2 Temmuz 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

Meiji devrinin ilk günlerinde bu çeşit yardımla- ra mazhar olan bir avuç talihli içinden becerik- li çıkanlar, görülmemiş genişlikteki ekonomik imparatorlukları kurmuşlardır. Japonyada do- laşırken bakıyorsunuz, bir banka. Adı Mitsui veya Mitsubishi. Bir tersanede gemiler yapı- yorlar: Mitsui veya Mitsubishi. Uçak fabrika- sı gezdik. F104'ler yapıyordu: Mitsubishi. Bir ağır endüstri var: Mitsui. Mitsui ve Mitsubishi bu imparatorluklardan sadece iki tanesinin, bel- ki en meşhurlarının adı. Böyle çok firma var ve bunların kökleri Meiji Devrinin ilk günlerine gidiyor. Büyümüşler, büyümüşler, büyümüşler. Devlet, kendi eliyle açtığı sahaları da özel sek- töre devretmeye başlayınca bunlara da girmiş- ler. Firma firmayı, o firma bir başkasını do- gurmuş. Tepede ana firma. Onun altında, bu firma tarafından kontrol edilen sayısız başka firma. Endüstrinin ve iş hayatının hemen bü- tün dallarında. Bunlar karteller kurmuşlar, te- keller yaratmışlar. Bunlarsız Japonyayı anla- manın imkânı yok. Anlatacağım. Şimdi söyle- mek istediğim şu: MacArthur bile bunları ön- ce yasaklamış, isimlerini ellerinden almış. Bir kaç yıl geçmiş. Tıpkı Meiji devrinin samuray- ları gibi Amerikalı Şogun da, yaratmak istedi- ği Japonyayı ancak bunlarla gerçekleştirebile- ceğini anlamış ve bunlara tekrar hayat hakkı tanımakla yetinmemiş, eksiklerini de tamamla- mış, ihtiyaçlarını gidermiş. Japon ekonomisi bir defa daha korkunç hamlesini yapmış. Japonyanın sırrı nedir? Japonya, bütün Asya ülkeleri içinde batılı endüstri tekniğini ilk alan. FI emeği ucuz. Öteki Asya ülkelerinde de el emeği ucuz. Ama onlar batılı endüstri tekniğinden habersizler. Batıya gelince, onda teknik var, el emeği pahalı. İki unsur sadece Japonyada biraraya geliyor. Japonya kalabalık. Bu, elverişli bir iç pazar demektir. Uzak Doğu hemen aynı derecede ka- labalık başka dış pazarlarla dolu. Oralar halkı giyinmek istiyor. Tekstile muhtaç. Teknik ve ucuz el emeği japon mallarını ehven fiyatlara malediyor. Nakliye masrafı da az. Bütün bun- lar, Uzak Doğu ülkelerinin kısa zamanda Japon- ya için pazar haline gelmesinin ve Japonyada büyük sermayelerin teşekkülünün sebebi. Japon- yada nüfus çok ve çabuk artıyor. Öyle olunca elde edilen servet adam başına düşen milli ge- lirde önemli fazlalık yaratmıyor. Memleket zengin, fakat halk fakir. Sonra, Japonya hem gıdasını ithalattan sağlıyor, hem de endüstri- sinin ham maddesini. Bundan dolayı, el emeği hep ucuz kalıyor. Ancak İkinci Dünya Harbin- den sonra Japonyaya demokrasi gelecek, sen- 22 dikalar kurulacak, grev hakkı tanınacaktır ki işçi sınıfı milli servetten kendi payına düşen nisbeti çoğaltsın. Her halde, modem Japonya- nın kurulduğu Meiji, Devrinde japon ekonomi- sinin böyle bir derdi yoktur. Başka bir unsur: köylüler. Onların da ade- di artıyor, fakat toprakları, tabii artmıyor. Gö- rünmeyen işsizlik japon endüstrisine ucuz el emeği sağlıyor. Köylerinde geçinemeyenler şe- hirlere koşuyorlar ve orada "bir lokma, bir hır- ka" karşılığı o korkunç servetlerin yaratılma- sını kolaylaştırıyorlar. Japonyanın bir büyük askeri devlet olma- sının imkânları hazırlanmış, böyle her kudre- tin arkasında yatan ekonomik güç kurulmuş- tur. Halbuki, henüz Ondokuzuncu Yüzyılın so- nuna bile gelinmemiştir. Bu, İmparator Meiji'- nin hayatını gösteren tablolar galerisinde O kadar güzel beliriyor ki.. Bir tablo. İmparator gök ve yer tanrılarını tebcil ederek yeni dev- rin bir programı olan beş maddelik yeminini ediyor. Yıl, 1868. Bir tablo. Derebeylik kalkı- yor ve iller kuruluyor. Buna ait kararname İm- paratorun huzurunda okunuyor. Yıl, 1871. Bir tablo. iwakura Heyeti Avrupa ve Amerikada tetkikler yapmak üzere yola çıkıyor. Yıl, gene 1871. Bir tablo. İmparator Ryujo harp gemisi- nin güvertesinde ve bir filonun başında Naga- saki limanının ziyaret ediyor. Yıl, 1872. Bir tab- lo, İmparator Tokyo - Yokohama tren hattının açılış töreninde. Yıl, 1872. Bir tablo. İmparator askeri manevralarda. Yıl, 1873. Bir tablo. im- paratoriçe Tomioka' tekstil tesislerini geziyor. Yıl, 1873. Bir tablo. İmparator, kendisine ki- tap okunmasını dinliyor. Yıl, 1875. Bir tablo. imparatoriçe Tokyo kız okulunu ziyaret edi- yor. Yıl, 1875. Bir tablo, İmparator ve Impara- toriçe Birinci Milli Sanayi Sergisini dolaşıyor- lar. Yıl, 1877. Bir tablo. İmparator ve annesi ti- yatrodâlar. Tiyatro seyrediyorlar. Yıl, 1878. Bir tablo. İmparator bir madende. Yıl, 1881. Bir tablo. Japon parasının konvertibilitesi sağlanı- yor. Yıl, 1881. Bir tablo, İmparator Ordusuna ve Donanmasına hitaben mesaj yayınlıyor ve onlara görevlerini bildiriyor. Yıl, 1882. Bundan sonraki tablo, gene 1882 yılına ait- tir. Bu, bir konferans. Japonyaya sadece 28 yıl önce, Komodor Perry'nin “kara gemüer"i- nin toplarının tehdidiyle andlaşmalar imzalat- mış olan devletlerin temsilcileri oradalar. Ja- pon Dışişleri Bakanı İnuye toplantıya başkan- lık ediyor. Andlaşmalar tâdil olunacaktır !