16 Haziran 1930 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 1

YEOJNÇJ ŞENE N* 2193 Başmuharrlrl YUNU8 NADİ İDAREHANESİ: kv$ttHHİt dairei Telgraf: İstenbul Cumhuriyet Poşta|kjttaşu •< N° 246 ^^^ Idare « Başmuharrlr : 2366 . Tahrir müdörü : 3236 472 M.Rıst'ın telkikleri K!«jriT Mjukavele si Taısı dik Edildi Kibrit inhisarı Mukavelename dün meclisde tasdik edildi milyotı Devlet bankasına verilecektir Cıı rn h u riyet Romanya'da PAZARTESi 16 HAZIRAN 193O ABOIVE ŞERAİTİ ""tftfttft|lt»t»HttltmtHMI««»«t»MttltHMIMIuCıu M O D D E T : |TORKİYE İÇİN| HARİÇ İÇİN 2700 Kr 1450 Kr. Seneliği : 1400 Kr. 6 Av 750 Kr. : 3 A>hğı î 400 Kr. İ 800 Kr. \ ^«»..A^,^.^.^.^.^ rtrttiTnttımıııotii Nüshası her yerde 5 JT Türkiye hem borçlannı ödemeli, hem de asrî bir devlet gibi yaşa manın ve yükselmenin bütün icabatınt yerine getirebilmelidir. Bu nastl olur? İlk sözlerinden anlaşılıyor ki M. Rist bu suale müsbet ceeevap verebilecektir. tki üç haftadanberi memleketimizde tetkikatla iştigal eden Fransız maliye mütehassısı M. Rist ni • hayet söyledi. Az söyledi ama iyi söyledi. Bu mütehassıs tarafından yapılmakta olan tetkikatın ve bu tetkiklere istinaden verilecek ra porun memleketimiz için büyük ehemmiyeti olacağını herkes biliyor sanınz. Ortada hallolunacak malî bir mes'elemiz vardır. Bu malî mes'ele haddi zatında iktisadî vaziyete istinat eder. Türk milleti eski Os manlı borçlannı ödemekle beraber bir harabe halinde tevarüs ettiği bu memleketi imar dahi edecek ve onun zenginlik kabiliyetini yavaş yavaş azamî haddine kadar gidecek bir istismar ile faal bir hale koyacaktır. Şu hale nazaran bili necek şeyler şunlardır: 1 : Türkiye'nin zenginlik kabiliyeti nedir? 2 : fmar ve ihya yolunda tevakkufa cevaz yoktur. Bunu eski borçların edasile nasıl telif etmelidir? 3 : Maliyede hangi ıslah sistemini takip etmeli ve iktisadî sahada nasıl çalışmalıyız? Hatırlarda olduğu üzere M. Rist'in bu tetkikatına eski borçların tediyesinde tesadüf olunan müşkülâttan dolayı lüzum görül dü. Paramızm kıymeti birdenbire baş döndürücü bir sür'atle ve adeta uçuruma yuvarlanmak istidadı ile dehşetli bir sukut ihtimali ar zetmişti. Paramızın kıymeti de mek, millî servetimizin ifadesi demekti. Onun alabildiğine sukutu ihtimalinden pek büyük olduğu kadar pek haklı bir telâşa düşmüş idik. Onun neticesi olarak alınan zecrî ve cezrî tedbirler meyanında eski borçların murahhasları ile de konuşuldu. Bu sene için tediye kısmen tehir olunarak vaziyetin tetkikine karar verildi. Bu tetkiklerin neticesine göre müzakereye devam edilecek, eski borçlar hakkında ve belki onlarla beraber alelumum malî ve iktisadî vaziyetimiz hak kında yeni kararlar ahnacaktır. İste M. Rist'in şimdiki tetkiklerine takaddüm eden esbabı mucibe budur. Dün sabah Yalova ile mühim bir mülâkati ya teşrif buyurdular Türk Yunan itilâfı devletlereiblağ Reisicumhur Hz. maiyetleri er edilirken hükumetimiz bilhssa Şirket bir kaç güne kadar beş yüz biü kânile beraber dün sabah erken dolar tesviye edecek ve ahüacak on Ertuğrul yatı ile Yelova'yı teşrif Doçeye teşekkür etmiştir buyurmuşlardır. Maliye vekilinin beyanatı Ankara 15 (A.A.) Hariciye Müşarünileyh Hz. gece 12 ye jVekâletimiz tarafından nezdinde doğru Dolmabahçe sarayına avdet |bulundukları devletlere malumat buyurmuşlardır. iverilmek üzere Türkiye Yuna 'amesinin ||nistan muk£*\« in imzaimza |sından, büyük v e orta elçilikleri haberdar ediK ikle/i, Moskova bük elçimizin Moskova hükumejtine bu mukavelenamenin son işeklini iblâğa, Peşte ve Sofya eliliklerimizin de ayni beyanatı ic|raya ve Roma büyük elçimizin |,mezkur mukavelename müzake iratının safhalarında her iki tarafa arşı hüsnü tesir etmiş olan dos|tane tavassutlarından dolayı Mu>lini Cenaplarına teşekküre memur edildiği öğrenilmiştir. Dün Roma elçimizin İtalya hükumet reisi tarafından kabul e dildiği istihbar edilmiştir. Bu mülâkata ehemmiyet atfolunuyor. Gazi Hz. [Sef irimizin M. Musolinii ııtıııııııııııınıııııınıınnnuınııımınıııııııııııııııifiıııııııiMiııııııııııııııııııiııiMiııııııııııııiNiıımıiHiıııııım. Ankara 15 (Telefonla) B. M. Meclisi saat 2 de toplandı. Kibrit inhisarı mukavelesinin müzakeresine başlandı. Maliye Vekili Sa raçoğlu Şiikrü Bey kürsüye çıkarak dedi ki: « Arkadaşlar! Bir buçuk senedenberi müzakere ettiğimiz kibrit mes'elesini neticelendirdik. Vardığımız neticeyi berayi tasdik Mec lise arzediyoruz. Filhakika kibrit işletme hakkı 7 sene evvel bir sirkete verilmişti. Bu şirket taahhü datını yapamadı. İşletme hakkı istirdat ve şirketin tasfiyesi yoluna [Mabadi 4 üncü sahifede] Maliye Vekili Yeni kabine teşekkül etti kra I eski zevcesile banştı Roma elçimiz Suat B. Saraçoğlu Şükrü B. Madenciler toplandı Kongrede, istihsali ucuzlahnak için mevaddı inf ilâkiyenin de ucuzlatılmasının temihtne karar verildi Yeni Romanya kabinesini eden M. Maniu teşkil Yunan meclisi itilâfnameyi tasdik eılecek Bitaraf azanın emlâk mes'elesinılpki kararlarını Yunan. hükumetjninde kabul edeceği anlaşıhyor Dün intihap edilen Madenciler Birliği tdare Hey'eti Turk madenciler birliği heyeti umumiyesi dün kongre halinde toplanmış ve meclisi idareye yeni aza intihabı yapılmıştır. Riyasete İst. Meb'usu Edip Servet kâtibi umumüiğe Sadrettin, azalik lara da Maksut, Sarıcazade Şakir, Baban zade Hikmet, Avukat Nihat ve Haydar Beyler intihap olnnmuşlardır. Bundan sonra makamatı âliyeye kongrenin tazim ve şükranlarının arzma karar verilmiştir. Mfiteakıben Türk madenciliğinin inkişaf ve tarakkisi ve dunya piyasasında rekabet edebilmesi için izalesi icap eden muşkulât tezekkur edilmiştir. Aza; bilhassa memleketimizde mevaddı infilâkiye fiatlarının maden istihsal fiatlarına icrayi tesir edecek derecede fazla olduğunu ve bunun, inkişafı akim bıraktığım soylemişlerdir. Neticede ecnebi istihsalâtı derecesinde muvaffak olunabilmesi için bu hususta teşebbüsatta bulunulmasına karar verilmiştir. Avrupa'da hâlâ gösterilmekten hali kahnmıyan bazı endişelere karsı burada her şeyden evvel şunu tekrar ve temin edelim ki biz her halde imza ile kabul ettiğimiz eski borçların tediyesinde maksadı mahsus ile taallul gösteriyor değiliz, ve biz bu borçlan her halde ö tlltllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHltlllllinilllllllllllllllllllllltlllllllllllllflMIMHIIIHIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII diyeceğiz. Ortadaki muvakkat va ğiz, ve hatta ondan daha mühim bir M. Rist ayarında salâhiyetli bir ziyet, bütün Avrupa'nın pek kolay hâdise olarak kendi malî ve ikti mütehassısın bu iki cümlesi dahi anlıyacağı bir zaruretten ileri gel sadî vaziyetlerimizi ıslah edeceğiz. Türkiye'nin malî ve iktisadî istikmiştir. Her göze görünecek kadar Malumdur ki birinci emelin tahak balini haklı ümitlerle dolu bir âlem açık olan bu vaziyeti eski borçların kuku ikinci zaruretin kuvveden olarak gösteremeğe yeter sanınz. ecnebi hâmillerinin buraya gelen file çıkarılmasına bağlıdır, ve yekFilhakika Türkiye'de vaziyet mümessilleri de kabul ettiler. M. diğerine merbut olan bu iki iş biz memleketimizin kabul ve imza etRist gibi bu işleri pek iyi bilen bir ce birinci derecede hayatî ehem tiği eski Osmanlı borçlannı veremütehassıs tarafından vaziyetin miyeti haizdir. bilip veremiyeceği mes'elesinden tetkikine lüzum görülmüş olması Teşekkür olunur ki M. Rist'in ilk daha ehemmiyetlidir. Eğer eski bundandır. Eski borçların bu sene sözleri öyle de beklediğimiz veç borçlan veremiyecek halde isek o Ankara 15 (Tlefonla) yalnız bir sülüsünün nakden tedı hile memnuniyetimizi mucip inti zaman mes'ele yoktur. Fakat mes' Atina'da toplanmak üzere bir yesile diğer iki sülüsünün memle baların ifadesidir. Henüz tetkika ele bu değildir. Mes'ele şudur: Balkan kongresiaktine dair ket iktisadiyatını düzeltmek hesa tını ikmal edememis olan M. Rist Türkiye hem borçlannı ödeme Yunan meclisi meb'usan ribına iki bankamıza yatırılması on Ankara'daki ilk ikametinden pek li, hem de asrî bir devlet ve millet yasetinden hükumetimize vaların dahi muvafakat etmiş olduk memnun olarak gelmiştir. Ankara, gibi yaşamanın ve yükselmenin büki olan teklif Hariciye Vekili ları bir iştir. her ecnebiye ciddî ve emniyet ve tün icabatını yerine getirebilmeliTevfik Rüştü Bey tarafından Gene kendilerile kararlaştırıldığı rici intibalar aksettirecek bir kud dir. Bu nasıl olur? veçhile vaziyet bir mütehassıs ta ret ve kabiliyet nümunesi oldu. M. fşte genç Türk devletinin halli tetkik edilmektedir. rafından tetkik olunarak onun ve Rist devlet adamlarımızın mevcut ne uğraştığı mes'ele bu olduğu gireceği rapora göre halin icap etti müşkülâtı yenmek için takdirlere bi M. Rist'in cevap vereceği sual ği nihaî karar alınmak üzere yeni lâyık bir faaliyetle çalışmakta de de budur. İlk sözlerinden anlaşılıden müzakerlere devam olunacak vam ettiklerini söyliyor, ve pek ça yor ki M. Rist bu suale müsbet bir tır. Ve iş işte bilâfasıla her iki tara lışkan olan Türk milletinin himme cevap verebilecektir. fın da çok ciddî bir samimiyet ha ti ile memleket vaziyetinin düzel Elimden gelse M. Rist'in bu ilk Uç aylıkların verilmesi hak vası içinde aldıklan hakikate mu memesine imkân bulunmadığını sözlerini gider, Avrupa'nın bizden tabık kararlar a göre böyle devam ilâve ediyor. Biz M. Rist'in bizim şüphe eden ve alacaklarından do kındaki havale zat işleri muhar ediyor. Avrupa efkârının telâş ve de fikirlerimize ve ondan evvel ha layı telâş gösteren bütün alâkadar sebeciliğine tebliğ edilmiştir. f Maaş bordrolarınm tanzimi endişeleri tamamen mahalsizdir. kikate uyan bu sözlerini maruf larına hiç vakit kaybetmeksizin biikmal edilince tediyata başla j Biz borçlarımızı ödemiyeceğiz de mütehassısın yakın bir atide yaza rer birer söylerdim. nacaktır. medik. Biz borçlarımızı ödiyece cağı raporun bir şem'ası gibi aldık. YUNUS NADİ Paris 14 (AA) Journal gazetesinin Bükreş'ten aldığı bir habere göre dun akşam Cotroceni şatosunda verilen bir ziyafette yeni kral ile eski zevcesi prenses Helene kraliçe Marie'nin tavassutu üzerine barışmışlardır. Bükreş 14 (A.A) Kabine Krala sadakat yemini etmiş ve dün oğleden sonra meb'usan ve ayan meclislerinde isbatı vücut etmiştir. Yeni kabine şu suretle teşekkul etmiştir: Başvekil M. Maniu Hariciye nazırı M. Mironesco Dahiliye nazırı M. Vaida Voevod Mübadil emlâkin takas yapılmastna dair verdikleri rey her ;ki Ziraat nazırı M. Mihaleche hükumetçe muvafık görülen bitaraf azalar: M. Holştat, Rivas ve Nafıa ve munakalât na. M. Maonilesco Henderson Maliye nazırı M. Popovici Atina 15 (Hususî Bitaraf a takasa tabi tutulmasım muvafık Maarif ve mezahip na. M. Cataskeszo zanın mübadil emlâk hakkında gören kararın metni Romanya vaHarbiye nazırı Jeneral Jondesco verdikleri ve bu emlâkin umumî | Sanayi ve ticaret nazırı M. Madjea IIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIII Adliye nazırı M. Junian Mesai nazırı M. Halippa Romanyada yazısına Bukreş 15 (A.A.) Kral ikinci Karol Fransa orta elçisi ile Jeneral Gouraud'yu kabul etmiştir. Balkan ittihadı Hariciye Vekâleti Yunan teklifîni tetkik ediyor Üç aylık maaşlar $ veriliyor Eyvah, yazacak mevzu kalmadı!