7 Kasım 1929 Tarihli Akşam Gazetesi Sayfa 8

- f E E N E FŞ C “ Türkiye ile olan ticari münase- İhracat ve ithalât İhracatımız artıyor, itha!ât ise azalıyor | Yapılan istatistiklere göre 927 sencsinin ilk 7 ayına nazaran 928 genesinin yedi ayı zarfında ihra- catımız daha fazladır. 927 senesinin ilk yedi ayında memleketimizden karıca 84 mil- yon 306 bin liralık mal gönderil- miştir. Aynı zamanda ithalâtımız 135 milyon 161 bin İira 928 senesinde ise ihracatımız 125 milyon 707 bin liradır. 928 şenesinde ihracatımız 7 milfön Üra artmış, ithalâtımı: 10 milyon lira azalmıştır. Bu barla 928 senesi 927 senesine nazaran daha Bir iki sene içinde harici tica- retimizde mühim farklar görül- müştür. 925 senesinde harici ticareti- mizde İtalya birinci dereceydi. Yani bize ithalât yapan devlet- lerin başında İtalya vardı. 928 senesi hesaplarıa göre İtalya bize ithalât yapan devletlerin içinde beşinci derecedir. Bize birinci derecede ithalât C%îı. hükümet Almanya, ikinci iltere, üçüncu Fransadır. talyanın bize karşı eskisi ka- der satıcı olmamasındaki sebep İiretin yükselmesi ve istikrar bul- masıdır. 926 senesinde liret tespit edildiği zaman İtalyan - malları bilhassa —manifaturası pahallaş- mıştı. Bu yüzden Çekoslovakya Inııııııı italyan mallarına reka- bete başlamıştır. Türkiyeye karşı müşteri mev- künde bulunan hükümetlerin ba- Yunaristan bulunmaktadır. İ Grer Taşe sear Amerika, bundan sonra da Irak gelir. Memleketimizden Yunanistana canlı hayvanat, yumurta, zahire ne ziyade Amerikaya sevke Bncakaya sekedilyor Çekostovakya ile yeni bir ticaret yolu Çekoslovakyada bir ıhracat ens- Hitüsü teşkil edilmiştir. Bu enstitü ticaret, firaat, hariciye nezaretleri tarafından idare edilecektir. Ens- titünün gayesi Çekoslovakyanın muhtelif memleketlerle olan ticari münasebatini takviye etmektir. Çekoslovakya ihracat enstitüsü batı da artırmak istiyor. Banun için Türkiye ile Çekoslovakya arasmda yeni bir ticaret yolu aranmaktadır. Bu yol tuna yolu olacaktır. İhracat enstitüsünün gayelerin Cekoslo- vakya ticaret bankası açmaktır. Triyeste ite ticari münase- batımız azalıyor. Tiryeste ticaret konsolusumuz Triyeste Hmanile olan münaseba- fımız hakkında bir rapor hazırla- mıştır. Be rapara nazaran mem- leketimizle Tiryeste lir ara- sındaki münascbat eskisine na- zaran azalmıştır. 926 senesinde Triyesteye 474 bin 108 kentâl mal sevkedilmiş- fir. Ayti zamanda Triyesteden bize sevkedilen mallar da azal- n senesinde — Triyesteden Md,!lızhıu: 711 bin 742 ken- tiştir. Halbuki 928 eıdıdı bin kental mal Cihan iktisadiyatı Avrupada yeni bir tröst - Nevyork bor - sasında fevkalâde sukutun tesirleri Nev York şehrinii Cihan sanayi erbabı tarafından teşkil oluman - tröstlerin ve kar- tellerin adedi gitikçe artıyor. Şim- di de Avrupada benzol tröstü teşkil edeilmek üzeredi. Maaden kömürü — ihracatı yapan memle- ketler arasında bir anlaşma vü- cude gelmesi için Avrupada epi zamandanberi ciddi — teşbbüsler yapılmıştı. Makdonald hükümeti böyle bir anlaşmaya ingiliz — madencilerini de iştirak ettirmek istiyor. Maa- haza bu teşebbüslerden şimdiye kadar bir netice hasıl olmamıştır. Bilâkis maden kömüründen istik- sal olunan' benzol hakkında itilâf yapılmak üzeredir. Alman, ingiliz, fransız, belçika, holanda ve lüksenburg benzol müstahsillerinin mümessilleri Pa- riste toplanarak kartel yapmak hususunda — esas itibarile itilâf etmişlerdir. Benzol benzin gibi il, traktörde ve sanayide kullanılıyor. Bazı memleketlerde ve bahusus Almanyada benzolun istimali — benzine nisbetle çok kârk görülüyor. Bundan — dolayı benzolum sar- fiyatı — gittikçe artıyor. Meselâ Almanyanın 1913 senesinde benzol ithalâti ancak 9700 ton olduğu halde 1926 senesinde 94,000 ne 1928 senesinde ise 162800 tona baliğ olmuştur. Kartel teşkili ilk defa Almanyada (Bochum) daki benzol grübü tarafından — teklif olunmuştur. Tröst benzin müstah- silleriyle dahi uyuşacaktır. Hevyork borsasında buhran Nevyork esham borsası Wells- tret piyasası yani Nevyorkun es- ham borsası bir haftadan beri müthiş bir. buhran geçiriyor. Bu borsada hava oyunu yapanlardan menfaatlerini fizatleri düşürmek- te görenler son zamanlarda bu manevralarınde / gayet ileri gide- rek önüne geçilmez bir. ceryan peyda etmişlerdir. Neticede Ame- rika saray müessesatmar ait es- hamım Bon derecede - düşmüştür. Çelik sendikası ve emsali kuvvetli müesseslerin eshamımın sukut ey- lemesi diğer eshama da — tesir etmiştir. Bukranım hayli müddet devam etmesi bütün Amerika ve hattâ Avrupa — borsalarıdan - bazılarını alt üst etmiştir. Vaziyet büyük felâket şeklini alınca münasip bir vesile bulunarak Nev York borsası üç gün kapatılmıştır. n umumi manzarası Tutulan - hesaplara göre bir hafta içinde sanayi eshamının fiatlerindeki sukut son kıymetle- rinin vasati olarak yüzde otuzuna baliğ olmuştur. Eshamın fiatlerin- den kaybettiği miktarın bir hafta içinde 28 milyar dolara baliğ olduğu tahmin olunuyor. Amerikanın diğer borsalarında da fiatler düşmüş ve büyük za- rarlar olmuştur. Meselâ San Frar sisko borsasında esham fiatlerinin düşmesinden — transit —Amerika bankası bir milyar dolar kayb- gimistir. ee evyork — borsabimdaki Amerika 'için bir felâket Londra için bir nimet olmuştur. Çünkü altın akını Amerikadan kut Londraya dönmüş, İngiltere ban- | kası iskontosunu yüzde G buçuk- tan yüzde 6 ya indirmiştir. giltere bankası İskontusunu geçen eylülde Fransanın İngilte- reden külliyetli miktarda altın çekmesi üzerine çıkarmıştı. Hal- buki bu tedbir Londradan Parise müteveccih altın akınına mani olmadıktan b için ağır bir yük olmuştu. Şimdi ise Nev York borsasındaki felâ- ket İngiltereyi sanayi ve ticareti ezen bir büyük yükten kurtar- mıştır. Cihan piyasa haberleri Londrada - Amerika ve Arjan- tinde buğday fiatleri daha iyi kapandığından Londrada buğday fiati (kuarter) başına 9 pens ilâ 1 şilin artmıştır. Arjantinden yük- letilen buğdayın az miktarda ol- ması ve İngiltere bankasının is- kontusunu tenzil etmiş olması Londrada buğday piyasasının art- masına yardım. etmiştir. Bundan | dolayı buğday üzerinde vasi mik- yasta iş yapılıyor. Teşrinisaninin ortalarında Lon- draya gelecek 1 ve 2 numaralı sert kış buğdayına 43 şilin 9 pens | ve 42 şilin 6 pens fiat verilmişi 2ve3 numaralı49 şilin 3 pens ve- rilmiştir Mısır — Laplata dan evelki, nisbetle daha iyi haberler geldi- len Londrada Misir daha tüt- ıdur. Laplata gemide 32 şilin ku 9 pens ilâ 33 şilin 3 pense taklif olunuyor. Arpa — Tutkun ve bir derece inievvel için 30 şilin 11-2 penstir. a İngiliz sanayii | | tiyafrolrr kapılarını 7 Teşriniganl 1929 | Mezıyet!erı de sayalım.. Dar "lbedayide sahne inzibatı mü ükemmeldir Roller gayet iyi tevzi edılıyor, eni Avrupa gazete- lerinin hepsi, te- maşa hayatına dair sütün sütün yazı yazmağa, tenkitler neşretmeğe, hava- disler vermeğe baş- | la dılar. Geçen aym başındanberi, cihana — | açtılar. Raşıt Riza ile Şadi beyler, maale- sef sahme hayatma veda ettikten son- ra,tiyatro mevsimi- nin tek kahramanı Darülbedayi kaldı. Yegâne sanat müessesesi deye kabul etmek ıztırarmda bulundu- ğumuz bu müesseseyi, ne yazık ki, methetmekten ziyade zemmedi- yoruz ve bu tenkitler, Darülbe- dayideki yararlı yenilikleri tahlil etmek fırsatımı vermiyor. ” Darülbedayün yaptıkları serapa kusur mudur? Hayır. Darülbeda» yide yeni meziyetler de vardır. Bu mücssesenin başında bulunan- lar, kusurlarım idrak - ve - itiraf ettikleri gün, perde arkasından bir fürlü çıkıp kendini göster. meyen meziyetleri göze görün meğe başlıyacaktır. Darülbedayidei-take |— dir edilecek şey, sahne inzibatı- dır. Bu hususta rejisör vazifesini bihakkın yapmaktadır. İlk volü deruhde eden sanatkârdan, son rolü ifa eden müptediye kadar, bütün eşhas, temsil esnasında, eskiden olduğu gibi gevelemiyor- lar, yutkunmıyorlar, - repliklerde gecikmiyorlar. Saniyen, dekor, mizansen, akse- suar işleri düzelmiş, yoluna gir- miş ve — zenginleşmiştir. — Yalnız makinist vazifesini ya- tamamiyle kavramamıştır , yahut ta rejisörün bu noktada biraz hatası vardır. Bazt sahnelerde ziya — oyunları ifrata varıyor ve insan kendini Luis Fullerin plastik dans sahne- lerinde zanmediyor. Rollerin tevzünde de alelekser isabet vardır. Bu sene dört oyun- da da Vasfi'yi, Hazım'ı, Behzad'ı rolerinde gördük. Bazen, zaruret hasebile, Şaziye hammı — ihtiyar röllünde gördük. Bu zarnret de hüsnü suretle idare ediliyor ve ihtiyar kadm rolünü Neyire ha- mim da oyniyor. Darüledayüm en ziyade şayam takdir bulduğumuz şeyi de, yeni sanatkâr — yetiştirmeğe — başlamış olmasıdır. Zihni, Talât, Sait bey- derle Melâhat hammın ilk hatve- leri bize çok ümit vardı. Yalmız Melâhat hammla biraz daha fazla maşgul olmak, kendisine bütün ıstıdallar da yetıstırılıyor kusurlarım ihtar etmek lâzımdır zannındayız; çünkü bu hanımın hayli kusuru göze çarpıyor. Darülbedayün bu kış repertua- rına itiraz etmeyelim. Şiller, İpsen, Şekispir var, İşte Darülbedayün hataları bundan sonra başlıyor. Bu meşhur müelliflerin eserlerini, meçhul kimseler terceme ediyor. Filvaki, daha görmeden ve din- lemeden tenkit doğru değilse de, biz bu güne kadar matbuatta ismi duyalmamış olan zatların, bir kalemde İpsen, Sekispir,Şiller terceme Sedebileceklerine kani değiliz . Reisin karısı, Meri Dügen, Zehirli kucak ve son Kumrarbazve kökötlür mekte! tercemeleri bu zannımızın hakikat olduğumu meydana çıkar- mıştır. Darülbedayi, oynayacağı klasik eserlerin tercemelerini eh- liyetli kalemlere - vermelidir. ve amatör yazısı kabul etmemelidir. Sahnede artist yetiştirilir. amma, mütercim yetiştirilmez. İkinci hata, Muhsin beyin sah- neye çıkmamasıdır. Biz Muhsin beyin, sahnenin arkasından ziyade, önüne lâzım olduğu kanaatındayız. Muhsin bey, rejisörden evel san- atkârdır. Vedat Nedim beyin “Hayvan fikri yedi, piyesinde de rol alma- dığını ve rolü — Talât beye terk- ettiğini hayretle duyduk. Eğer doğru ise çok teessüf ederiz. Bü- tün istidadma rağmen bu genç, İönprömiye rolünü idare edemez. Darülbedayün en bellibaşlı ka- bahatlarından biri de, piyes inti- habıdır. Bu yegâne sanat mües- sesemizi kusurdan biraz daha kurtarmak için, muhakkak bir heyeti edebiye teşkili — Tâzımdır. Bu heyet hiç bir şey yapmasa, hiç olmazsa tercemedeki lisan ve bazı sanatkârlarımızdaki şive ha- talarım düzeltir. Eğer bu. elzemi ihmal edersek, yakında Darülbe- dayün kapıları kendili; danacaktır. Selâmi İzzet Devlet demiryolları ve limanları umumi idaresinden: Eskişehir - Konya hattı üzerinde Saray önü ve Punar başı istasyon- ları arasında ve 395 inci km, civarındaki ocaktan çıkarılacak 15000 m 3 balast tekrar kapalı zarf usülile münakasaya konmuştur. Mü- nakasa 24 teşrinisani pazar günü saat 15 te malzeme dairesinde yapılacaktır. Münakasaya iştirak edeceklerin teklif “mektablarını ve muvakkat teminat akçalarım aynı günde saat 14,30 a kadar umumi müdürlük kalemir lerini 2 reisliğinden İstanbulda veznesinden tedarik edebilirler. vermeleri lâzımdır. Talipler münakasa şartname- ira mukabilinde Ankara maliye ve muhasebe işleri dairesi Haydarpaşa — veznesinden ve Konyada konva