20 Ekim 1939 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

m | Türk -Insiliz -Fransız karşılıklı yardım muahedesi imza edildi (Baştarafı 1 inci sahijede) mıştı. Başvekilin yanıbaşında Harf «iyo genel sekreteri Numan Mene mencioğlu bulunuyordu. Büyük sa londa aynca hariciye yüksek memup- Yarı İngiliz ve Fransız büyük elçilik. lari erkânı İngiliz ve Fransız general kaldırmışlardır. Merasim, çok samimi bir hava içine de nihayete ermiştir. Muahedenin imzasını müteakib söylenen nutukları aşağıya dercedi. yoruz: 3aşvekil Dr. Refik Saydamın nutku Türkiye, Fransa ve Büyük Britan- birliğini gösteren bu mühim vesikayı imza etmekle fevkalâde bahtiyarım. Mesai arkadaşım ve dostum Sara- coğlumun uzun süren gaybubeti bu vesikada onun imzası yerine benim imzamın bulunmasını intaç etmiştir. Bundan büyük bir şeref duyuyorum. Ancak bu eserin hakiki âmillerini teb- cil etmek ve bu münasebetle Hariciye Vekilinin adını siz bay büyük elçilerin Fransa büyük elçisi B. Massigli'nin nutku Bay Başvekil, İmza edilen anlaşmaların şümulü- nü o kadar mükemmel ifadelerle tarif ettiniz ki, hakikatte buna ilâve edecek hiçbir şeyim yoktur. İngiliz . Fransız - Türk muahedesi bir hüsnü niyet, mantık ve dürüstlük eseridir. Fransız - Türk ittifakın temhir eden ve bu suretle üç memle- ketin samimi teşriki mesaisinde yeni Fe yağa açan bugün, büyük bir gün- Ekselânslarının Türkiyenin menfa- atlerini göz önünde tutmaktan hiçbir an hali kalmıyan açık görüşlerini ve ekselâns bay Saracoğlunun cesur, azimkâr ve halisane hattı hareketini tazimle yad etmekliğime müsaadeni- zi rica ederim. Bu tazim, ayni zaman- .da bütün mesai Arkadaşlarınıza ve bilhassa bunların en mümtazı olan ekselâns B, Numan Menemencioğlu- na da racidir. Keza, Türk ordusunun yüksek ve muhterem şefini içi görmek bahtiyarlığından bilistifada, onun şahsında Türkiye Cümhuriyetinin şanlı ordusunu da selâmlamaklığıma müsaadenizi rica ederim. ngiltere büyük elçisinin nutku Bu münasebetle birçok şey söyliye- bilirdim, fakat üç hükümet arasında” ki anlaşma o kadar sıkıdır ki, aramız. da birimiz tarafından söylenecek söz. ler, diğerleri tarafından da pekâlâ söy. lenebilir. Buna binaen; birçok şeyler söyle- meyi zait bulurum; zira siz, bay Büş- vekil ve Fransız arkadaşım tarafın. dan ifade edilen hissiyat benim his- siyatımın o kadar aynidir ki buna ilâ- ve edecek hiçbir şeyim yoktur. Söylediğiniz nazikâne sözlerden do- layı çok minnettarım ve bu kadar dü- rüst mesai arkadaşları ve dostlarla ça .şmiş olmak imtiyazına mazhar bulun. ağudmdan dolayı pek ziyade müftehir olduğumu bildirmek isterim. Bitirdi. gimiz işin muazzam bir kıymeti oldu. ğunu hissediyorum ve bunu yalnız üç memleketin değil, ayni zamanda ümid "derimki bütün dünyanın nef'ine ola. rak inşa edilecek olan bir binanın te- mel taşı olarak telâkki eyliyorum, Biz, modem Türkiyenin bânisi olan Büyük Şefiniz tarafından tasavvur edilmiş ve ana hatları $imdiki müm- taz Relsicümhurunuz tarafından ta kip edilmiş ve edilecek politikaya de- vam eyledik. Memleketinizin mütemadi refahı İçin en samimi temennilerimi arzeder ve kadehimi Türkiye Cümhuriyetinin, refahına ve Türk ordusunun şerefine kaldırırım. Parti Meclis grupunda Ankara 19 (A.A) — C. H. Partisi Meclis grupu bugün (19/10/9390) sa- at 14 te rels vekili Seyhan mebusu B. Hilmi Uran'ın reisliğinde toplandı. ti grup heyetinin tasvibini istemiştir. Riyasetçe hükümetin bu talebi reye konuldukta grup umumi heyeti key- fiyeti uzun alkışlarla ve ittifakla ka- bul etmiş ve ruznamede başka bir madde de olmadığından celseye niha- yet verilmiştir. Müstakil grupta Ankara 19 (A.A) —C,H.P, Müş takil grupu ,19/10/939 perşembe gü- nü toplanmıştır. Evvelce yapılmış olan deklârasyonların temadisi olmak üzere Türkiye - Fransa - İngiltere ara- sında imza için hazırlanan muahede projesi hakkında Başvekil ve Harici- ye Vekâleti vekili Dr. Refik Saydam tarafından, gerek Parti grupunda, ge- rek müstakil grupta verilen izahat üzerinde müzakerede bulunulmuş ve proje ittifakla tasvip edilmiştir. B. Chamberlainin Başvekili- mize telgrafı Londra 19 (A.A) — Türk - İngiliz - Fransız anlaşmalarının oAnkarada imzasını müteakip, B. Chamberlain Doktor Refik Saydama hususi bir tel- graf çekerek iyi temenni ve tebrikleri- ni bildirmiştir. MR ilinin & ti Londra 19 (A.A.) — Reuyter ajan. olan müzakreyi kesen Başvekil B. Chamberlain ezcümle demiştir ki: — Geçen mayısın 21 inde Türkiye ve ve İngiltere hükümetlerinin uzun müddetli ve karşılıklı mahiyette bir anlaşma âkdi için mutabık kaldık. larını ve buna intizaren iki hüküme. tin bazı ahvalde tesirli bir surette teş- riki mesaiye ve ellerinden gelen mu- avenet ve müzahereti birbirlerine yapmıya âmade bulunduklarını be. yan etmiş olduklarını bildümiştim. Sonradan bu anlaşmanın Türkiye, Fransa ve İngiltere arasında üç taraf. a bir anlaşma şeklini alması kararlaş- tarılmıştır. Müzakereler 12 mayıstnaberi de- vam etmiş olmakla beraber hiçbir zaman hiçbir mühim görüş ihtilâfı- na maruz kalmmamış (alkışlar) ve baştan nihayete kadar karşılıklı bir itimad havası içinde cereyan o eyle- miştir (alkışlar). Muahedenin metni Üzerinde anlaşma üç hafta evvel ha- sıl olmuşsa da imza İngiliz ve Fran- sız hükümetletinin muvafakatlarile talik edilmiştir. Zira Türkiye hükü- meti, Türkiye Hariciye Vekilinin Moskova ziyaretinin Türkiye ile Sov- yetler Birliği arasında da müvazi bir muahede akdine müncer olabile- ceğini ümid etmişti. B. Saracoğlunun Moskovada yap- tığı müzakereler şimdilik inkıtaa uğramıştır. Türkiye hükümeti, kendisine ya. pılan bazı teklifleri daha evvel bir taraftan Türkiye ve diğer taraftan İngiltere ve Fransa ile itilâf edilmiş olan noktalarla telif edilemiyeceğine hükmetmiştir (alkışlar). Bununla beraber, hem Moskova ve hemde Ankara Türkiyenin Sovyet hükümeti ile münasebetlerinin geçmişte oldu. ğu gibi dostluk esaslarına dayan- makta berdevam olduğunu bildir. mişlerdir (alkışlar). Bu arada Tür. kiye hükümeti Türk - İngiliz - Fran- $ız paktının imzasını artık geciktir. memeye karar vermiştir ve muahe- denin yarım saat evvel Ankarada imza edilmiş olduğunu Meclise ha- ber verebilmekle bahtiyar o bulunu- hi idi yorum (şiddetli alkışlar), Bu mus hedenin metni yarın mebusların emrine âmade bulunacaktır, Muahedenin enaz 15 dene için muteber olması gösteriyor ki, anlaş- ma şimdiki fevkalâde ahvale mün- hasır.muvakkat bir taahhüt değil, alâkadar üç hükümetin uzun müd- detli bir teşriki mesai politikası taki. bine azmetmiş olduklarına kuvvetle şehadet eden bir vesikadir. Müzake- relerin mesut bir neticeye vardığını ve milleti hakkında çok büyük hür. met ve meziyetleri ve seciyesi hak. kında hayranlık ve takdir hisleri bes- lediğimiz bir memleketle sıkı ve sa- mimi münasebetlerimizi temhir eyle- miş olduğumuzu öğrenmenin Meclis için büyük bir memnuniyeti mucip olacağını ümid ediyorum (alkışlar). Londra 19 (A.A) — Revter ajan- sı bildiriyor: Avam kamarasında B. Chamberlain Ankarada Türk - Fransız - İngiliz an- laşmasının imzasını alkışlar arasında | haber vermiştir. İşçi muhalefeti namıria söz alan B. Attlee, bu anlaşmanın uzun müddet devamı ve İngilterenin Türkiyeye karşı olan dostluğunun artması ümid ve temennisini göstermiş ve hararet. le alkışlanmıştır. Londra 19 (A.A.) — Avam kama- rasında B, Chamberlain ve Atlle'den sonra liberal muhalefeti namına söz alan B. Harris de Ankara anlaşma. Jarınm imzası münasebetile hükü meti tebrik etmiş ve ezcümle demiş. tir ki: Harptenberi Türkiyenin sanat, medeniyet ve iktisadi inkişaf sahar larında muazzam terakkiler başaran bir memleket olduğu bilhassa kayde şayandır. Türkiyenin beynelmilel ka- nun, nizam veşeref ve vekar için olan bu mücadelede bizimle birlikte bulunması bilhassa haz verici bir şeydir, Muahede ne İtalya, ne de Sovyet Rusyaya müteveccih değildir Londra 19 (A.A.) — İngiliz parlf- mento ve diplomasi mahfillerinde ve bütün İngillere efkârıumumiyesinde , Üç tarafı Ankara muahedesinin im- zası şevk ve heyecan derecesine va- ran bir memnuniyetle karşılanmış- tır. Bütün şahsiyetler, bu vesikanın tamamen tedafül olan mahiyetini bilhassa tebarüz ettirmektedirler. Muahede Türk - Sovyet müzakerele- rinden çok daha evvel hazırlanmış olan protokolun da gösterdiği veçhi- le, Sowyetler Birliği aleyhine müte- veccik olmadığı gibi, Türkiye İle mukareneti burada iyi karşılanacak olan İtalya aleyhine de müteveccih değildir. Fransız Nazırlar Meclisinde Paris 19 — Bu sabah toplanan Na- arlar meclisinde B. Daladier, diplo. matik ve askeri vaziyet ve B. Saracoğ. Junun Moskovadaki misiyonu ve Türk» İngiliz - Fransız müzaketelerinin me- sut bir surette neticelenmesi hakkın. da izahat vermiştir. Amerikada Vaşington 19 (A.A.) — Türk - İn- giliz - Fransız anlaşmasının imzası Amerika siyasi mahfillerinde mütto- fikler için mühim bir diplomatik muvuffakiyet olarak telâkki edil. mektedir. Vaşingtonda zannedildiği. ne göre, anlaşmanın ilk tesiri İtak yan bitaraflığını tahkim ve bu su- retle müttefikleri Akdenizde mühim bir endişeden kurtarınak olacaktır. Mareşal Fevzi Çakmak (Baş tarafı 1 inel sahifede) Knatehbunl - Hugessen bu akşam general Veygand ve general Wavell ile Türk askeri şefleri şerefine bir ziyafet vermiştir, Ziyafette Başvekil Dr. Refik Saydam, genel kurmay başkunı mareşal Fevzi Çakmak, Mil li Müdafaa Vekili Naci Tınaz, Türk ordusu erkânı ve misafir generalle. rin malyetlerinden başka Hariciye umumi kâtibi Numan Menemencioğ- lu, Fransa büyük elçisi, Hariciye Ve- kâleti ve Fransa ve İngiltere sefaret- leri erkânı ve ataşemiliterleri hazır bulunmuşlardır, Ğİ, m e lk Gİ Kİ ni e a e amme. 20 Teşrtnlervel 1 Türk - Ingiliz - Fransız muahedesinin metni Bu karşılıklı yardım muahedesi üç devletin mukad- deratını şimdiden 15 sene için birbirine bağlıyor Munahede Türkiye Relsicümhuru, (Fransa Reisicümhuru, ve Majeste Büyük Bri- tanya, İrlanda ve Denizleraşırı İngiliz ülkeleri Kralı, Hindistan İmparatoru, «Büyük Britanya ve Şimali İrlanda Birleşik Krallığı için» Mili emniyetlerinin menfaati ikti- zası mütekahil mahiyette bir muü hede akdini ve tecavüze mukavemet için yekdiğerine karşılıklı yardım te- min eylemeği arzu ettiklerinden, Murahhas olarak, Fransa Relsicümhuru: Büyük elçi ve fevkalâde murahhas Legion. d'Honneur nişanının Com- mandeur rütbesini haiz Bay Rene Massigli'yi, Majeste Büyük Britaya, İrlânda ve Denizleraşırı İngiliz ülkeleri Kralı, Hindistan İmparatoru <Büyük Bri- tanya ve Şimali İrlanda Birleşik Krallığı içins: iz Büyük elçi ve fevkalâde murahhas Sir Hughe Montgomery Knatehbull - Hugessen, K.C, M G.'yi Türkiye Relsicümhuru: Başvekil ve Hariciye Vekâleti Ve- kili, İstanbul mebusu Bay Doktor Refik Saydam'ı, Tayin eylemişler ve bu murahhas- lar, usulüne muvafık görülen salâhi- yetnamelerini” teali etliklen sonra aşağıdaki hususatı kararlaştırmış- lardır: Madde 1 Türkiyeye karşı bir Avrupa devleti tarafından vaki bir tecavüz neticesin- de Türkiye bu devletle muhasamata giriştiği takdirde, Fransa ve Birleşik Krallık filen Türkiye hükümetile teşriki mesai edecekler ve ona yedi iktidarlarında olan bütün yardım ve bütün müzahereti yapacaklardır. Madde 2 1 — Bir Avrupa devleti tarafından aki olup Akdeniz mıtakasında Fran- sa ve Birleşik Krallığın tutulacakları bir harbe müncer olan bir tecavüz ha- reketi halinde Türkiye fillen Fransa ve Birleşik Krellik İle teşriki mesai edecek ve onlara yedi iktidarında olan bütün yardım ve bütün müza- hereti yapacaktır. 2 — Bir Avrupa devleti tarafından vaki olup Akdeniz mıntakasında 'Tür- | kiyenin tutulacağı bir harbe müncer olan bir tecavüz hareketi halinde Fransa ve Birleşik Ktallık fiilen Türkiye ile teşrizi mesai edecekler ve ona yedi iktidarlarında olan bütün yardım ve bütün müzahereti yapa- caklardır. Madde 3 Fransa ve Birleşik Krallık tara- fından 13 nisan 939 tarihli beyanna- melerile Yunanistan ve Romanyaya verilen garantiler meriyet mevkiin. de kaldığı müddetçe bu iki garanti- den birl veya diğeri hasebile Fransa ve Birleşik Krallik muhasamata gi- riştikleri takdirde Türkiye fiilen Fransa ve Birleşik Krallık ile teşriki mesai edecek ve onlara yedi iktida- rında olan bütün yardım ve bütün müzahereti yapacaktır. Madde 4 Fransa ve Birleşik Krallık, birine veya diğerine karşı ikinci ve üçüncü maddeler hükümleri mahalli tatbik bulmaksızın bir Avrupa devleti tara- fından vaki bir tecavüz neticesinde, bu devletle muhasamala girdikleri takdirde yüksek âkid taraflar derhal istişarede bulunacaklardır. Ancak şurası mukarrerdir ki, Türkiye böy- le bir ihtimalde Fransa ve Birleşik Krallık hakkında hiç değilse hayır. hahane bir bitaraflık muhafaza ede- cektir, Madde 5 Yukarıdaki üçüncü maddenin hü- kümlerine halel gelmemek üzere: 1 — İstkiği veya bitaraflığının bir tecavüze karşı muhafazasına yardım edilmesi, bizzat kendi mu- vafakatile, yüksek âkid hükümetler. den biri tarafından taahhüt edilen bir Avrupa devletine diğer bir Av- rupa devleti tarafından tecavüz Yu kuunda, 2 — Gerek bir Avrupa devleti ta- rafından ika edilen ve diğer bir Av. rupa devleti aleyhine müteveccih bu. lunmakla beraber yüksek âkid te raflardan biri hükümetinin fikrince kendi emniyeti için bir tehdit teşkil eden bir tecavüz halinde, Yüksek âkid taraflar müessir gö- rülecek her müşterek harekete te şebbüz etmek üzere derhal istişare- de bulunacaklardır. Madde 6 Bu muahede hiçbir devlet aleyhi. ne müteveccih değildir. Hedefi, te- cavüze karşı koymak için, lüzum hasıl olursa, Türkiyeye, Fransaya ve Birleşik Krallığa karşılıklı bir yar- dım ve müzaheret temin eylemekte- dir. Madde 7 Bu muahedenin hükümleri, Tür. kiye ile diğer Iki âkld taraftan her biri arasında İki tarafli taabhüt ola- rak da muteberdir. Madde 8 Yüksek âkid taraflar bu muahede- nin tatbi neticesi olarak muha samala girişmiş bulunurlarsa, ancak müşterek bir mutabakatla mütareke veya sulh muahedesi aktedeceklerdir. Madde 9 Bu muahede tasdik edilecek ve tasdiknameler mümkün olan sürat- le ve ayni zamanda Ankarada tevdi olunacaktır. Muahede tasdikname- lerin bu tevdi tarihinde meriyets gi- recektir, Bu muahede on beş senelik bir müddet için akdedilmiştir. Yüksek Aâkid taraflardan: hiçbiri muahedeye nihayet vermek arzusunda olduğu- nu mezkür müddetin inkizasından altı ay evvel diğer iki tarafa tebliğ etmezse muahede beş senelik yeni bir müddet için kendiliğinden tem- dil edilmiş bulunack ve böylece de vam edip gidecektir. Aşağıda imzalârı bulunan murah. haslar işbu muahedeyi, muhtevi ol. duğu hükümleri tasdiken, imza et- mişler ve mühürlemişlerdir, Ankarada, üç nüsha olarak, 1939 senesi İlkteşrininin on dokuzunda ye pılmıştır. Protokol No. 1 Aşağıda imzaları bulunan murah- baslar, bugünkü tarihli muahedeyi imzasından itibaren meriyete kKoy- mak hususunda kendi hükümetleri. nin mutabık bulunduklarını müşa hede ederler. İşbu protokol, Fransa, Birleşik Krallık ve Türkiye arasında bugün- kü tarihle akdedilen muahedenin ayrılmaz bircüz'ü olarak telâkki edilecektir. Ankarada üç nüsha olarak, 19 İlk- teşrin 1939 da yapılmıştır. Protokol No. 2 Aşağıda imzaları bulunan ve usu- lüne tevfikan bu hususta salâhiyet- tar kılınmış olan murahhaslar Fran. sa, Birleşik Krallık ve Türkiye ara» sındaki muahedeyi imza ettikleri s- rada berveçhiâti hususta mutabık kalmışlardır. Yukarıda adı geçen muahede mu- cibince Türkiye tarafından alınmış olan taahhütler bu memleketin Sov- yel sosyalist cümhuriyelleri ittihadı ie müsellâh bir ibtilâfa sürüklen- mesini intaç veya mucip olacak bir harekete onu icbar edemiyecektir. İşbu protokol Fransa, Birleşik Ankarada, üç nüsha olarak, 19 İlk- teşrin 1939 tarihinde yapılmıştır. Terfi eden maliye müfettişleri Ankara 19 (Telefonla) — Müliye müfettiş muavinlerinden Sami, Şük- rü, Hüseyin, Cevdet ve Ekrem beşinci sınıf maliye müfettişliğine terfi elti. rilmişlerdir.