5 Eylül 1933 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

\ Hayat Ansiklopedisi Böyuk bir küfüphaneyi bir arada evinize getiren en faydalı eserdir. Her evde bir lane bulunmak lâzımdır. Onıınrıı umhuriy İSTANBUL CAGALOĞLU ^ ^ Telgraf ve mektup adresi: Cumhuriyet, Istanbul Posta kutusu: îstanbul, No. 246 Telefon: Başmuharrır: 22366. Tahrir müdürü: 23236, Idare müdürü: 22385, Matbaa: 20472 Hayat Ansîklopedisi Sa'ı 5 Eylul 1S33 Türk inkılâbını Nasıl göstereceğiz? Viyana 1 eylul (Huattn) omada faşist ihtilâlinin onuncu dönüm yılı münasebetile açı • lan sergi yakuıda kapanacak. İki aya kadar da, Türk Cumhuriyetinin onuncu yılını kutlulıyacağız. Bu münasebetle biz de büyük bir sergi hazırhyoruz. Faşizm mkılâbı gibi, son Türk m kılâbı gibi geniş manalı hareket leri bir serginin çerçevesi içine siğdnabilmek demek, o inkılâbı ifade eden bhr eser yaratmak demektir. Aylardanberi, hemen her ttalyanm gelip gördüğü faşist ihtilâli sergisi bu itibarla çok muvaffak olmuştur. Bizim inkılâ bımız, İtalyadaki mkılâba nazaran ölçü kabul etmiyecek kadar daha geniş olduğu için bu hususta çok daha fazla çalışmağa, emek sarfetmege mecburuz. Romadaki sergiyi dikkatle gezdim. ttalyanm en kıymetli san'atkâlanmn, inkılâp adamlanrun, hatta bizzat Mu solmmin haznladığı bu sergi şimdiye kadar yapılanlarm şâphesiz en iyisi olmuştur. Ankarada iki ay sonra kuracagımız sergi, faşistlerinkini göigede btrakma • lıdır. Çünkü ifade etmeğe çahsacağımız eser bir adamm, bes adamın değil başla Büyük Reis ve Rehberimiz olarak bütün bir milletin eseridir, ve dünyanın hiçbir milleti bu kadar büyük bir eser y aratmamıstır. ttalyanlardan daha fazla muvaffak olmak için onların yaptığını bumemiz lâzımdır. Orada gördüklerimi yazıyo • rum: Sergide ifade vasrtası olarak fmat • buat) kullanıbnışbr. Bomba, tüfek, kama, ceket, baston gibi eşyayı mubalâ • ğalı bir surette yanyana stralamamışlar. Daha ziyade gazete haberleri, makale, fotograf gibi fikir ve hareket ifade eden şeylere ehemmiyet vermişler. Matbuahn sergiye iştiraki, onu alelâde bir müze ohnaktan kurtarmış, eşyalara canlı bir mana vermiş. Sergide faşizme büyük bir mukaddeme ayrılmış. Bu mukaddeme üç kı«mJan n.th >Ulı ı>ı> ı 1) Umumî Harbin başlangıd, Kapıdan girince Franz Ferdinandm kanlı ceketmin fotograftsmi görüyoruz. Altında, Viyanada çıkan Neue Freie Presse gazetesinm vak'ayı bildiren ilâve nüshası. Yanmda bu vesîkanm italyanca tercümesi. tleride suikast haberi' nin muhteRf Avraoa milletlerinde a • yandırdığı heyecan. Daha sonra Avusturyanın Yugoslavyaya harp ilânı. Ve brbirini takio eden seferberlik ilân lan. Muhtelif memleketlerde ham haTtrlsklan. Siirü sürü gazeteler. Sürü Sürü fotograflar. Gazetelerdeki mühim kisımlan fo tografla bes on defa büyüterek duvarlara basmıslar. Bunlar harikulâde san'atkârane bir şekilde tertip edilmiş, fnsanda çok canlı bir tesir bırakıyor. O vak'alan hattrlamıvanlar bile sanki tarihi va«ıyormuş Eİbi oluvorlar 2) ttalyanm harbe iştiraki. Musolininin Milanoda nesrettiei tl Popolo d'ttelia gazetesmm ilk nüshası Hr duvan baştan basa kaplamıs. Tarih: 15 tesrinievvel 1914. Duçewn Audcce (Cür'et) is'mli meşhur maka'esi. Muso'.ini burada hükumete. harbe müdahale efmek Tamanı geldiğini, bir an evvel seferbcrlik ilân edilmesini şiddetli bir lisanla tavsiye ediyor. MusoHnmin makalesinin yanında dört sütun üzerine tstanbuldan ahnmış uzun telgraf haberleri: Osmanlı hükumeti harbe iştirak ediyor. Harbiye Nazırı Enver Pasamn orduya beyannamesi. Gazete bu haberlerin üzerine aynen şu serlevhayı koy vavf tslâmiyet cihat ilân etti: 3) Umumî Harp. Bütün Avrupa boğaz boğaza gir • m'.ştir. Musolmi gazetesini bırakmış, cepheye koşmuş. Onu siperler arasında onbaşı olarak görüyoruz. Yaralanıyor. Haftalarca koltukdeğneği ile geziyor. Sonra gene cepheye! Bu uzun mukaddemeden sonra asıl faşist ihtilâli başhyor. Komünist cerey an lan İtalyada asayişi bozuyor. E nerjisiz, zayıf bir hükumet vaziyeti düzeltemiyor. Musolini şiddetli makale lerle hücum edivor, efkân umumiyeyi, bilhassa gençliği kazanıyor. Senelerce devam eden mücadele ve teşkilât sa • yesinde faşizm bir kuvvet oluyor. Serginin bu kısmında vesikalar daha hususî bir maKyet alıyor. Fırkamn ilk azaları. Başta Musolininin ismini görüyo ruz. Musolininin fırka hakkında arka daşlanna yazdışr mektuplar, gençliğe hitap eden nutuklarından alınmıs vecizeler. Nihavet Romaya giriş. Muzaf fer faşizm ttalyanm rejimi oluvor. Buraya geldiğiniz zaman hiçbirsey atlamadan bmayı dolasmış olarak sokağa çıkıyorsunuz. Sergide Musoliniye hususî bir yer ayrılmış. Duçenin Milanoda kurdugu tl Popolo d'ttalianın idarelanesindeki mütevazı odası, herşey yer uncu cıizü çıktı 39 Yeni demiryollarımız Sıvas Erzurum hattının inşasına başlandı Başvekil İsmet Pş. Hz. eylul içbde Sıvasa giderek resmen ilk kazmayı yuracak ve ilk taşı koyacaklar Akdenizle Ka radenizi bhbirine bağiıyan Ulukışla hattmdan bahset • miştik.Dünkü posta ile gelen 3 ey lul pazar günkü «Hakimiyeti Mi, liye» refikimiz, Iıv hat ve diğer de • miryollarımız hakkmda atideki ma • lumatı veriyor: Ulukışla Boğazköprii demir • yolu tamamlan • mış ve Karadenizle Akdeniz demiryolu ile birbirine bağlanmıştır. Ulokısla Bo • ğazköprü demir • yolu 173 Idlometredir. Bu yolun yapılmasına 7,250,OO01ira harcanmışhr. Yolun üzerinde tünel yoktur, bu yol Cumhuriyetin yapbrdığı de • miryollanmn en vtcuzudur, her kilo ™^^ Reisicumhur Hz. Relsicumhur Hazretleri evvelki akşam Yalovadan Hey • beliadayı teçrif buyurmuşlar, bir müddet istirahatten. sonra tekrar Yalovaya dönmüşlerdir. İsmet Paşa Hazretleri Başvekil lsmet Paşa Hazretleri dün Yalovadan şehrimize gelmişler, Yakacığa birader lerinin evine gitmişlerdir. İsmet Paşa Hazretleri bu akşamki trenle Ankaraya hareket edeceklerdir. Inhisarlarda ıslahat Amerikalı mütehassıslar şehrimize geldiler Islahat kararlarının tatbikına başlanıyor, tatbikat bir ay kadar sürecek tnhisarlann ıs lahı için tet kikat yaparak rapor veren Amerikalı mütehassıslardan ü çü dün tekrar şehrimize gel mişlerdir. Mütehassıslar verilen raporun takibatına memur edildikleri için burada bir müddet çalışacaklardır. Bunlar Ame . rikalı Mister Wallac Clark ile tü tün işleri mütehas. sısı Polonyalı Puçerevski lar işletmesi mütehassısı yamdan ibarettir. Gümrük ve tnhisarlar Rana Bey dün sabahtan Ulukışla Boğazköprü hattı hakkında izahat Dördüncü Balkan konferansı Bulgarlar konferansm tehirini istiyorlar Sofya 3 (Hususî) Bu sene dör • düncü Balkan konferansınm 15 eylulde toDİanmasma karar verOmişti. Bulgar heyeti konferansm tesrinievvelin sonuna veya tesrinis»nîn'n ilk haftasına tehir edilmesini diğer Balkan mem • leketleri murahh?slarmdan istemistir. Bulgar gazeteleri bu talebin esbabı mucibesi olarak şu izahah vermektedirler: «Evvelemirde ekalliyetler meselesi mur^Khaslar arasında görüsülmemis tir. Diğer taraftan Bulgar grupu Bal kan misakı hakkında hiçbir hazrrhk vapamamıstır. Halihazırda Balkan n r o<esi üzerinde valnız profesör Genov ile Dr. Boris Petkov çahşmaktadırlar. Ru tetkikat iki hs»*+ava kadar Vn'te cek, bunu müteakıo Bulgar murahhas . ları kendi aralarmda içtima ederek Balkan misakı hakkmdaki düsünce!A'''ni tesbit edeceklerdir. Konferansm tehi rini icap ettiren diğer bir sebeo te Bulgar grupunun reisi Gosoodin Ynnko Saktzovun memalfld ecnebiyede bulun ması ve avdet tarihmin meçhul olma • sıdır. Mumaileyh Paristen Londraya gidecektir. Londrada M. Makdonalt Pe M. Henderson tarafından kabul edilecektir. Konferanstn tehiri husasunda Rumen• ler de Bulgarlarla hemflkirdirler. F»kat diğer hükumetler buna ımrvafakat et • memektedirler. . . . Eger Selânik içtimaı tehir edibnivecek olorsa Bulgaristanm Dördüncü Balkan konferansma iştirak edemiyeceği aaşikârdtr.» Mfiı* ıtıııı tt«»ıııııtıii»»ımttt«imii»ınııı Amerikalı mütehasstslartn bir arada çekilmif resimleri ve Mister Vil . Vekili Ali akşama ka dar tnbisar tdaresinde meşgul ohnns, tnhisar Umum müdür ve muavmlerüe ya püacak ıslahat meseleleri etarfmda go. rüşmüştür. Rana Bey bir arahk mnte • Mabadi 6 tncı tahifede Iktısat Vekili geliyor Celâl Bey takas talimatnamesini bizzat tetkik için hareketini tacile lüzum jgördü Vekil B. Sofyada Bulgar Ticaret Nazırile görüşecek Şehrimize, nususî surette gelen haberlere nazaran, tktısat Vekili Celâl Bey Vişiden Cenevreye gitmiş ve dün Cenevreden şehrimize hareket etmiştir. Ulktfla Bağazköprü demiryolu ile bu ay için ' ı Sıvat Erzurum haitımn ilk kazmasını vuracak olan Başvekilimiz ci kilometrede Karalar. 30 uncu kilo • met»ede Bereket, 45 inci kilometrede Bor, 59 uncu kilometrede Niğde, 73 ünMabadi 5 inci sahlfede metresi yuvarlak hesapia 50,000 liraya gelmiştir. Bu demiryolu Ulukışla civarında Kardeşgediği duragmdan baslar. 12 in Kazayı Âlâettin Beyin yaptığı tahakkuk etti Zincirlikuyu otomobil faciasının esrarını gizliyeh bütün karanlık noktalar meydana çıktı Talimatname hazırlamyor Takas sistemrnin ilgasından sonra, gerek hakkı müktesepler mesele sinde, gerek devlete a'it takas mu amelelerinde ne suretle hareket edileceğini gösterir bir talirnatna menin Iktısat Vekâletince hazırlanmakta olduğunu yazmıştık. tktısat Vekili Celâl Beyin bu talimatnameyi bizzat tetkik etmek üzere hareketini tacil ettiği haber verilmek tedir. Hazırlanmakta olan talimatname ile, tacirlerin hakkı müktesepleri tanınacak ve sistemin ilgası kara rile mutazarrır olmalarına meydan verilmîyecektir. Celâl Bey Bu proestoya cevap verilmemîş • tir. Ticaret Odası idare heyetinin» tktısat Vekili Celâl Beyin avdetine kadar bu meseleyi tetkik etmiyecegi anlaşılmakadır. Oda, Vekil Beyin avdetinden »onra, Iktısat Vekâîetinin verdiği ce • vabm aynını verecektir. Bu şirketin mahkemeye müracaat ettiği söylenmektedir. Cumhuriyetin 10 uncu yılı Maarif Vekâîetinin yaptırdığı Maarif Vekâ' Cumhuriyetin o . nuncu yıldönü münde tevzi edil mek üzere 200 bin tane madalya yaptırmaktadır. Bı . madalyalann bir tarafında Gazi Hazretlerinin ka . bartma resimleri, dieer tarafında da «Türkiye Cum • huriyeti 1923 1933» ibaresi vardır. (iene Cumnur. yet bayramında çıkarılacak Dosta pul. lannın şekilleri de tesbit edilmektedir. Resmimiz yaptınlan madalyalardan birini gösteriyor. Protestoya cevap verilmedi Bir şirket takas sisteminin ilgası üzerine, bir takas muamelesinden zarar ettiğini bildirerek tktısat Vekâletile, Ticaret Odasını protesto etmişti. Türk Bulgar müzakereleri Sofya 4 (Hususî) Celâl Bey Mabadi 5 inci sahJcde imiHniHMIMIIIIIIMtNinilllllllllllllllMniimHIMIINIIIinimlllllllUnillHIRlllinilllllllMIIIMIIIIIIinHlllllinillllllUllinilHIIIHHIIIIIIIHItHIIIIII^ Kazaya kurban giden jandarmamtz Hasan ile mensup bulunduğu Zincirlikuyu karakolu Alâettin Bey dün tevkif edilerek Adliyeye verildr Klişeci Alâettin Beye ait otomobi . lin Beyoğlunda Lala birahanesi önün den kaçınlması iddiası ve Zincirliku . yuda jandarma Hasana çarparak öl dürmesi hâdisesi etrafmdaki karanlık perdeler dün tamamile sıynlmıştır. Müddeiumumiliğin yaptığı tahkikat neticesinde vak'anm faili bizzat Âlâettin Bey olduğu anlaşılarak dün kendisi tev. kif ve Adliyeye teslim olunmuştur. Hazırlık tahkikah birinci istintak hâkim . liğine verilmiştir. Yakmda tahkikatın bu safhası da ikmal' edüerek evrakı mahkemeye verilecektir. Yapılan tet kikat ve tahkikata nazaran hâdise şu tarzda geçmiştir: Yugoslavya Hariciye Nazırı M. Ef tiçin Cumhuriyet bayramımızda An karaya gelecegi yazdmıştı. Yugoslavyamn Türkiye sefiri M. JanKazadan sonra.. koviç dün kendisile görüsen bir mu Bahsettin Efendi, üç yüz metre kaharririmize bu hususta demiştir ki: dar ilerledîkten sonra sağ taraftaki tar. « Ben bu haberi tevit edecek vaLala birahaneslnden Maslak lalardan Âlâettin Bey cıkmış ve bu oziyette değihm. Maamafih Haricye Natomobili çevirerek binmîştir. Şiş'âye yoluna kadar gelmiş; Etfal hastanesi önünde in zırı M. Eftiç Ankarava gelmek arzu Âlâettin Bey vak'a gecesi yanında sunu izhar etmiştir. Fakat ziyar»tinin ve inerken şoföre on lira vererek: arkadaşı İzzet Beyle beraber Lala bi tarihi tesbit edilmiş değildir. Ziva rahenesine gelerek rakı içmiş ve sa Mabadi 6 ını sahlfede retin iki hükumet münasebatı üzerin 1M1IHI1MI11IHI1M IIUIMIfl I lllllliMIHtll I(11111II1IIIT>[11111ritllllI>ll11IIIItl11If11III IIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllll li yerine getirilerek, tekrar vücude gebirbirlerinin arkasından yürüyerek'JI , 'Â* jyi tesirleri olacağma kaniim.» şarıya gidiyorlar. tirilmiş. Binanın ortasında, loş ve daire Ben gördüğüm zaman sergiyi beş milşeklinde bir salon da faşizm uğrunda yon kişi gezmişti. Bugün bu rakam şüpAtina 4 (A.A.) Pamassisde ya ölen Italyan gençliğine tahsis edilmiş. hesiz iki misiini geçmiştir. Ankarada pılan kısmî intihapta hükumet namzedi, Burada süngülü iki ltalyan askeri bekliyapacağımız serginin daha mükemmel muhalif rakibinin 3282 reyine karşı yor. Salona girenler sessizce şapkala • olmasını istiyor ve beküvoruz. 4619 reyle meb'us intihap olunmuştur. NADİR NADl Iarını çıkarıyorlar ve bir halka halinde at dokuzda birahaneden çıkarak İzzet Beye veda ettikten sonra otomobilile Maslak yoluna doğru hareket eylemiştir. Âlâettin Beyin otomobili muayyen bir noktaya kadar gittikten sonra Sute. razisi önüne geldiği sırada devriye gezmekte olan jandarma Hasana çarpa ~ rak ezmistir. Kaza esnasmda araba o . radaki bir aftaca çarparak ön kısmı harap olduğu için kendisi de otomobil . den inmiş ve yanında bulunan bir kadmla birlikte kaçmıstır. Saat on ile o nu çeyrek geçe arasında Büvükdere cî. hetinden gelmekte o'an 2519 numa • ralı taksi otomobilinin soförü Bahaet . tin Efendi oradan geçerken kazayı görmüs, fakat meydanda kimse olmadığından yoluna devam etmiştir. Yeni Maliye teşkilâtı Münhallere tayinler devam ediyor; bugün de on kadar münhal icin müsabaka yapılacak maliye teşkilâtı komisyonu dün de münhallere bir kısım memur tayin etmiştir. Yeni teşkilât faaliyete geçmiş bulun • makla beraber işler henüz munIstanbul maJiyesinin yeni erkâm tazaman yürü Murakıp Murakıp Murctktp memektedir. MaMustafa Bey . KvyHkJ?3L ^ışit Bey liye şubelerinde değisiklikten mr tevellit tabiî bi kargaşalik var dır. Maamafih bir, iki güne ka dar işlerin yolv na gireceği tt biidir. Dün münhal • lere alman me Ûsküdar Beyoğlu İstanbul murlar şunlar • Tahakkuk müdüra Tahakkuk müdürü Tahakkuk miiduru dır: Âmir Bey Zeynelâbidin Bey Talât Bey Yenicami ta • hakkuk müdürmemurluğuna Mülkiyeden Salih Bey* lüğüne Hukuktan Sait Tahsin, Eminler, Etninönii tahakkuk muavinliği önü tahakkuk memurluğuna Hu (Mabadi 3 üncü tahifede) kuktan Turgut, Aksaray tahakkuk İstanbul Yugoslavya Hariclye Na?ırı Yunanis'anda intihabat