25 Haziran 1932 Tarihli Cumhuriyet Gazetesi Sayfa 5

25 Hazira» 1932 Recep B. in Sım B. e cevabı Fırka Umumî Kâtibinin Mecliste irat ettiği şayanı dikkat nutuk... Nutkun son kısmını da bugün dercediyoruz IC. H. Ftrkaat Umumi Katibi Recep B. in Mecliste irat ettiği sayani dikkat nutkun metnini dün derce baslamıştık. Bu nutkun son kısmını da bugün naklediyoruz:] Buhranı mütalea ederken onun başka ve mühim sebepleri üzerinde durmak lâzımdır. Clhanın harbi u mumiden sonraki siyasî vaziyetmin siyasî hudutlarının ne halde olduğunu ve bu hudutlar içerisindeki milletlerin vaziyetini mütalea edersek dünyanın siyasî emniyetsizlik içinde yasadı ğını görürüz. Bugün batan güneşin yarra sabah hangi mühim hâdiselerin üstüne doğacağını hiç kimse kestiremez. Harbi umumiden sonra dünyaya empoze edilen sulh şeraitinin bariz vasıflarından birisi bütün dünyanın harbi umumiden evvelki zamana nisbetle daha nizamsız bir hale sokulmuş olmasıdır. Siyasî ve umumî istikrar olmıyan bir yerde, siyasî emniyet olmıyan bir yerde iktisadî emniyetin pürüzsüz olarak devam etmesi kabili tasavvur mudur? Yani mes'eleleri bir cepheli, bir taraflı, bir noktalı görmekten uzaklaşmak bir devletin îleri gidiş hayatı üzerinde çok ağır bir takım fikirler söylerken dikkatli bulunmak, ana fikirleri ve hüküm leri kafada muvazene ettikten sonra kalpte tartmak ve ondan sonra lisana naklederek efkâri umumiyeye söyletnek lâzımdır. Uzatmıyayım, arka • daslar, teslihatın tahdidi, harp borçları, tamirat mes'eleleri, umumî iş vaziyeti ve bütün bunların heyeti mecmuası hep birden mütalea edi lince dünyanın umumî vaziyetinde Dormal yaşayışa, normal teneffüs edilişe ve istikbali emniyetle görüşe hnkin vermiyen bir karışıkhk manzarası vardır. Ne olacak? Eskisine nisbetle bîr gün çalışılan, kazanılan bir neticenin üç gün, beş gün çalışmakla kazanıldığı bir devrede bazı milletlerin hesap kitaplarındaki nazarî hataların fevkine çıkan bir tafcua milyarl&rı kanından, camndan artırarak uzun müddet tediyeye mecbur olması insanlara nefes alacak, yaşıyacak hnkân bırakmıyor. Yeni siyasî hudutlarm haksızhğı adalet sizliği bir takım milletleri diğerleri aleyhine dahna hassas ve endişeli ya«atıyor. Tabiî bu umumî keşmekeş beşeriyeti gayritabiî bir sıklet altında tazyik etmektedir. Hiç şüphe edilemez ki bu vaziyet buhranı ihdas eden esas sebeplerin başlıcalarının bir tanesidir. Bunun gibi tabiî daha bir takım tâli sebepler de vardır. cihazlarmin daha dikkatli işlemesi ' lâzımdır. Başka türlü bir çare ile bu aeticeye varmak imkânı varsa Sırrı Beyden rica ederim, burada izah etsinler. Ithalât maddeleri fiatlanna ge lince; meselâ manifatura gibî es yalar yerinde ucuz satılıyor veya nisbeten ucuz satılıyor. Bunu pahalılandıran ithalât tacirlerimizdir? Kendi ifadelerinden alıyorum. Eğer ithalât tacirlerî ucuz alıp pahalı satıyor larsa bunun çaresi de aynidir. Devletçilik vasfınm mes'eleye müdahalesi esasıdtr. Eğer ithalât tacirlerile müstehlikler arasındaki esnaf spekülâs • yon yapıyorsa mes'ele gene aynıdır. Sırrı Beym şikâyet ettiği bu mes'e • lelerin halli için de çare gene Sırn Beyin beğenmediği istihlâk koope • ratiflerinin yapıhnasından ibarettîr. Demin de arzettiğim gibi, pahalılık Tenkıtkâr beyanatı üe Recep Beye mühın hakkında kat'î bir hüküm söylemek bir nutuk ıradına vesüe veren mustakıl müşküldür. Ben zatî takdirimi söyIzmit meb'usu Strn Bev liyeyim. Memleketi tazyik altında tbrahim Bey (îsparta) Gülyağı. bulunduracak derecede kuvvetli ve Recep Bey Satılıyor zannedebüyük bir pahalılık yoktur. rim ve para da ediyor. tbrahim Bey (îsparta) SatılSırrı Bey, köylünün ve memurun mıyor efendim. iştira kabrliyetlerinln azaldığını da Recep Bey Satılmıyor da eli söylediler. Bu azalış neticesinde kanizde kalıyor mu? Afyonun vaziyezanç vergisinin ve sah* vergilerin de tini arzettim. Tütünü de arzettim. verilmiyeceğmi ve bütçe yekunu daha Şark istihsalâtı yekunu dünya piyaçok düşeceğini ifade ediyorlar. tstesalarınm alıcı vaziyetine nisbeten nen genişlikte iştira kabiliyeti dün zaten fazladır. Fakat, arkadaslar, yada hiç bir memleketin büyük hallc birinci ticaret vaziyethniz, ihracat kütlelerinde kalmadı. Fakat, Tür vaziyetimiz daha iyi olamaz mı? Olkiye'de devlet bütün vatandaşlann masın mı? Olur. Olmasını hep beratakdir etmiş oimaları lâzım gelen ber temenni ederiz. Fakat, bu va • tedbirlere rağmen aylıkları munta* ziyetin daha iyî, daha işler, daha değerli, daha kıymet getirir bir tarz zaman vermektedir. Türk bazineai tediyahnı sadakatle yapmaktadır. da tanzim edilmesinin de tek sırn Türkiye'nin dahilî pazarları buhrana devletçiliğin iyi işlemesi, haricî ticaretin tanzimi yolunda daha pratik, rağmen işlemektedir. Diğer taraftan geçirdiğimiz 931 malî senesi vari daha müsmir, daha müessh şekiller alınmasıdır. Malın zamamnda ve da datmdan tahsil edilmiş yekun bu • günlerde kaf! rakamını afanıştn*. Bu ha iyi bir halde harice sevki yetiştidakika önümüzdeki sene için knvvet* rilmesî, piyasalara arzı, bunların li bir teminat arzedeş. Y^n/ tasavvtn1 kredilerinin tanzimi de devletçilik vasf ının daha iyî tatbikı 0e mümkün ettiiimiz tedbirler dahil olduğu haK de geçen seneki tahsilât yekununts dür. Maamafih dünyanın bugünkü halîne gSre İhracat vaziyetimiz ben aynen alsak yeni sene bütçesi için tahmin ertiğimiz varidat yekunu doce hiç te fena değildir. Daha iyi ol laoak ve artacaktır. Eğer onumfiz • du diyebiliriz. Her şey daha iyi ola bilir, fakat, daha iyi olmanın tılsımı deki sene içinde b'ugünden tahminî mümkun olmıyan ve malî, siyasî hada devletin bu işlerde çalışmasın yatnnızda nasıl akisler yapacağım dan ibarettir. takdir edilmiyen hâdiseler olmazsa Sırrı Bey, bir taraftan daha iyi olhazine vartdatı derpis edilen masraf* sun, diğer taraftan devlet müdahale ları koruyacaktır. Bu vaziyet etmesin derken şuna benziyor: Bir karşısında milletin gelecek se hastaya bir taraftan ilâç, sulfata ne vergilerinî vermiyeceği fiktavsiye, diğer taraftan «bu ilâç acıri yanlıştır. Zararlıdir. Hepi • dır, onu alma» djyor. miz dahil olduğumuz halde bütün halk tabakalarına onlarm devlete karşı Korçlanm ödemeleri fikrml, Pahalıhk mes'elesi: Arkadaslar, ödiyebilecekleri kıymet ve kudrette başlıca şikâyet mevzularmdan biri oidukları kanaatini telkin etmemiz de budur. Tabiî muhterem Vekil arlâznndır. Maamafih 300400 turuşa kadaşlarımız kendilerine taalluk hatta bir araba samanı 30 lîraya satelen noktaların teferrüatı hakkında mağa alıştıgımız çok geniş yasayış lâzım zelen cevabı verecekler. Ben günlermin avdet etmiyeceğine înanfırkanın esas teıakıtıleri ve bütün mamız lâzımdır. Bu gayritabiî ka muhitte memleketin esas variı.ma zarc imVânlarmın ortadan kalktı • tesir yapabilecek bedbin telâkki • ğına ve herkesin tabiî kazanç ve idilerle mücadele için bu mevzuda da releri maaşla yaşamağa mecbtır Sa • fikirlerimi hulâsa edeceğim. lunduğuna göre en tabiî refaK ve Arkadaslar, bir defa pahalılık var saadet te yaşamak değildir. Boyle mı, yok mu? Bu bir mes'eledir. Paha telâkki etmekte insaf ve mantık olrnalılık hükmü itibarî bir takdirin ifamak lâzımdır. Yalnız bütün dünyadesidir. Bu itibarî takdirin hangi nın istihlâk kabiliyeti azalıyör ve ölçülerle, hangi otoriteler lisanından, herkes içîne girdiği şeraiti kendisi !• hangi dokümanlarla vazedilmesi lâçin tabiî bir yol diye telâkki ederken zım gelir? Bu ayrıca bir mes'eledir. Türkiye'de bizler gibi meb'uslann ve Fakat, pahalılık denilen bir şey varsa münevver vatandaşlann bu Halin ha« bu bir polis, bir kanun işi değildir. kikatint iyi bilenlerin vazif e«i Ku î Kanun yapıp pahalılığı kaldırmağı caplan bu hakikatleri ailemize, dost» insanlar çok tecrübe etmişlerdir. Bu larımıza ve muhitimize daima telkin hususta îleri gidildikçe de hakikat etmektir. Ta ki, memlekette Haksıs karşısında nadim olmuşlardır. ve gayrimeşru bir bedbmlik Kavası Sonra pahalı olanlar nelerdir? Tas hâsıl olmasın, ve bu havanın her b*uh\ nif edelim. Cinslerini ayıralım. Isfih randan daha fena, daha tesirli olan lâk maddelerimizîn bir kısmı memle manevî darbesi vatandaşlann kaf a sında zararlı tesirlerini göstermiş oK ketin dahilî mahsulâtı, ikincisi ithal maddeleridir. Bu, günün dahilî mes'e masın. (Bravo sesleri). Yok, buh • lesidir. Bu günü gününe gelen bir sey ran vardır, pahalılık vardır, Avru • pa'nınki ile bizim buhranın alâkası dir. Buğday ve ekmek işini hallet mek yolunda hükumetimizin yeni ve yoktur, bütçemiz bozulmuştur, tediye" kabiliyâti azalmıştn*, diyerek hep esaslı tedbirlerle meşgul olduğuna bu teranelerî tekrarlamaktan fayda^ vâkıf oldum. Buğday mes'elesi Sırrı beklenemez. Beyin fikirlerindeki yanlışlığa rağ • men behemehal tanzimi lâzım gelen bir mes'elesidir. Ekmek mes'elesini burada bırakahm. Et pahalı, tavuk pahalı, yağ pahalı olabilir. Fakat, za Arkadaslar uzatmıyayım, esas fikîrman zaman bir çok yerlerde bunların lerimi söylediğimi zannediyorum. Da ucuziuğundan avni zamanda bir cok ha bir flci nokta arzetmeden geçemiyeyerlerde pahalılığmdan şikâyet edil ceğim. Arkadaslar, Sırrı Bey, Yunanis tan üzerinde tevakkuf etti. Onun gibî diğini duyuyoruz. Bunları daha u ticaretimiz olsa, Pire limanı gibi limanıcuzlatalım» demektir, tahlil edelim. mız olsa teranelerinde bulundu. HepiBuğday müstahsilin elinde diğerin miz biliyoruz ki, bahsettiği devlet yaden fazla satılıyor diyemiyeceğiz. Cunkü di*er taraftan müstahsilin is ni Yunanistan bizim iyi dostumuzdnr., tihsalâtmm bazı yerlerde maliyet fia Çahşmakta rekabet esasında tahlilmi tına tekabül edecek bir para ile sattığı yürütseydi, bir şey demiyecektim. Fa idd'isı da vardır. O halde dahilde a kat, bizi tahtie eder gibi konuştu. Bn yanhstır. Asikârdır ki, her devlet gibi lıcı ile, müstahsil ile müstehlik ara Lutfen sahifeyi çevirinit sındaki sınıfın ıslahı için devletçilik Otahçılar sahasintn küşadtndan intibalar: Gayrimüttefik kulüpler mensuplarîmn geçit resmi Otakçılar'da spor şenlikleri İttifak haricî kulüplerin sahası dün açıldı ve muhtelif sporlar yapıldı Buhranın sebepleri i Malî vaziyetimiz sağlamdır Otakçılar sahasınm um umî^gorünüsü ve "dünkü bayrami seyreden halk kütleti Gayrimüttefik kulaplere menstip hammlar merasimde bayrak taşırken... tstanbul'da dün yeni bir spor yerinin küşadı yapıldı: Edirnekapı ha ricindeki Otakçılar sahası... Onun için dün Edirnekapı dışarısmdaki bağlara, su başlarma giden binlerce seyirci mezarlıkları geçtikten sonra istikametlerini değişthmişler, ve mızıka sesinin geldiği tarafa doğ • rularak ellerindeki nevale sepetleri yaygıları ile hep bu sahanın etrafmdaki dutluklara, kirazlıklara dolarak hem ticaret, hem ziyaret kabilinden, hem hava almışlar, yemişler, içmişler, eğlenmişler, hem de yemyeşü ağaçların altından yeni sahada yapılan spor şenliklerini seyretmişlerdir. Eğer yol biraz uzakça olmasa denile ı bilir ki Otakçılar meydanı mevki, vaziyet ve şekil itibarile hemen her türlü spor için 1 stanbul'un en müsait bir spor yeri olabilir. Belediye Edirnekapı'dan bu sahaya uzanan bozuk ve tozlu yolu bîraz tamir ettirirse şimden sonra burada toplanacak olan yüzlerce genç sporcuya çok büyük bir iyilik etmiş olur. Dünkü küşat resmi saat ikide yapıldı. Evvelâ kırk kişilik bir bandonun iştirakile Feneryılmaz, Bozkurt, tlerispor, Çırçır, Davutpaşa, Altınhilâl Sarkidman ve birliğe yeni iltihak eden Halıcıoğlu, Kuşdili kulüplermin bütün futbolcularile atletleri mey • danda gayet muntazam bir resmi geçit yaptılar. Bu resmi geçide ayni kulüplere mensup sporcu genç ha nımlar da iştirak ettiler. Geçit resminden sonra bütün bu kulüplerin atletleri arasında muh • telîf kosular yapıldı. llk 100 metre koşusunda Altinhilâl'den Fuat, Bozkurt'tan Niko, Halıcıoğlu'ndan Hadi, Davutpasa'dan Muhittin Beyler birinci geldiler. 200 metrede Feneryılmaz'dan Kaya Bey birinciliği, Davutpasa'dan Muhittin Bey ikinciliğî aldılar. tkinci parti 200 metre koşusunda gene Feneryılmaz'dan Kaya Bey birinciliği ve Bozkurt'tan Niko Ef. ikinciliği kazandılar. 1S00 metre koşusunda birinci Feneryılmaz'dan Koço, ikinci Altınhilâl'den Rıdvan Bey, üçüncü gene Feneryılmaz'dan Semsi Bev şreldiler. 'Mabadi 6 vncı sahifede) Spor senliklerinde 3000 metreye kofan atletler bir arada' Resmigeçitte Kuşdili futbol takimı Merasimde diğer bjr takimuı gporculari tek kolda Koşular Büşka bir kulüp mensaplart bayraklarile beraber geçerlerken Sırn Bey, tuhaf bir şey daha söylediler: Mahsulâtımız için talep olmamasının buhranı tevlit ettiğini söylediler. Bizim mahsulâtımızın ihraç vaziyeti takriben şöyledir: lyi ve iyi ce fiatla ve kâmilen ihraç edilen maddeler şunlardır: Uzüm, incir, fındık, kuru meyvalar, balık, taze meyva, meyankökü, hayvan derisi, bağırsak, palamut, bakla, limon, por takal, peynir, ipekböceği, kurom ma deni. Kömür de bunların içine dahil olabilir. Bunların fiatları sureti umu miyede iyi sayılır. tkinci kısım, mah sullerimizden hemen gene kâmilen satılan ve fakat fiatları düşük olan lar sunlardır: Yün, pamuk, hububat, zeytinyağı, kereste. Uçüncü kısım da hem fiatı fena, hem de ihraç edilen miktarı arzu edildiği kadar olmıyan ve kısmen artarak müstahsil elinde kalanlardir. Tütün, tiftik, afyr/n, halı bn meyandadır. Bunlaydan birinci kategori üzerinde söz söfriemek doğru değildir. Bunlar hakkında haklı şikâyet mevzuu yoktur. tkinci kısma dahil olanlar, fiatı nisbeten düşük te olsa satılı yor, ihraç ediliyor. Müstahsilin eline az çok para geçiyor. Daha fazla gecsm, çok güzeldir. Bunu biz de temenni ederiz. Fakat, bu ikinci kısım arasında saydığım kalemlerden pamuk, yün, hububat, zeytinyağı ve kereste fiatları dünya piyasasına tâbidîr. Buhranın bize aidiyeti, oraya aidiyeti diye bir tasnif yapılabildiği şıkkına göre de bütün bu kalemlerin fiatlarında beynelmilel piyasanın tesirini tasdik etmek icap eder. Meselâ pamuğun 75 senedenberi İngiliz piyasasmda bugünkü fiata indiğini hiç bir ticaret istatistiği kaydetmemiştir. tngiliz piyasasında pamuğun bu kadar düsük olmasında bizim devlet islerine müdahalemizin tesirini görecek ve söyliyecek bir sahibi insaf olamaz. Üçüncü kısımda saydığım müşterisi az ve fiatı düşük olanlardan tiftik ve halı, lüks şeylerdir.> ihracat maddelerimiz Pafıalılık mes'elesi Yunanistan ve Türkiye