14 Nisan 1939 Tarihli Vakit Gazetesi Sayfa 5

Abdülmecit devrinde Tanzimat Paşaları —uuua Yazan * Asım Us Hristiyanların alelrtlik devlet memuriyetlerinde istihdamı! hsk- kımda hatıra gelen mahzurların bir dereceye kadar bertaraf edil. mesi için devlet hizmetlerinde kullanılmak hakkı türkçe Oku azmak bilmeğ? basredilir ve böylece keyfiyet ilân olunursa buna ne bizim müslüman tebaa. Mizan, ne de malüm olan büyük devletlerin aslâ bir diyecekleri “Bu vaziyet karşımda mille. İlmizin terbiye ve malümatını Ni. Rimu dereceye götürmeğe çalış- Mük farz mesabesindedir. Zira bu cihet kusul bulmadıkça biz Milslimanlar dayanamayız, bite- Tiz. Ve ne yapsak ve etrafımıza Gİt duvarı gibi kaleler çeksek Yi- he malimatiş milletler Bize gale. be ederler ve yavaş yavaş her #eyi elimizden alırlar. ; Fakat “biz milletimizi terbiye #delim ve onun husulüne kadar #eki yolda devam edip gidelim Ye hıristiyanlar devlet daireleri. BİN kapılarımı açmıyalım.,, diye « “ek olursak bu da mümkün ol - Maz, Ve âcilen define çalışmak. İğamız lâzım gelen tehlikeler ve Mahzurlar bize vekit vermez. Şu hande yukarıda arz ve izah *lunan tedbirlerin hemen alma. tak umumt terbiyeyi ileri götü. Tecak esbabım ikmalini dahi dev. İstin birinci derecede işlerinden bilip ona göre elbirliği ile geöe Bündüz çalışmak ve bu yolda ps- ta sarfmdan hiç k muvafık olur. Hıristiyan tebaanm idaresi hususunda bizim için müşkâlâtı Mucip olan ve bunlarm kalple Yinde devlete kârşr kin ve düg. Manlık hisleri peyda eden 86 - beplerin biri de bizde matlübs muvafık mektepler bulunmadı - ğmdan Rum çocuklarının Yuna- histana ve Bulgar gençlerinin de Rusyaya gönderilmesi, bundan dolayı bütün hristiyan tebaanm terbi ye ve efkârca devleti aliyeye Muhalif olmağa yüz tutmasıdır. Bunun için de bir saat evvel mek. taplerin tanzimine, ve tevsiine Ve islâm ve hıristiyan »m memleket ve millete yarari bir tavır ve terbiye dahilinde ye. a snlerin) temin etmek lâzım - ir. r “Bundan sonra e İri el ikiye Jerdendir. sikâyet mahkeme ede Eğ (Kod sivil) denilen kanun tercü” en ve muhtelif davalar Muhtelif mahkemelerde ve o ka. huna tevfikan rüyet : Bunun da geriat ahkâmma kati, Yek dokunulmaksızm sair 7 mahkemeler gibi tanzimi müm » kün olur zannındayımı.. “Hulâsa müslüman ve birle tiyan bütün tebganm din Ve iz hepten başka maddelerde biribir. lerine karışması ve sr e kaka ve kankam derin N hususunda ye- Küne ilâç ve dava olduğu kars - Atindeyim.,, . İşte Ani Paşanm Paris me Belini eh tekrar Rus bes likesi başgöstermesi üzerine leketi tehlikeden kurtarma düşünebildiği halâs yolu ie ibaretti; Hıristiyan e lümanlarla her sahada Vaziyete getirmek. Âli Paşanm lâyi! Yoruz ki o tarihlerde OSM. si. Paratorluğuna tabi olan H a Yanlar miktarı on milyoğ A ci fus tahmin ediliyormuğ. Bİr tatistik malimatına istinat © - miyer bu tahmin tabi haklkstin ifadesi olamaz. Fakat hiç #a bir dereceye kadar h Yakın mr idi? Bunu d8 mek müşküldür, Ancak gü çocukları. | ay: bir hakikattir ki AH Paşa lâyihs. sında hıristiyan tebaanın müslü, manlara nisbetle devlet çerçeve. si içindeki mevkiini biraz müba. lâğalı görüyordu. Zira Ali Pa- şa “Devlet hszinesinin üçte iki varidatını hıristiyanlar veri ve müslüman tebaa ancak üçte bir vergi is mükellef bulunu. yor,, ks aatini açık söylüyordu. İ Ve hıristiyanların devlet varida. tıma bu gekilde fazla nisbetlerle hizmet etmelerini ondan fazla menfaat beklemeğe hakları oldu. ğunu teslim eder gibi görünü - yordu. O zamanda askerlik mü- İ kellefiyetinin münhasıran müslü. man tebaa üzerinde olmasının hu. kuk iktisabı bakımından ehem - miyetini âdeta hiç dikkate almı. yordu. Ali Paşanm bü tarzı muhake- mesini göz önüne getirmedikçe Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi o devrin genç münevverleri tara. fmdan niçin siyaseten giddetli münahezelere maruz kaldığını an. lamak müşküldür. Lütfi tarihine göre Âli Paşa za manmda (Davit) efendi adında bir Ermeni katolik tayin edilmiş ve uhdesine vezirlik rütbesi ve. rilmiştir. Bu tarihten itibaren hi- ristiyan tebaaya vezirlik rütbesi verilmek usulü başlamıştır. Da, vit Paşa telgraf müdürü idi. Bir ramazan günü sadrazam Âli Pa. şanm konağında iftarda bulun . duğu esnada Davit Paşa: — Ben müslümanlığı pek se - verim. Mani olmasalar ramazan- da camilere gitmeği arzu ede . rim,,, demiş. Âli Paşa da: —.Senin bugünkü itibar ve ve sirliğin hristiyanlığın içindir.Yok sa mülalimanlığa olan meyil ve muhabbetin için değil, Covabmı vermiştir. Bu hâdise de gösteriyor ki Ali a hıristi tebaayı memnun O kiçin eler devlet teşkilâ. tı içinde mühim mevkiler verme- ği bellibaşlı bir halâs tedbiri ola. rak tatbik etmişti. Fakat Ali Paşanm müracaat ettiği bu tedbir hıristiyan teba. tahmin eylediği gibi memnun ve tatmin edememiştir. Diğer ta- raftan devleti zanll itibarmı ye- rine getirmek için aldığı tedbir. ler de hakiki bir mali ıslahat ma. hiyetinde değildi. Mali ıslahat namma alman ted birler cümlesinden olarak Topha- | inin seraskerliğe İnzi- şhur cihan seraskeri iyetinde 'Tophanede teşkil edildi. m da Düyunu Merviye te. may kiran bakılacaktı. Bu defterlerin esas Köce Oğulları - nm gösterdikleri (Defteri Ke. bir) idi ki bunun müfredatma gi. rişmek ve hakikati anlamak im- künsuzdı. Zira uzun zamandanbe. ri senetsiz sepetsiz > ğı gösteriler mücevherat ve hül. liyat vesair türlü türlü eşyadan maada bir çok nakit borçları da ne Müşirliği mami ile Die Rıza Paşa ms bir komisyon , Bunlarm syr! ayrı fiyat- — takdirinde gösterilecek tereddi bertaraf edecek vesi. Iğa ve deliller bulunamaziı, O. nun için gelişi güzel, karaltıdan yekün bir takım tadilât ve tenzilât yapılarak mütebaki borç ların ifa ve istifası yolunda €. peyoe alış veriş oynadığı rivayet eğilir, Hattâ bu bahiste İstinye- de bulunan Hafız Paşa yalısı ar. sasının ağzı dili olsa da ne sU. retle almıp satıldığını söylese ilir. ari (Devamı var) RAİL fstikbalin şafaklarını nurlu gör istiyorsanız Çocuk Haftasında ık Esirgeme Kurumuna azim! yardımda bulununuz! mek Bir sivri akıllının maceraları! Bp — VAKIT 14 NİSAN 1939 Ustiş Şirketini do Karar Sahtekârlik suretiyle Ustiş tay yare şirketinden 835 lira dolandır mahkemesine muhakeme ediler İAlman Harst Frankenin duruş sına dün de devam edilmiştir. Geçen celsede suçlunun idiz ettiği gibi tayyare mühendisi olur | olmadığının Münih tayyare mek-| İtebinden sorulmasına ve Almanya dan sabıkasınm getirtilmesine ka. İrar verilmişti. Fakat bunlara cevap gelmemiş- ti. Mahkeme şahitleri kinlemeğe | karar verdi ve polis birinci şube | müdür muavini Zekiyi dinledik-| di Kaps'i çağırdı. Kaps dedi ki: —— Franke bir gün otomobili ile | dükkâna geldi. Otomobilindeki | bayrak İsviçre hükümetinin diplo- matlara mahsus bayrağı idi. Üç| tayyare mecmuasına abone olmak istediğini söyledi ve gitti. İkinci gelişinde “İsviçre hükümeti, baş liklı 3 bin mektup kâğıdı bastıra- cağını söyledi; tavassutumu iste. di. Kabul edip bastırdım. Bunları gelip aldığı sırada adında bir müşterim içetiye girdi. Franke gittikten sonra Nesip: «— Bu adama kredi açma sakm; meşhur bir Holandırıcıdır, dedi. Başka bir şeyden haberim yoktür. Herst Franke şahitlerin sözle. rine karşı; — Ben İsviçre bayrağını karım İsviçreli olduğundan kendisine hürmeten takmıştım. Başka bir! niyetim yoktu. Dedi ve sonra mah | kemeye bir istida vererek şu iti- razda bulundu: — Ben suçsurum. En büyük hatam, Ustiş şirketine diplomalı mühendis olmadığım halde kendi- mi böyle göstermemllir. Fakat ça- İlşp kendimi sevdirdikten sonra |bunu itiraf edecektim. Lâkin fır- sat kalmadı. Yakalandım. Ben Mü İnih yüksek mühendis mektebini bitirdim. Fakat Diplon Enjenyör Jlmtihanlarına girmeğiğim için sa- dece teknisiyen olarak kaldım. Ustiş şirketinden aldığım 835 1. İrayı ödeyeceğim. Şimdilik kendi. İlerine otomobilimi teminat olarak |bırakıyorum. Mahkemeden artık tahliyemi ve itirafımın esbabı mu İhaffife sayılmasını istiyorum,, de- di, Bundan sortra söz alan mliddei- umumi Orhan Köni suçlunun Us- İş şirketini dolandırdığının sabit | olduğunu 503 üncü maddeye göre — 3 aydan 3 seneye kallar — ce- zalandırılmasın: iştedi. Bunu müteakip müzakereye çe. kilen mahkeme heyeti, suçlunun ikrarı üzerine Almanyadan sorul. ması istenilen şeylerin tahkikine| mahal kalmadığına ve 50 lira nak: di kefalet verdiği takdirde tahli yesine ve kütüphaneci Kaps'ın i-| fadesinile bahsettiği Nesip Erzi- nin srattırılmasma karar vererek muhakemeyi başka bir güne br- raktr. Bir suçlunun sar'ası tuttu Geçen sene bir gün . Mehmet kaptanın motoru Haliçten geçer. ken, içinde Fethi, Mustafa ve Ha. ct adında “iç kişi bulunan bir ka- yığa çarpmış, denize yuvarlanan Nesip Erzan | Mahkemelerde landıran yabancı, 50 lira kefaletle tahliyesine verildi Ağırceta mahkemesine getiri- len Mehmet kaptan, Fethi ve Mus mak suçundan asliye birinci ceza | tafanın muhakemelerine dün bakı | lacaktı, Fakat suçlular tam mah- | Fethi | kemeden içeri girerken, korkmuş ve sar'ası tutarak yere yuvarlanmaştır. ç Fethi bir hayli tedavi edilmesi» ne rağmen kendine gelememiş, muhakeme başka bir güne bırakıl. mıştır, * Uzunçarşıda kunduracı çırağı Zeki çocuk, dükkândan ustasının bir altın yüzüğü ile parasını çal, mış, yakalanmıştır. Zeki birinci sulh ceza mahke- ten sonra Beyoğlunda kütüphane- | mesi tarafından 25 gün hapse| mahküm edilmiştir. İki mahküm hakkında takibat yapılıyor Hapishanede omahkümlardan Hüseyin ve Hamili parasız kalın. ca bir çare düşünmüşler ve hapis. |“ enin helâ üstülne isabet eden damındaki büyük kalası sökerek İsatmağa karar vermişlerdir, Açık- gös mahkümlar bunu ancak bapis hane çamaşırcısı Ret satabile- seklerini düşünerek kendisine tek Hf etmişler, fakat Recep red ce vab: İle kendilerini hapishane ida resine haber vermiştir. Hapishanenin tahtasını satacak derecede cüretkâr mahkümların dün bu suçtan Holayı ceza mahkemesinde muhakemele- e başlanmıştır. Fakat suçlulardan Hamdi mah- kümiyetini bitirdiğinden koyveril miş idi, Bunun aratılması için mu hakeme başka bir güne bırakıldı. Ölüm Konya hususi muhasebe di- rektörlüğünden mütekait B, Ce vat evvelki akşam Kadıköyün- deki evinde vefat etmiştir. Çok kiymetli bir muhasebeci olan B, Ceradın ölümü büyük bir te- gasiir uyandırmıştır. Ailesine ta- ziyetlerimizi sunarız, Futbol, Güreş, Yüzme ve Atletizm Amatörleri Arasında SPOR Yıldızını seçiyoruz BIRİNCIYE Bir Bisiklet iskarpin; dördüncüye; — Bir Resimli Hafta abone inci sulh | | İ Ankara Radyosu Cuma 14-4-939 12.30 Program, 12.35 Türk n $i * pl. 13 Memleket saat ayarı şajans ve metesroloji haberleri, 13.15 - 14 Müzik (Karışık program « pi) Konuşma (İnkılâp tarihi dersi Halkevinden naklen). 18.30 Program, 1835 Müzik (Bir kuartet - pi). 19 Konuşma, 19, Türk müziği (Fasıl heyeti). Çala Hakkı Derman, E ref Kadri, Hasan Gü Hamdi Tokay, Okuyan: C, ves. 20 Ajanı, meleoroloji haberli ziraat bo: 1 (fiyat), 20.15 Türk n xiği. Çalarlar: Vecihe, Fahire F san, Refik Ok mi Riza Ahaskan, R licez peşrevi. 2 Hicaz yü; Hacı Arif » m bali as er unlar: Nec fe Neydik, — Sadüllah ağanir si - Nideyim, 3 — Hicaz şarki « Be- a. 4 — Refik F: bur taksimi, 5 — Bimen Şen “IE z şorki * Yıllar ne çabuk geç- ti. 6 — Dedenin - Hicaz şarkı - Şu karşıki dağda bir yeşil, 7 — Hicax İ saz semaisi. 8 — Selâhattin Pınar üzzam şarkı - Aşkınla sörünset J9 — Selâhattin Pınar » Hüzzam şar kı - Seviyordum 10 — Faiz Ka- pancı » * Büklüm bük İ tüm 21 Memleket saat | a (Haftahık spor ser İ visi). 2145 Esham, tahvilât, kam» biyo < mükut borsası (fiyat). 21.25 Neşeli plâklar - R. 21.30 Müzik (Sen- Tonik plâklar). Müzik (Melodi- İler ve solistler « pl). 23 Müzik (C 23.45 - 74 Son ajans mki: proğran Cumartesi 15-4-939 12.30 Program, 1335 Müzik (Ne İşeli müzik » pi). 14 Memleket sasi Jayarı, ajans ve © i ci, 14.10 Tür i cihe, Reşat E İ Okuyan: Mu; Peşrevi. 3 beyin > nlar; Ve Cevdet Kozanoğlu, affer İlkar. 1 — Eviç Cemil beyin - Eviç şar ki - Bir nigâlun kalbimi etti esir. 4 — Sadettin Kaynağın - Eviç şarkı - Doğuyor örürüme bir yirmi sekiz yaş güneşi, 4 — Eviç şarkı » Gözlerim kan ağlayor. 5 — Vecihe » Konunla - Ferahnak taksimi. 6 — Şakir ağanın re dil düşdüki, 7 — Ferahnak saz 1440 Mürik (Bale müşi. 15.30 Konuşma (Huku yayma kurumu - Bay Schwars), kayeseli hukuk bakımdan İngi- İliz borçlar hukukunun ona İleri. (İşbu konf naklen radyomuz 17.30 Progran semaisi, di pi). hatiin (Ğ.S.) şapka; beşinciye: — Bir senelik onuncuya kadar; Birer bo- 4 kişiye birer çift ipekli çorap; 10 kişiye birer adet y piyango bileti, onbe yükkolonya; 15 okuyucumuza $ okuyvcumuza birer şişe bü birer şişe küçlik kolonyao 25 ki. şiye birer tuvalet sabunu; ayrıca 150 kişiye muhtelif cins he. diyeler, kayık yolcularından Hacı da bo- SE RNA ii i Müsabakaya ıştirâk Koponu: —24O© — haberle- İ Ferahnak yürük setnalsi - Bir dilbe- | prensip- | : — bir çife| Radyove Tiyatro| Jsirgeme kurumu). 18.15 Türk müziğ (Fasıl heyeti) Çalanlar: Hakkı Der- man, Eşref Kadri, Hasan Gür, Bas- ei Üfler, Hamdi Tokay. Okuyanlar: Tahsin Karakuş, Sefiye Tokay. 19 Konuşma (Dış politika hâdiseleri) 9.15 Türk müziği (Halk havaları - Sivaslı Aşık Veysel ve İbrahim) Tak» üziği (Eski eserlerden müle- İşekkit pi ar re Fersan, Refik Fersan, Cevdet Çağin. Okuyan: Muallim Nuri Halil Poyraz 20 Ajans, meteoroloji haberleri, Zi raat borsası (fiyid), 20.15 Temsil: (Pereas ve Melizand). Yazan: Mauri- e Maete Tercüme eden: Ekrem Reşit, Temsil esasında Cemal Reşit piyanoda Clande Dobussy'ni: sından “İnteriude” ler 1.15 Memleket saat ayarı. ham, tabvilât, kambiyo » nukut bor» Neşeli plâklar 21.30 Müzik (Küçük orkesira - Şe Necip Aşkın); 1 — Gangiherger - Ef gram). la saneler orman e Sehaeider - Meşhur röfrenlerder (3. Siran: Büseler valsı, 22 Haftalık posta ku” tusu. 22.30 Müzik (Opereller « pl). 3 Mürik (Cazband - pi). 2345 - 24 Son ajanş buberleri ve yarınki prog am, “İ Yabancı Radyolardan Seçilmiş Parçalar Programdaki vakitler Türkiye saa“ 1l üzerine öğleden sonraki saat olapak verilmiştir. OPERALAR KONS VE SENFONİ RLERİ Sluligart: “Satılık kız” (Sme tana), ; Münih; Liszt, Brucker, Königsbers: Şumann, Napoli gr.: “Gisnnini Schic- chi” (Puççini), Paris PTT Konçerto (Mozart) Maskeler” (Fare), (Gece Y. sonra) Ha el). doru” wer ; Sonata (Bach) Kuartet (Mozarı); 1 inci sen foni (Handel) MUSİKİSİ VE KONSERLER Paris PUT: Keman, piyano, şarkı, Eylel kulesi; Keman, piyane. Frankfurt; Brahms konseri 10. — Jüllei lüt, keman. 1130 Viyana; Viyolonçeilo, piyano. HAFİF MUSİKİ VE OPERETLER 3.10 Radio Paris: Hafif parçalar, La C Orkestra, Paris PPT: Hafif orkestra, Kolonya: Halk programı, Londra (R.): Hafif radyo or kestrası, Berlin: Klâsik halk havaları, Hamburg: Öpera parçaları < kuvveti” (Verdi); “Palyaçolar” (Leoncavallo); “Cuvallera dücunu” (Mas- “Migaon” (Tromas); 1" (Vaber) ; “Lohengrin” (Vagner) ves. Roma grupu: Stüdyoda operet b o Paris: ODA 745 9. 045 Birçok Alı Mafif par Londra, Turino grupları, Londra (R.). PİYES, KONFERANS VE KONUŞMALAR Londra (N): “Silâhlar insan”, Roma 1: İngilizce havadis. Roma 1: Ruzveltin nutku, Roma 1: Akdeniz hâkimiyeti, 620 ” 8.18 0.30 1d. ERTUĞRUL SADİ TEK Şehzadebaşı (TURAN) yatrosunda bu göce: Dümbüllü İsmali gecesi Ses Kraliçesi (Melâhat) ve saz büyük müsamere, İzmir HALK OPERETİ Tiyatrosunda Bu akşam 9 da Zozo Dalmax gecesi İSTANBUL KIZI (Operet 3 perde) a a yaman | Halk şarkıları, San'atkdr E. Sadi Tek ninisi İk, SİMİ pl iu ii eek