5 Mart 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 17

AKİS Huzursuz Kıta Afrika, Ganada geçen hafta yapılan da sayılınca, son iki yıl içinde sekiz, elti ay içinde de altı askeri darbeye tanıklık etmiştir: 1 Şubatında, eski bir fransız sömürgesi olan Gabon'da, bir genç MN grupu, devlet başkanı Leon Mba'yı devirmek is- temiş, fakat darbenin üzerinden birkaç gün geçmeden De Gaulle, abon'a fransız paraşütçülerini göndererek Mba'yı yeniden işbaşı- na geçirmiştir. 2 — 19 Haziran 1965'te, Albay Bumedyen, Cezayir devlet başka- nı Bin Bellayı devirerek yönetimi ele almıştır. 3 — 25 Kasım 1965'te, Leopoldville Kongosunda, General Mobu- tu başkan Kasavubuyu görevinden indirerek, beş yıllık bir süre için bütün yetkileri kendinde toplamıştır. 4 — 22 Aralık 1965te, eski fransız sömürgesi Dahomey'de, ordu kumandanı general Soglo, devlet başkanı Apithy ile başbakan Aho- madegbeyi işbaşından uzaklaştırarak, 5 iktidara geçmiştir. — 1 Ocak 1966'da, eski fransız sömürgesi Orta Afrika Cumhu- riyetinde Albay Bokassa devlet başkanı yerine geçmiştir. Dacko'yu devirerek onun 6 — 4 Ocak 1966'da, gene eski bir fransız sömürgesi olan Yukarı Voltada Albay Sangule Lamizana, devlet başkanı Maurice Yameo- go'yu işbaşıadan indirerek, kendisini yeni devlet başkanı ilân etti. 7 — 15 Ocak 1966'da, bu sefer eski bir ingiliz sömürgesi olan Nijeryada bir askeri ayaklanma oldu, başbakan Ebubekir Tawafa Balewa ve eyalet başbakanları, öldürüldüler, Olaylar sonunda, Ni- jerya ordusu genel kurmay başkanı general Aguiyi İronsi'nin lider- liğinde bir askeri hükümet kurularak yönetimi ele aldı. 8 — 24 Şubat 1966'da, başkan Kwame Nkrumah Pekine gitmek üzere yoldayken, Ganada ordu ve polis ayaklandı ve Nkrumah bü- tün görevlerinden azledildi. Bunlara ek olarak, lanma oldu. sivil hükümet darbeleri yapıldı. 1965 Ekiminde 1964 Ocağında Zanzibarda, Ocak darbesi sonunda Zanzibar Burundide kanlı bir ayak- 1964 Ekiminde de Sudanda Tanganika ile birleşti, Ekim darbesi sonunda da Sudanda Mareşal Abud yönetimi devrildi. İntikamdır. Şimdi Dr. Zeyyan yeni- den başbakanlığa getirilmiş, Dr. Nu- rettin Attasi de devlet başkanı ol- muştur. Hafiz ve arkadaşları, mem- leketi Batıya satmakla ve gerici burjuvalarla (| işbirliği (o yapmakla suçlandırılmaktadırlar. Devrilen putlar Suriyedeki ihtilâlin pek az kimseyi şaşırtmasına karşılık, Ganada o- lup bitenler hemen herkesin parma- ğını ağzında bırakmıştır. Gerçi Baş- kan Nkrumahın yönetimi hergün biraz daha az memnunluk verici, buna karşılık hergün biraz daha çok hoşnutsuzluk yaratıcı oluyor, ekonomik durum Ganada hergün biraz daha kötüye gidiyor ve mur- halefet hergün biraz daha sert yok lardan önlenmek isteniyordu a daha bütün siyah rika ülkeleri sömürge iken ülkesini ilk bağımsız- lığa kavuşturan -Gana bağımsızlı- ğını 1957 yılında kazanmıştır- lider 5 Mart 1966 Nkrumahın öyle, bir gecede işba- şından uzaklaştırılabileceğini kimse aklına getirmiyordu. Oysa Nkru- mah, Vietnam konusunda barış im- kânları aramak üzere çıktığı Uzak Doğu gezisini bitiremeden, Pekinde, o kadar güvendiği ordusu ve polisi tarafından koltuğundan atılıverdi- ğini öğrenmiştir. Batılı basında bu konuda çıkan yazılarda bir memnunluk duygusu bulmamak mümkün değildir. İngi- liz basını, Nkrumahın son zaman- larda fazla sola kaymış olduğunu, bir Afrika birliği kurmak istemek- le başından büyük e giriştiğini belirtmeye özel bir at göster mektedir. Fransız basili, ülkesinde kurmak istediği aşırı solcu düzenle Nkrumahın, fransızca konuşan AF rika devletlerine kötü örnek verdi- ğini yazmaktadır. Amerikan basım ise, eski Gana devlet başkanını, ül- kesini yabancı sermayeye kapamış, DÜNYADA OLUP BİTENLER olmakla, bir yandan Amerikadan yardım alırken, öteyandan Washing- ton'a küfretmekle suçlamaktadır. Bütün bunlara bakınca, insan, ister istemez, Nkrumahı yıkan şeyin ken- di iç ve dış politikasının Ganada u- yandırdığı tepkiler mi, yoksa ganalı liderin gidişinden endişe duyan ba- zı batılı çevrelerin parmağı mı ol- duğunu sormaktan kendini alama- maktadır. Gana darbesi, son iki yıl içinde Afrika da görülen darbelerin onun- cusudur. Bunların sekizi askeri, iki- si sivil darbelerdir. Son ikisi de, Ni- jerya ve Gana gibi politik bakım- dan oldukça düzenli sanılan ülke- lerde olmuştur. Bütün bu olup bi- tenler, Afrikanın önümüzdeki gün- lerde daha başka olaylara gebe ol- duğunu göstermektedir. Şu sırada, yakın bir gelecekte dünyanın başını ağrıtmaya aday bir başka Afrika ülkesi de Ugandadır, Afrika ölçüleriyle odemokratik sa- yılması gereken bir seçimle işbaşı- na gelen Başbakan ote, geçen hafta başlarında, kabinedeki altı bakanı tutukladığı gibi, Uganda a- nayasasını da yürürlükten o kaldır- mış ve bütün iktidarı kendi elinde toplamıştır. Bindiği dalı kesenler Geçtiğimiz o hafta, bir darbe gör- memekle beraber, başı adama- kıllı dertte olan bir ülke daha var- dı. Sağcılarla solcular arasında ala- bildiğine bölündüğü için, görünüş- te ordunun müdahalesinden başka hiçbir kurtuluş yolu bulunmayan bu ülke, Sukarnonun Endonezyası- dır. Geçen yılın sonlarında solcular tarafından yapılan darbeden sonra. Sukarno, orduya dayanarak komü- nistleri temizlemek istemiş, fakat şimdi de ordunun çok kuvvetli du- ruma geçtiğini görerek yeniden ko- münistlerin desteğini aramak 7Zo- runda kalmıştır. Şu satırların yazıldığı sırada, Cakartada durum alabildiğine karı- şıktır. General Nasution'un işba- şından uzaklaştırılmasına kızan or du ve sağcılar, eski genel kurmay başkanının yerine dönmesini, dışiş- leri bakanı Subandrio'nun da kabi- neden atılmasını o istemektedirler Buna karşılık solcular, Nasution'un yeniden göreve getirilmesine karşı- dırlar ve oSubandrio'yu odestekle- mektedirler. Bu durumda, Sukar- nonun dizginleri daha ne kadar e- linde tutabileceğini kestirmek hiç de kolay değildir. 25