22 Ocak 1931 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

Bnçmutıarrlrl , 5«e*»^( İDAREHANE 5İ: | }Cynnuumnmi)e karşısında dairei mahunc | 'lelgrat: tstanbul Cumhnriyet Posta kutusu: N° 2 4 6 u | | , ıı ı ı tttTTi ırııirl* , Başmuharrir t 2353 • Tahrir müdürü , 3236 mQdUrO 2365, Kitap kısmı, 4 7 2 Cu m h u riyet Divanı harpte tetkikat Divanı harpte PE'ŞEMBE 22 KANUNUSANI 1931 ABONE ŞERAİTİ 1 MÜDDET: JTÜRKİYE İÇİN j HARİÇ IÇljjj i Seneliği \ 1400 Kr. | 2700 Kr. ' i 6 Ayhğı î 750 Kr. \ 1450Kn 3 Ayhğı | 400 Kr. \ 800 Kr, IIIIIIIIMMI ıınmil* »11111" Nüshası her yerde Divanı Harpte Dün Muhakeme Olmadı Dini Delilikler Efgndi'er, Bîraz terbiye Dresden: 15/1/931 Tarikat teşekkülleri yalnız islâm dîninin bir hususiyeti değildir. Başka dinler de çeşit çeşit tarikat doğurmuştur. Eski ortodoks Rusya'da tarikat hayatı şaşılacak inkişaflar göstermiştir. Tarikat, nerde olursa olsun, dinî anarşinin en tabiî yavrularıdır. Pro testan Alraanya'da da müritlerinin azIığına rağmen, tarikatllerin muayyen İzmir 21 (Hu. Ma.) Menemen Divani faaliyet sahaları vardır. Tarikat; mü harbinde bir haftadanberl devam eden ritlerini kendisine henüz bir hayat te muhakemenin ilk safhası bitmiş gibldir. meü bulamamış fertlerden seçtiği Divanı harp üç gün kadar içtima etmiyeve onları tehlikeli yanlış inanıslarla cek, reis ve azalar bu müddet zarfmda işlediği için cemiyet yapısı içinde za maznunlann ifadeleri üzerinde tetkikat rarlı tesirler yapmaktan geri kalma vapacak'ar ve kararı hazırhyacaklardır. mıştır. Küçük îstisnalar yapılmak Divanı harbin cumartesi veya pazartesi toplanması muhtemeldir. Müddeiumumî şartı ile tarikatin fertten istediği şey iddiannmesini hazırlamaktadır. karanlık bir vecîtten başka bir şey Nakşibendiliğin S esan değildir. ]\fenmprı 21 fH". Mu,1 Dünkü cel = 5 Kuruştur m = ı iHiMiıiMiMiıııııiMiıiinııııııııııınııııııııııııııımııiMuııııııııııniMimııııııııııınıııııiiiıııııııııııtıiıııınııııınııniiinııiMiıııııınniMmmııımınm Karar cumartesi veya pazartesiye verilecek mesini hazırlamakla meşguldür neler gördüm? Menemen'e sureti mahJ susada giden arkadaşı] mızın întibaları Naşide H» Kraliçeliği bihakkin kazanmıştır Tecavüzkârane neşriyat yapan Beyler, ecnebi muhabirlerinin yazdıklarını okusunlar! Divanı harp Müddeiumumisi iddiana Miisbet temelleri olmıyan vecitle sede dinlenen Şeyh Esad'ın oğln Hoca rin tehlikeleri de o kadar büyüktür. Mi, Lâz tbrahim hocanın Papadan fazla Bütün tarikat ayinleri bu karanlık katoliklik ettiğini söylemiştir. Şeyh Esat ta, ifadatında, NakşibendlHvecde göre kurulmuştur. Hemen bü *in bes tasavvuf csasına istinat ettiğini, tün milletlerin tarihinde çeşit çeşit bu esaslarm halp, sır, rnh, (bir kelime opolitika hareketlerini doğurmuş, ya kunamamıştır) ve nnrdan ibaret oldnğuhut onlara alet olmuş tarikatlar; nor nn beyan eylemlştir. mal bir cemiyet hayatı için, h> "' i~ Reis Paşa, sırrın gizli teşkilâtı mı de hesiz, içtimaî tehliklerin kaynağı mek olduçunu sormnştnr. Divani harbin, cumartesi celsesini müdır. Buna bir misal göstermek, tari katlerin yar&ttığı drnî d^liliği iyice dafaalara tahsis ederek pazartesi günu İnkuâp şehidi <Kubilây* m mülete emanet anlatmak için son günierde Alman • karannı tefhim etmesi muhtemeldir. ettiği oğlu Vedat Bundan sonra muhakeme ya'da geçen bir vak'adan bahsetmek muhtelif yerlerden getirilmekte olan edilecekler isteriz: maznunlar muhakeme olunacaktır. Ondan sonra geriye kalan 29 kişinin tnsanı insan yapan içtimaî kıymet( Mabadi 4 üncü sahifede ) muhaokemeleri yapılacak ve daha sonra leri inkâr ettirecek kadar dinî deli likler az değildir. Bunun korkunç bir delili Spandau'da (Berlin) oturan kadastro başkâtibi Paul Schaetzke'dir. Bu adam Weissenberg tarikatmdan dır. öyle anlaşılıyor ki bu tarikat; m»»../yca bir oevıraen sonra oıuıerm tekrar dünyaya geTtJîtlerine manıyor. Evine karşı çok derin bir mubabbet duyan bu memur, tarikata girdikten sonra değisiyor. O, artık tarikat ayinlerinin iradesiz bir esiri olmağa baş Iıyor. Bütün ayinler, tarikat prenaipleri bu iradesizliği boyuna arttıırıyor. Nihayet Schaetzke iradesinden boşaltnış bir uzviyet haline geliyor. Böy Agopyan hanı faciasi Hâdisede kasit yok, ihmal vardır, adliyece üç kişi tevkîf eaMdı le bir insan her türlü cinayet için hazırlanmış bir insan demektir. En kü çük bir fırsat cinayet kıvılcımını canlandırabilir. Schaetzke kendisinin tshak ve bir buçuk yaşındaki oğlunun da lbrahim olduğuna inanıyor. Bu iman onda o kadar kuvvetlidir ki cinayet ehemmi yetsiz bir şeydir. Şimdi vaziyeti iyice anlıyabilmek için tbrahim ve tshak h'kâyesini hatırlıyalım. lbrahim; oğ lunu kurban etmemiş mi idi? Şimdi tarikat delisinde cılçm bir intikam fırtınası esiyor. Tarihî intikamını alıyor ve bir buçuk yaşındaki oğlunu, tarihteki şekline göre, boğazlıyor. Arka tarafı polise ait bir mes'ele.. Şimdi Berlin polisi ruhlara böyle tehlikeli bir hazırlık veren Weis»enberg tarikatinin öz yapısını tetkik etmekle meşgul.. Yanlış imanlarm ve bu imanları kamçılıyan karanlık a yinlerin, vazifesini yürekten yapmış, îşinden bir gün bile uzak kalmamış bir memuru ne hale getirdiğîne en kuvvetli bir misal.. Osmanh sultanları devrinde İslâm tarikatlarmı memleketimizde oyna • Tevkif edilen tstelyo biraderlerle infiâkuı vukua geldiği mahal ve tel dığı rollerden uzun uzadıya bahset Tevkif edilen tsteyo biraderlerle infilâkın vukaa geldiği mahal ve tel mek istemiyoruz. BUtün Vilâyetlerin Ag ,an hamndan çıkan yangın metçileri Yrgi'dir. Tevkif kararı Ga tam bir derebeylik içinde kalmış oldu faciası hakkmdaki adliye tahkikatı lata sulh hâkimi tarafından verilmiş, ğu zamanlarda bu rollerin mahiyetini dün hitam bulmuş, faciada ihmal ve maznunlar adliyeye teslim edilmişlerdüşünmek o kadar güç değildir. Meş :mafa riav»tMZİikleri görülen üç dir. hur Alman tarihçisi ve Şark kültürü Msi tevkif edilmiştir. Tevkif edilenler Bu facianm tahkikatma vaziyet e âlimi Goldziher her islâm tarikatinin <r:ı;^, ,ı,:i,; Utolvn birad«»rlerle hizMabadi 4 üncü sahifede ) (( Mabadi 4 üncü sahifeae ) e beline kıhç kuşandığmı çok haklı o •ııiMiıiHnııiMiıınıııııııiııııııııııınınHiHinnMiiHiınıuıiHiiHinınnmıııımmiınıııııııınHuınıımnMinııııaıııııınınnnııııniMiıınıunımıımın Iarak iddia ediyor. * * • cinayeti, M e n e m e n hareketi, d a h a evgibi isyanlar ve kanlı irtica hareket Türk vatanmı asırlardanberi ke leri şeklinde de göze çarpar. Böyle vel Şeyh Said'in ayaklanışı karanlık ve miren taikatlarm ortadan kaldırıl hareketler yalnız Şark'a mahsus de citlere istinat eden, ferdi cemiyet düşmasi Türk Cumhuriyeti'nin en canlı Şildir. Avrupa'da orta zamanda dinî manı yapan, içtimaî kıymetleri unu tan gizli din teşekküllerinin mahiye eserlerinden biridir. Normal ibadetin cinayetlerin muhtelif renklerine ras çerçevesini aşarak vecit çılğınlıkları, geliriz. Engizisyon, Johannes, Hus ha tini pek açık bir surette izah eder. dinî delilikler'' arasında gaye arıyan reketleri bunun birer misalleridir. Di Böyle müesseselerden yalnız böyle ' tarikatlar yavaş yavaş karanlık ruh nî deliliklerin sayısız misallerini, bu faaliyetler beklenebilir. Mes'ele ferdî ve istisnaî olmaktan ların, din delilerinin teşkilâtı haline rada, ayn ayrı yazmağa lüzum yok gelir. Mantık, içtimaî nizam böyle teş tur. Şark'ta din ve devlet işlerinin ka ziyade müessese f aaliyetine ait bir te > kilât karşısmda hiç bir mana ifade e rışık bulunduğu zamanlarda dinî ci zahürdür. tşini sert bir gl^lilik içinde I demez. Bu gibi vaziyetler karşısında nayetlerle devlet cinayetleri bir ara gören, içtimaî nizam için korkunç bir, tehlibe teşkil eden bu gibi müessese devletin vazifesi çok sarihtir. Vatan dadır. Birbirinden ayrılmazlar. Ye lerle çarpısmak, onların temsil ettiği daşlarm bütün hayatı ile alâkadar o ni Türk tarihi yazılırken bu mes'e karanlık zihniyeti büsbütün ortadan Ian, yiyeceğme, içeceğine kadar ka • enin münakaşası, genclik terbiyesi l kaldırmak genç neslm en yüksek va rışan bir devlet; ruh anarşisini arttı çin, çok ehemmiyetlidir. ran, dinî cinayetleri hazırlıyan teşekYıkıhşmı çok geniş bir sevinçle se zifesidir. Buna çahşmak içtimaî ve siküllere karşı göz yumamaz. lemladığımız eski devirler; bize bü yasî cinayetlerin ortadan kalkmasma, yeni ruhun kudretlenmesine çahşmak Dinî delilikler muhitlere göre çe nik tecrvbeler vermistir. Tarikatla fit çeşit renkler ahrlar. Münferit dinî rın ortadan kaldırılmasinı bu tecrü • demektir. M. NERMI cinayetler şeklinde neticeler verdiği belerde aramak icap eder. Spandau Izmir 10 (Hususî muhabirimiz] den) Menemen Divanı harb'l örfîsi, Menemen irtica hareketinin" âmil ve muhriki olmakla maznurj bulunanlardan 120 kişilik bir kıs 1931 Güzellik Kraliçesi hakkmda mtnra muhakemesini, 9 gün sürerj bazı gazetelerin neşriyatı, maalesef, sorgu ve faaliyet neticesi olarak dün bitirdi. Dünkü celseler, TürPj genç bir kıza karşı terbiye ve nezakeinkılâp tarihinde hususî bir mevki' tin icap ettirdiği hududu da geçti. Avişgal decek fevkalâde ehemmiyetij rupa gazetelerinden ibret alamıyan bu mütecaviz meslektaşlara, hiç ol haizdir. mazsa, Beyoğlu'nda çıkan gazeteleri Kubilây*m kesik başı, dün, gel | okumalarını tavsiye ederiz. mişle geleceği karşı karşıya geti Kimisi mutaassıp bir ahlâk hocası rerek konuşrurdu. Tekke ve med keslimiş, güzellik müsabakasına hü rese ile inkılâp, dün, yüzyüze gel] cum ediyor, kimisi şehrin en tanmmış diler; »öyliyeceklerini birbirinej şahsiyetlerinden mürekkep bir heye vüznhla, sarahatle söylediler. Tek tin intihap ettiği Kraliçenin güzelliğike ve medrese varlığı, kendisin'l ni nezaket hududu haricinde bir li bütün şuur ve idarkile adım adıml sanla tenkit ediyor. Kimisini Maarif müdafaa ettL Lâz hoca lbrahim ( Emininin ağzından beyanat uyduru Efendi, bu varhğın yaman bir ha1 yor. Bu arkadaşlar, Avrupa gazeteleri tibi, avukatı idi. Hoca, mutlak bitf geldiği zaman, bir defa da, oralarda müdafaa ile kalmadı; ara yapılan güzellik müsabakaları hak taamıza da gecti: kında matbuatm neler yazdığını ve c Hocalar, hükumete sui kastJ nasıl bir lisan kullandığını tetkik et lar yapmazlar ve hiç bir seler, çok iyi ederler. yapmamışlardır. Sui kastçiler pa J Bazı muharrir beyler, bediî bir müşalar, meb'uslar, münevverler a sabakaya girmiş olmaktan başka hiç rasından çıkar» dedi. Hoca, dik bir şey yapmamış olan bir kızcağız J kati calip bir heyecanla ülemanınl hakkmda yazdıkları yazıları, şifahen dinî telkinat yapmakla muvazzaf i her hangi bir hanıma söyliyebilirler olduğunu, kendisinin bu vazifesi' mi? Söylerlerse ne mukabele görür ni durup dinlenmeksizin yaptığın ler Naşide Hanımm guzellîğinî kendi aalattı. aöKiermi tevsuc için oiroırıl b«diî zevklerine muvaf ık bulmıyanla ardına ayetler okurken, bu vazi j rın ona bir rey veren hakemden daha 1931 Kraliçesinin matbnnmızı zivareti fesini o anda bile yapmaktan debüyük zevk sihipleri olduklan ne esnasında ahnmış bir resmi rin bir haz duyduğu yüzünder| malum? kiye'de de, Güzellik müsabakası bir belli oluyordu. tbrahim Efendi, Her memlekette olduğu gibi, Tür ( Mabadi 4 ııncu sahifede ) yaptığı dinî telkinatın tarikat gayretkeşliği suretinde telâkki edil diğini, bunun ise doğru olmıya • cağı iddiasında idi. Hocanın, Şeyhine olan hürmet ve merbutiyetı/ şayani hayret bir derecededir. Fır] sat buldukça, kendisini unuttu Şeyhini müdafaa ettL Gözleri, ö 1 nünde geniş bir koltuğa oturtulanj Şeyhinden nadiren ayrılıyordu. Şeyhinin bir suale verdiği cevabıl beğenmedi, hemen ayağa kalka 1 rak «Şeyhefendi Hz. nin kulaklar mıştır. Istanbul'dan gelen Sadık zadeleı ağn işidir, iyice anlıyamadı» di 1 Kastamonu 21 (A.A.) Vilâyetin her ta vapurunun Cide önünde bacası uçmuştor. rafında 48 saattenberi fırtınalarla kar savyerek izahat verdi. Reis Pş., her( nıntusu devam ediyor. İnebolu yolunda bir Vapur, çayağzı'na bindirerek yolcnlarmı zamandan daha saburlu idi. MazJ metre kar vardır. İlgaz, Cide, Daday yol çıkarmıştır. Bir çok vapnrlar Sinop'tadır. nunlarm, sadet haricinde olsa bi Ian kapanmıştır. Bilhassa Karadeniz'de Hiç bir insan zayiatı yoktar. Bir kaç vilâyet 4050 senedenberi görülmemiş bir şiddetlc dahilindeki telgraf hatlan boznlmuş, mule, istedikleri kadar uzun söylemeJ batı karayel fırtınası devam ediyor. habere kesilmiştir. lerine de se* çıkarmıyor, taham \ İneboln 21 (A.A.) Karaya cekilen kaKastamonu 21 (A.A.) İlgaziara düşen yıkları deniz almıştır. İnebolu iskelesinin fazla kardan Ankara'ya giden otomobiDer mül ediyordu. raylan söküünüştür. Gümrük ve postane geri dönmüştür. lbrahim hoca, inkılâp mahkeme^ bodaramları su içindedir. Postanenin de( Lutfen sahifeyi çeviriniz ) mirden olan kapısı sularm tazyikile kınlsinin kendüeri için tanıdığı genişJ serbestiye şaşmıştı. Kaç kere «hiçf böyle zannetmiyorduk, çok teşek, kürler ederiz> diye hayretini izhar^ ettL Şeyh Esat Efendinin isticvabı, i kayda değer bir manzara teşkil( ettL Bir elinde enfiye kutusu, ö ! teki elinde bir tutam enfiye, yo I ruldukça çekiyor; Reis Pş. ile bir] ahbap gibi hasbıhal ediyordu. Bir müdafaaname yazmıştı. ReiJ sin, kolay cevap verilmiyecek su alleri karşısında kaldıkça « oo kunsun, orada anlattım» diyordu.l Nihayet o da okundu. Fakat bir] çok sualler cevapsız kalmıştı. Mısır'la Irak'la, Bulgaristan'la olanl muhabere ve münasebetlerin mal hiyeti sarahatle anlaşılmadı. ReisJ Pş., müphem kalan her noktayJ tenvire çalışıyordu. Tekke ve med] reseye karşı inkılâp, vakar ve emniyetle dile gelmişti. . Reis Pş., saf dil vatandaşların| din perdesi altında ifsat edilmesiBuhranın azametini ve rakkamların elim belâgatini gosteren temsüî resimsne müsaade edilmiyeceğini, tari I 1918 ve 1930 arasında kat telkinlerile halkın uyutulma I 1930 senesinde Amerika'da iflâs mahiri Müttehidenin bugünkü vazi sına artık hiç bir suretle meydan] lar %46 nisbetinde arttı. Dökme ma yeti ne ibretamizdir!.. Milyarderlerî verilmiyeceğini bir kaç defa kat' iyetle söyledi ve inkılâbın şaşmaz 1 mulât % 3 7 ; pamuk istihlâkâtı % 3 7 ; îliHn piyasasmda fermanferma bi bir adaletle hükmünü vereceğin'l çelik mamulâtı % 25 ve amele yevmi rer Kral telâkki olunan ve o suretle yüksek sesle bir kere daha ilân etj yeleri de °fo 38 nisbetind° tenezzül telkip edilen ve parasmın vahidi kiyaettL Harbi umumî esnasında '•" "ya sisine (Haşmetlu dolar) denilen bu ti. Havada, insana hayret vere nın hemen % 65 altınını elde etmi ve muazzam memlekette (sekiz) milyon bir ağırlık hasıl oldu. Bazı maz : servet ve samanı akıllara hayret ve ssiz olduğunu göz önüne getirecek nunlar, başları önlerinde, mendi'j ^ecek raddeye yükselmiş ve dolarları olursak dünyayı in'^^en iktisadî buhyüzlerinde ağlıyorlardı. dehşe^i V " k bir ak ilmi n'^umda tesad"f c zn anın î.ybet H. N. fikri tam hasıl etmiş oluruz. rakamlara baliğ olmuş bulunan Ce Anadolu'da şiddetli kar fırtınası başladı memiş bir karayel fırtınası var Karadeniz'de 4050 senedenberi görül Amerika'mn bir senelik iktisadî blânçosundan.