu sukut daha nekadar devam edecek? Bu cihet henüz kat'iyetle malum değildir. Yalnız vaziyete bakılırsa, bu hususta hakikaten azçok yakın addedilebi lecek bazı tahminlerde bulunulabilir. Malumdur ki. Amerika Rersicumhuru Mister Ruzvelt kongreden aldun salâhiyete dayanarak dolar krymetini yan yanva düsürebilecektir. Dün, borsada bir dolar 135, bir tn • giliz l'trası da 652 kurusa kadar dü« müstür. Sayet Aınerika Reisicumhunı Mister Ru7velt aldığı salâhiyeti tamamen îstimal ehneee karar vermisse kî vaziyet bunu te^t etm°ke'1'" ^J' kıymetini yalnn bir zamanda 105 kurusa kadar düjtmüs sröreceînz demek tir. Ayni sukwt nîsbetini tfki^en t^^iliz lirasmm da (500) kurusa kadar düse cesr'ne hükmetmekte hiçbir mubalâğa yoktur. tngiltere bankası müdiri umunusi Mister Montagu Norman geçenlerde A Yagotlavya KrcAı Hazretlerinin ziyaretleri münasebetile Başvekü Pş. Hz. Ankaraya aodetlerini tehir ettikleri gibi Hariciye VekUi Tevfik Rüftü Bey de Ce • miyeti Akvam içtimatna iftirak Reisicumhur Hazretleri ile Kral Aleksandr Hazretleri arasında Dolmabahçe saraymda vaki olacak mülâkata büyük bir ehemmi yet verilmektedir. Türkiye Yujjoslavya mönasebatı Doların 105, sterlinin 500 kuruşa düşmesi bekleniyor, Yugoslavyanın mühim gazetelerin dünya iktısadiyatı yeni felâketler karşısmda... den birçoğunun Türkiye muhabiri olan M. Jorj Bubühza bir müddet evvel memleketine gitmişti. Yugoslavyalı meslektaşımır birkaç gün evvel tstanbula dönmüs, kendisile görüsen bir muharnrimize inbbalartnı ş>i »uretle anlat mtshr: " " " Mabadi 4 uncü sahifede M. Venizelos hareketini tehire karar verdi Mecli» Reisimiz ve Başvekilimiz dün M. Venizelpsla birlikte YaJovaya gidip geldiler Memleketbmzin kıymeth' mTsafiri M. Venizelos, Basvekü Ismet ve Meclis Reki Kâ • znn Paşalar Hazerah dün Ertuğral yatfle ve hep birlikte Yalovaya gitmişlerdir. M. Venizelos tle Madam Veni • zelos, tsmet Paşa Hz. ile reflralan hanımefendi saat onda otelden ay nhntslar, Dohna • bahçe sarayı nhtı mmda Meclis Reisi Kâzım Paşa Hs ile refikalan ham • mefendiye mülâ • Id oknuslar ve ff ray nhtımmdan Ertuğrul yatma bmmişlerdir. Ertuğrul yab saat 12 ye doğru Yalova iskelesine varmışhr. Basve kil ve Meclis Re isimizle refikalan lunet Paşa Hz. ile M. Venizelosun dün hanımefendiler ve bir arada o/ınmı? renmleri misafirimiz Ma • dam ve M. Venizelos iskeleden oto mobnierle evvelâ MiUet çiftligine git İsmet Pafa Hz. ile M. Venizelos nusler, çiftliği gezdikten sonra kaphcaevvelki gece Perapalas otelinde geç lara azimet etmislerdir. vakte kadar görüşmüşlerdir. Bu İsmet Paşa Hazretleri, Gazi Haz • mülâkah müteakıp Basvekilimiz Dol • retlerinin köşklerinde M. Venizelos şemabahçe sarayına gttmiçtir. refine bir ögle yenvği ziyafeti ver tsmet Paşa Hz. sarayda yarım saat kadar kaldıktan sonra tekrar miştir. otele dönmüslerdir. M. Venizelos ve refîkalarma Yalo • Küçük İtilâf konferansmda ne kararlar verildi? Türkiyenin Balkanlar sulhu için yaptığı hizmet takdir edildi Sınaya 27 (A.A.) Anado • lu Ajan»ının Balkan hıuusî muhabiri bildlriyor: Küçük ttilâf konferansı bugün Yugoslavya ve Romanya Kral larmm istirakile son toplanbsinı yaptı ve bitti. Çekoslovakya Hariciye Nazırı M. Benes, konferansuı hitamında bütün muhabirleri ve gazetecileri toplıyarak yazılan resmî tebliği okudu. Tebliğ, Rusya ile mütecavizin tarifi mUaki, Avrupayı Merkezî ve tahdidi teslihat meselelerin den bahsedilmiş olmakla bera ber Balkan meselelerine temas edilmemiştir. Maahaza emin membadan aldığım mevsuk malumata göre müzakerelerin en Mabadi 4 üncü sahifede merikaya giderek Reisicumhur Mister Ruzvek ve Amerikan federal rezerve bankalan erkânile ve Amerika maliye nazırile uzun uzadıya görüşmös, bu mülâkatlardan müsbet bir netice çı kacağı o zamanlar tahmin edümicti. Fakat cereyan eden ahva] ve hâdisate bakılırsa, bu hususta bir itilâf imkânı maalesef bulunamamıştır. Mabadi 3 üncü aahifede IIMHIIIIIHMIIIIIimimilMI llllllllllllllllinillllinillll^liltllllllllMtllllilllilllimilinnillMIMIIIMMIlllllllinHIHIIIIIHIHIIIHIIIINimiHlllllllllllt Karar tefhim edildi Vapurlara yeniden takdir edilen kıymetler vekunu eskisine nazaran 100,000 lira fazladır Bulgarlarla ticarî müzakere Bulgar murahhaslarî Istanbula geliyorlar Sofya 27 (H^ susî) Bulgaı Başvekili M. Mu< şanof Türk . BuK gar dostluk mua < hedesinin tamdidi hakkmda sn beyanatta bulunmuştur: « Sofyada Türk rica'.ile yaptı ğımız «nüzakerelerle Türlt| Bulgar ^'•^tluğunu ^«niden takvi " e ettiğimizden • ğ Evvelki geceki konuşmalar Dün Adlivede kakem karartm dinliyen vapurcular Vapurculjknn, takdri kıymet komishakkmdaki itirazlarmı tetkik eden hakem Bhinci Ticaret mahkemesi reisi Osman Nuri Bey tarahndan Htihaz edilen kararlar dün sabah, adliyeye davet edilen alakadarlara bildirHmiştir. Bu meseleye ait karamame 16 büyük sahifeden mürekkeptir. Karamameye nazaran, evvelce takdiri kıymet komisyonu mazbatasmda, Vapurculuk anonim şirketine girebile cek 32 geminin değeri 700,0000 kü • sur lira olarak gösterüdiği halde, kıy • met koymak için bulunan yeni ölçülere istinaden yapılan hesaplar neticesinde bu kıymet 100,000 lira kadar artarak 800,000 lirayı geçmistir. Şirketin sermayesine bu kıymet esas olacak tor. Hakem, takdiri kıymet komisyonu reisi Sım Beyin, bütün gemilere evvelce gayrimelhuz masraflar karşılığı olarak sebepsiz ve gayrikanunî yapılan Mabadi 3 üncü aahifede vanuı banyolan, membalan ve konı • lan gezdhilerek izahat verilmistir. Akşam saat 16 da gene Ertuğrul yatile Yalovadan sebrimize dönülmüs tür. M. Venizelos bugün patrikaneyi ziyaret edecektir. tstanbul patriki, M. Venizelos şerefine bugün patrikanede bir ögle ziyafeti verecektir. M. Venzelos harehetini tehir etti M. Venizelosun yarın şehrimiz den ayrılması mukarrerdi. Fakat Yugoslavya Kralı Aleksandr Hz. nin memleketimize geleceği haberi üzerine M. Venizelo» hareketini *ıhir etmistir. Bulgar seflrı M. Antonof d!olayı çok memnunum. Yarıda ka îan ticarî müzakerelerimizin neti , Mabadi 4 üncü sahifede