9 Ağustos 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 3

Ağustos Cumhariyet Matbuat hey'elinin seyahati Türk gazeteciierinin Bulgaristan seyahati iyi intibalar içinde geçiyor Gaflet içinde Tann, tanrı, ey büyük Tanrı, bir gün çık gözük Kalmasın bir kimsenin Kalbi, imanı çürük *** Sen nihan kaldıkça hep Kavgaya oldun sebep Çünkü herkes bir tarik • Ten seni eyler talep *** Gizlisin her tende sen Sen de bensin, ben de sen Çok eminim çok emin Gül de sen, gülşen de ser. •** Lâkin efkârı beşer Dinlemez hiç hayrü şer Vasfederlerken seni Çok kişi cehle düşer *** Ben derim, mabude hak Diğeri der, Bude hak Başkası der ki, hayır Kuvveti bazu da hak *** Dr. Şaht maliyemizin İHEM NALINA MIHINA Pulsuz arzuhal! ıslahından eımndir tarı adet itibarile mutedavil evrakı nakdiye adedinin 34 unü teşkil etmekte dir ayni zamanda mutebaki evrakı nakdiye için luzumu olup şeraiti hazıra muvacehesinde ehemmiyeti istisgar edilmiyecek olan altmın ve altın kıymetin deki doviz karsılığınm muhim nisbette azalmasını temin edecektir. Bu takdirde karşılık istiyen evrakı nakdiye miktarı yalnız (140) milyon Turk lirasından ibaret kalacak ve bunun için de takribî olarak yalnız 55 milyon Turk lirası (evrakı nakdiye) kıymetinde karşılık tedarik etmek icap edecektir. Muvaffakiyetlerile tanılan Türk hüku meti bu buhranı da atlatacaktır Meşhur Alman iktisat âlimi Dr. Şahtı'n raporundan son kısmı bugün neşrediyoruz. Meşhur ekonomist, maliyemizin vaziyetini çok dakik bir adese ile tahlil ediyor. Her vatandaşın az çok sezdiği buhran menşelerini genişletip derin leştirerek göz önüne koyduktan sonra ilmî ve amelî tedbirleri de sarahaten gösteriyor. En ziyade memnuniyetle ele almak lâzım gelen nokta şudur: Dr. Şaht Türk hükumetinin karakteristik vasfı olan gayret ve muvaffakiyetinden çok emin ve nikbindir. Bu itibarla binnefis azîm ve meramın her iyi neticeyi temin eder bir âmil olduğuna tekrar kani olarak, Dr. Şaht'ın raporunu bir teşci eseri ve gayret vesilesi telâkki etmek Iâzımdır. İşimizi bilerek çalışmak, takribî tehIikleri defetmeğe uğraşmak gibi meçhul neticeli bir gayrette çok hayırlıdır. Rapor şöyle bitiyor: Türk elemanları yetiştirmesi Malî ve İktisadî ıslahatın devam ettiği müddetçe ve bununla mutevaziyen Turk unsurunun memaliki ecnebiyede kesbi ihtisas etmesi duşunulebilir. Bİ7 zat ben, bankacılıkla ve mumkün mertebe iktisat ilmüe meluf Türk unsurla nnın bir tedavül bankasının iktisadî vezaifini ve teknik hususiyetlerini yakınen görmek ve bilmek için Reichsbank'ta bulunmaları hususunda imkân bahşet meğe amadeyim. Zatı ftlileri arzu ederlerse diğer memleketlerin tedaviıl bankaları da bu tarzda bir ihtisas iktisabını temine hizmet edebilirler. Bunun mustakbel Turk tedavıil bankası için olduğu kadar diğer Türk bankaları için de buyuk bir ehemmiyeti haiz olacağında şuphe yoktur. Mutlaka görmüşsünüzdür. Şöyle bir bakışta alık bir köylü uşağına benzer; fakat dikkatli bakınca anlarsınız ki hinoğlu hinin biridir de kendisine aptal çeşnisi vermek is* ter. Elinde bir kâğıt vardır. Siz ge* çerken, yanınıza yaklaşır: Dışarıdan yeni geldim, arzw hal vereceğim. Pul Iâzımmış. lütfet te bana bir pul alıver. Tabiî, bu talep pulcu dükkânı olan yerde vaki olmaz. öyle olsa bile işiniz yok ta durup pul mu alacaksınız. 15 kuruşu verir, yolunuza gidersiniz. Türk matbuat hey'eti Sofya ista syonunda müstabilin arasında Sofya 8 (Tahrir müdürümüz den ) Bir gece devam eden tren yolculuğundan sonra bu sabah Sofya'ya geldik. Burgaz'dan itibaren çok iyi bir kabul gördük. Bulgar lar, Türk Matbuat heyetini her yerde pek büyük hararetle karşıhyor • ».....«».•ıı.nm IIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIDdlllllllllllllllllllHHIlııumuım., lardı. Resmî ziyaretlerin ve ziya fetlerin fazla olmasından başka şikâyetimiz yoktur. Burada iki üç gün kaldıktan sonra trenle lstanbul'a avdet edeceğiz. Kemal Salih Ey bu varlık dilsizi Gel barıştır sen bizi Çünkü yoktur payının Bastığı yerde izi *** Hep bu meçhulden yana Parçalandık çok f ena Parçalanmış hak için Eyleriz her gün dua #** Ben derim: Her işte hak Diğeri der: Dişte hak Başkası der ki: Hayır Mezhebi şurişte hak *** Kim bu şurişten çıkar Kurtulursa bahtiyar Eylesin, ta haşredek, Hazreti perverdigâr Gâvei Zalim Balkan konferansı Tevfik Rüştü B. Atina konferansmı müşahit sıfati'e Sefirimizin takip edeceğini Yunanistana bildirdi Atina 8 (Hususi) Turk sefiri Enis Yunan sefiri hayret B. Cumhuriyetperverler birliği lideri ediyor M. Papanastastiu'ya Turk Hariciye Ve Atina 8 ( Hususî ) Ankara Sefiri kili Tevfik Ruştu Beyin bir mektubunu M. Poilhroniyadisa gelen malumata natevdi etmiştir. zaran Istanbul Rumlarma verelicek eBu mektupta Balkan milletleri ara tabli veslkalarının tevzii Muhtelit Musında muhabbet ve tesanüt tesisine ma badele komisyonu tarafından yapıla tuf mesaiye beyanı teşekkur edildikten cak ve fakat etabli vesikası alacak kimsonra Turkiye'de dahi boyle bir cemi selerin esami listeleri zabıta merkezleri yet teşekkul ettigi ve teşrinievvelde tarafından tanzim edilecektir. Atina'da toplanacak olan Balkan konM. Polihroyadis bu mes'elenin halle feransı muzakeratını muşahit sıfatile dilmiş bulunmasına rağmen matbuatta takip etmeğe Atina Sefiri Enis Beyi dedikodulu bir mevzu mahiyetini almamemur ettiği bildirimektedir. sma da hayretini izhar eylemiştir. Çift'de ihtilâl Nankin Hükumeti Efrat gelecek seizharı aczediyor Jnede alınmıyacak Changsha şehri ahalisi, müstevlilere 3 milyon dolar fidyei necat verdi Şanghay 7 (A.A.)Endopasifik ajansının verdiği bir habere göre Nankin hükumeti ecnebilerin em niyet ve selâmetini temin edebile cek vaziyette olmadığını beyan ederek Nankin havalisinde ve Hankov şehrinde bulunan Amerika'lıların başka bir yere gitmelerinin kendilerine emredilmesini Vaşington hükumetinden iltimas etmiştir. Changsha şehrinin işgali esnasında ahali müstevli kuvvetlere ne cat fidyesi olarak 3 milyon dolar vermiştir. Komünistlerin tehdidine maruz şehirler Şanghay 7 ((A.A.) Kanton'da hal ve hareketlerinden şüphe edilen komünistler hakkında umumî bir surette takibat yapılmaktadır. Bunlar ele geçirilir geçirilmez kisa bir muhakemeden sonra derhal mahkum edilerek idam olunmaktadır. Japon mehafilinden alınan bazı haberlere göre Tayeh ve Huteh şehirleri yeniden komünistler tarafından tehdide maruz bulunmak tadır. Ankara 8 (Telefonla) Hiz, 'meti maksure erbabınm bu sene' > olduğu gibi gelecek sene de sij lâh altına alınmaması şubelere | tebliğ edilmiştir. • ^ " * • » Hîzmeti m?ksure Hint kaynıyor Afridi kabilesi de isyana karıştı tran hareketi Hindistan'ın şimaline doğrıı tevessü ediyor Peşaver 8 (A.A.) Bara vadisinde toplanmış olan Afridi'lerin ordusuna mensup kuçuk bir mufreze ile askerî kıtaat arasında Peşaver'den bir mil mesafede bir çarpışma oltnuştur. Afridi'ler, geri puskurtulmuştur. Bunların askeri tayyareler tarafından muessir surette bombardıman edildikleri ve bundan dolayı ciddi bir taarruz hareketinde bulunamıyacakları haber alınmıştır. İngiliz konsolosu M. Foochow, Afridi lerin eline esir duşen iki kadın misyonerin serbest bırakılmasını temin için asilerin reisi ile goruşmek üzere bu sabah Yemping'a gitmiştir. Evrakı naktiyenin miktart İhzari tedabir meyanında bankanın ihraç edeceği bankanotların karsılığını temin etmek duşunulmelidir. Bugunku telâkkilere gore bankanotların altm ve Komünistlikle maznun bazı altın kıymetinde doviz olarak karşılığı yuzde kırk nisbetinde bulunduğu tak eşhas tevkif edildi dirde kâfi addedilmektedir. Bunun 3 4dıı, zatım. Turkiye Cumhuriyeti hukumcti yani banknot tedavulunun yuzde otuzu nin bizzat tesis ettiği devleti sağla^ı bir Komunistlik tahrikâtı yapan ve bu filen altın olmalıdır. Tdrkiye'nin bugunmikyası nakit ile tahkim etmek hususundefa beyannameler dağıntan gisli teş kü evrakı nakdiye tedavülu (160) milkilât merkezinin Istanbul'da bulunduğu yon Türk lirasıdır. Bu miktarın bir kıs da ki şayanı takdir gayreti ile bu bapta talep edileıı teklifat ve raporda mundezabıta tarafından keşfedilmiştir. • * ! mının madenî meskukât ile ikamesi. riç hakikatleri hemahenk olarak telif Bu teskilâtçılar arasında maruf bazı karşılık mes'elesini teshil edebilir. etmek arzusunun mahsulüdur. şahsiyetlerle, bir kaç kere komunistlik Madenî meskukât Bankanın kat'î ve nihaî bir teşekkul] mes'elesinden takibata uğramış kimseBugün Turkiye'de madenî meskukât olarak hemen tesisini tavsiye edememiş ler de vardır. miktarı (8,5) sekiz bucuk milyon liraya olmakhğımın sebebi Turkiye'nin. ikti Bunların izlerini belli etmemek için baliğ olduğu gibi bir liralık evrakı nak sadî inkılâbmm henuz basl^ngıcında Temyiz; H. Rifat B. davasınmustear nam takındıkları ve bir kaç ta diye tedavülu de (21) milyon liraya ba bulunması ve bu baptaki tedbirlerin de da bu kanaate vardı iğfal edilmiş yuksek mektep talebesin iğ olmaktadır. Kuçuk kıymetteki evra derhal tatbikınm mumkun olmadığı enden bazılarının da bulunduğu anlaşıl kı nakdiyenin. sur'ati tedavülu fazla ol dişesidir. mak itibarile, sür'atle fersudeleştiği tecmıştır. Temyiz Mahkemesinin avukat Turkiye'nin son seneler zarfında ta Yarın öyleye kadar: tekrar yapılacak rübe ile sabitti. hakkuk ettirdiği muvaffakiyetler bu Haydar Rifat B. hakkındaki fezleBundan dolayıdır ki. diğer memleket tun ecnebi dunvasınm hudutsuz takditevkifattan sonra vaziyet tamamile vükesinde, Reisicumhurun ihbarna lerde Turk parası ile iki, iki buçuk lira rini celbetmistir. Bilhassa yapılan işlezuh kesbedecektir. meleri adliyeye vermeğe mecbur olkıymetindeki, evrakı nakdiye madenî rin buvukluğu ile mevcut vesaitin mahmeskukât ile temsil edilmektedir. Bu dudiyeti arasındaki nisbetsizlik bu icra madığı mütaleasile cezanın iftiraya kabilden olmak uzere Romanya, Bulga atm kıymetini arttırmıştır. müteallik kısmı reddedilmiş, bu ristan ve Yunanistan'da kuçuk kıy Bu, butun dunyanın yeni Turkiye'ye suretle 2 sene ceza 9 aya indiril metteki evrakı nakdiyeyi meskukât ile olan hurmet ve itimadına temel teşkil ^ ^ tebdil ve ikame etmişlerdir. Mutedavil etmıstır. Şimdi bu itimadı. mutasavver miştir. birer liralık evrakı nakdiye J,l ve 2 lira olan nakit istikrari politikasına mute Dersim 8 (Umum muhabirimizden) lık meskukât İle ikame edilirse hazi allik tedabiri alırken yanlıs adımlar atgumuş, maktan behenıehal ictinap etmek irap Uzun zamanlar Dersim havalisindeyim nede mevcut olduğu soylenen bu maksada istimal edebilir Tur eder. Yüksek hukumetimizin mumeyyiz [Başmakaleden mabait'l Sarp dağlar arasında butün köylerinde kiye'de meskukât tedavülu cem'an vasıflarmı teşkil eden zekâvet ve itidal, dallar ip atarak vapura takılmışlar ve flşimdiye kadar gorulmemiş mazbut bir (30) milyon Turk lirasına baliğ olur. Bu hukumetinizi gayrikâfi vesait ile gavriasayiş var. Bunu kudtinin muvaffakiye takdirde meskukât tedavülu hacminin kabili tahakkuk gayeler aramaktan tah nun kenarında bata çıka. yani batmak tehlikeleri geçirerek süruklenip durmuştini ve Dersim'lilerin hukumete olan mu nüfus başına isabet eden miktarı 2,2 T.zir edecek ve Turkiye hukumetinin mevlardı. Pratika muamelesinin hitammı habbetini gazetemle neşretmek benim L. dan ibaret kalacaktır ki, bu da umu cut imkânlarla kabili tahakkuk olan ga muteakıp Pasaporttan harekete ge'en mi telâkkiye ve Turkiye'nin şeraiti ha yelere doğru gitmeğe ve bu suralle de için cok mes'ut bir vazife oluyor. sandalların ileri atılışları ise karma kazırasına göre tecviz edilebilecek bir kıy nisbeten kısa bir zaman zarfında emin rısık en siddetli bir hucumu golgede bıSilâhsız, muhafızsız rahat rahat bura mettedir. ve mes'ut neticelere vasıl olmağa sevke rakacak kadar korkunç oldu. 7080 sanlarda dolaşıyorum. Her ferdi emin ve Bu suretle yalnız fersudeleşen evrakı decektir. dalın vapura bir an evvel yetişmek üzemeşgul goruyorum. Vali muavini Mithat nakdiyenin tekrar tab'ı için ihtiyar ediİhtiramatı fevkalâdemin kabul buyu re ve hepsi herkesten evvel yetişmek Beyle beraber yeni yapılan şoseyi gez lecek masarif tasarruf edilmiş olmıva rulmasını rica ederim efendim hazretleri. kaygusile bir tek nokta üzerine hücum dim. Dersim'in sarp dağlarında munta :ak birer liralık evrakı nakdiye mik ' ettiklerini tasavvur edin. Yarışın bu kor \ Dr. Hjalmar Schacht zam yollar açan Cumhuriyet kudretini kunç şekli yalnız bizim limanlarımıza*4 halk takdir ve takdis ediyor. A. Fuat has bir garabet olsa gerektir. Vapura çı Tevkifat Bu keloğlan kıyafetli açık gözü üç senedir görürüm. Bir türlü istidasmı pullayıp veremedi. İ İstida evvelleri, eski harflerle idi, ' Devlet Bankasına sermaye ncs'l sonra yeni harflere döndü, evvelki bulunur? gün gene gördüm, bu sefer bir teMalive Vekili Beyefendinin ifadelerıne rakki adımı daha atmış, yazı makiatfen bugun (900,000) Turk altını, (1,5) nesi ile yazılmış. Fakat bütün eskimilyon ingiliz lirası ve (6) milyon dolar yip yırtılan ve tecdit edilen arka mevcut olduğu ve bundan başka tarihî kıymetleri olmadığından dolayı satılma daşları gibi bu da ebedî pulsuz bir sında mahzur mulâhaza edilmiyen mu istida... cevherat kıymetinin (3,5) milyon liraya Evvelki gün, bu açık göz, mahbaliğ olduğu ifade edilmiştir. Cem'an otuz kırk milyon Turk lirasına baliğ o zun ve niyazkâr bir eda ile yanıma lan bu kıymetlerin atiyen teşekkul ede yaklaştı: cek tedavul bankasınca ihrac edilecek Hastayım, hastaneye girece * banknotların karsılığını teşkil etmek üze ğim, arzuhal yazdırdım ama param re, muvakkaten teessus edecek olan yok ki pul alayım. Bana bir pul ah«Devlet Bankası» na tevdii duşünulebilir. Bu kıymetler ile evrakı nakdiye kar verin efendim. şıhğını teşkil edecek miktar (55) (mil Üç senedir, hâlâ bir pul ala yon Turk lirası) arasındaki (15 ilâ 25 cak para toplıyamadın mı? milyon lira) bes sene zarfında butçe taO, anlamamazlığa geiyordu. Aysarruflarından temin edilebilir. ni arzuhal dalaveresi ile üç senedir, Bu 1525 milyon Turk lirası kıyme herkesin merhametini dolandıran tindeki noksanını bir istikraz ile mi. yoksa bankaya bir ecnebi iştirakile mi bu herife, kurnazlığına rağmen bitemin edileeeği mes'elesinin tetkiki bu raz daha fikir icadı olmadığı için rada ikmal edilebilir. kızıyordum. Onun için tekrar et İstikraz akti tim: Beş sene sonra: Üç senedir, hâlâ şu arzuhali j 1 Taksitlere bağlanmış muallâk verip işini göremedin mi? •<M taahhudatı tahkim; Fikir icadı yokmuş ama hazır ] 2 Butce sarfiyatının iktisadi zaru\ retlere tekabul eder mahiyette ve istih cevaplığı varmış: sali arttırmak gayesile icrası temin e Efendim, hükumet kapısında \ dildikten ve bir tane arzuhal ile adamın işini gö3 Ziraî istihsal programının hu dudu asliyesi itibarile, tatbikına baslan ruyorlar mı ki... Biraz daha konuşsam keloğlan dıktan sonra hakikî manasile bir tedaviıl bankasının teessüsü ve devamlı bir galiba 15 kuruşu koparmak için deistikrari naktiye tesebbus edilmesi için vairdeki kırtasiyecilik aleyhinde fikrimce mâni ve mahzur kalmış olmı bir konferans vermeğe kalkışacakvacaktır. Şimdiye kadar olan izahat ve maru tı. Yürüdüm. ReisicuiTîhur memur değildir Dersim'de asayiş çok mükemmel Limanlarımız Çekirge mücadelesinde faaliyetleri görülenlere ikramiye Rus Sefareti başkâtibinin cenazesi Ankara 8 (Telefonla) Cenup vilâyetlerimizle şark vilâyetlerimizden bazılarına arız olan çekirgelere karşı yapılan mucadele muvaffakiyetle neticelenmiş ve mücadelede faaliyetleri görülen 24 memura ikişer maaş nisbetinde ikramiye verilmesi takarrür etmiştir. Yeni bir komisyon Ankara 7 Kazanc, veraset ve miısak kafat komisyonları yerine yalnız bir komisvon teşkili takarrür etmiş ve bir reis, 6 aza, 5 kâtip, 1 muvezzi ve 1 odacıdan ibaret kadrosu Vekiller Hey'etince tasdik edilmiştir Karaşi 8 (A.A.) Bu sabah Sukkur'da veniden zuhur eden kargasalıklar esnaLahey 7 (A.A.) Beynelmilel Adalet Divanı Danzig şehrinin beynelmilel me smda iki kişi ölmıış, yedi kişi de yara lanmıştır. Yağma ve şekavet vak'alarının sai bürosuna kabulü mes'elesi hakkıntekerrur ettiği ve bu hareketlerin Si Sıvas hattında yeni istasyonlar daki umumi muzakereyi bitirmiştir. M. mal havalisine doğru sirayet eylediği Ankara 8 (Telefonla) Samsun Sıvas Rundsetein, Leh noktai nazarını izah bildiriliyor. hattının, Zile'den itibaren, Boztepe, Şişliş, ettikten sonra Akvam cemiyetine aza Olusu Kondoz istasyonları 11 ağnstosta uolamıvan her hangi bir cemaatin bey ımımı munakalâta açılacaktır. nelmilel mesai bürosuna dahil olması 4 milyon frank çalıp kaçan mümkün olup olmadığını öğrenmek is250,000 peçeata çalarak kaçtı temiştir. bir tahsildar Madrit 7 (A.A.) Diktatorluk zamaAnkara Rus Sefareti başkâtibinin Gülbaşı'nda suya düşerek boğulBourges 7 (A.A.) Bourges banka Lil'de grev bitiyor nında Tenerif valiliğinde bulunmus olan duğunu, bilâhare cesedinin çıkarıldığını yazmıştık. Bir kazaya kur Paris 8 (A.A.) Mensucat fabrikaları ve elyevm Nafıa Nezaretine memur bu larından sekiz danesine ait havale be amelesinin ilân ettikleri grevin Lille ha lunan M. Domingo Villar, petrol inhisarı' dellerini tahsile memur bir tahsildar 4 ban giden zavallı kâtibin cenazesi Hariciye memurlarımızla dostlarıvalisinde şiddetini biraz kaybeder ve nezaret kasalarından 250 bin peçeta I milyon franktan fazla bir parayı zim nın iştiraki ile kaldırılarak defnedilmiştir. Resimde betbaht zevceolduğu haber verilmiştir. alarak ortadan kaybolmuştur. jmetine geçirerek Almanya'ya kaçmıştır. sinin tabutun üzerine kapanarak ağladığı görülmektedir. Lahey Adalet Divanında karak yolcu almak için sandalcılara merdiven kâfi bir vasıta değildir. Bunların ekserisi iplere tutunarak güverte ye fırhyorlar. Vapurun bir veya iki merdiveninin başında 7080 sandahn kaynaşması ise zorluğun ve tehlikenin fırtına şeklini almış bir manzarasıdır. Ekmek parası peşinde koşan bn sandalcılara ve onları takiben gelen hammalların çok kere muz'iç ve ekseriya insafsız hareketlerine karşı diyeceğim tek söz bile yoktur. Gundeliğini çıkarmak mecburiyetinde olan insan bu maksatla gücunun yettiği ve aklının erebildigi her şeyi yapıyor, ve yapacak. Bunların ha ricinde cemiyet islerine çeki düzen verecek bir hey'etin vücudu meşruttur. Bizim henuz telâfi edemediğimiz noksan ve tanzim edemediğimiz kargaşalık işte buradadır. Ticaret mallarının tahmil ve tahliyesine gelince bugunlük onun milli ikti sada muhim zararlar ika e t m e j ^ devam eylediğini söylemekle ikti^T edeceğitn. Rüsumun fazlalığı onünde Seyrisefain İzmir'deki könıur deposunu kapamak mecburiyetini hissetmiştir. Bu bir de lildir ki kendi ellerimizle kendi işleri mizi nasıl ve ne kadar tahrip etmekte olduğumuzu gösterir. Bir îspa«nyol nazırı YUNUS NADİ