5 Mart 1966 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 16

DÜNYADA OLUP BİTENLER Ihtilâller Huzursuz dünya Geride bıraktığımız o hafta içinde, huzursuz dünyamızda, uygarlık seviyesine (o erişme na demokrasi kurallarına sırt çe- virmiş genç ülkelerin çilesi, öteki bütün milletlerarası sorunların önü- ne geçiverdi. Ekonomik sıkıntılar ve siyasal güçlükler içinde olan iki ülkede yeni ihtilâller patlak verdi. Bir başkasında, seçimle işbaşına gelmiş olan bir başbakan anayasa- yı yürürlükten kaldırarak, bütün yasama ve yürütme yetkilerini ken- di elinde topladığım ilân etti/Dör- düncüsünde ordunun kaçınılmaz müdahalesine doğru gideceğe ben- zeyen yeni karışıklıklar çıktı. Suriyede çıkan ihtilâl, doğrusu- nu söylemek gerekirse, çok kimseyi şaşırtmadı. Çünkü, güneydeki kom- şumuz, askeri ayaklanmalar ve her türlü darbeler bakımından, ar- tık Güney Amerika ülkelerini bile geride bırakmış bulunuyor. 1949 yı- lından buyana Şamda el değiştiren yönetimlerin sayısı çoktan unutul- muştur. (Bak: "Huzursuz Ülke") Bilindiği gibi Baas, 1941 yılında Suriyeli solcular tarafından kurul- muş bir sosyalist partidir. Zaman zaman Suriye politika hayatında a- gır basmakla beraber, Mart 1963 darbesine kadar iktidarı ele geçire bilmiş değildir. Bazan yeraltında, bazan da muhalefette geçirdiği u- zun yıllar boyunca, her siyasal ku- ruluş gibi, o çeşitli iç bölünmelere uğramıştır. Bu bölünmeler, özel- likle, Suriyede kurulacak ekonomik düzen ve Mısır karşısında izlene- cek politika konularında olmuştur. Suriyenin 1961 Eylülünde Birleşik Arap Cumhuriyetinden ayrılmasın- da büyük bir rol oynayan ve Ek- rem Huraninin başkanlığındaki bir grup, Mısırla yeniden birleşilmesi- ne karşıdır. Mısıra karşı daha ge- çindi bir politika izlenmesini iste- yenler, 1962 Mayısında, bu grupu partiden ihraç ettirmeyi başarmış- lardır. Ancak, 1963 yazında da sıra Nâsırcılara gelmiş ve Mişel Eflâk ile Salâhattin Bitar liderliğindeki orta yolcular, General Hafızın des- teğiyle, Mısır taraftarlarını parti- den ihraç ettirmeyi becermişlerdir. Orta yolcular, bir yandan Hura- ni ve arkadaşlarını, öteyandan da Nasır taraftarlarını bertaraf ettik- ten sonra, ordu içindeki aşırı un- surlardan kurtulmayı denemişler- dir. Geçen yılın son ayında parti içinde patlak veren buhran, bu yüzdendir. Ordu içinde en fazla solda bilinen subay, Hafiz ve arka- daşlarını "emperyalistler"le | işbirli- gi yapıp, "burjuva" çevrelere taviz vermekle suçlayan General Cedid idi. General Cedidi, bu iddialarında. 1965 sonbaharında başbakanlığı ele geçiren Dr. Yusuf Zeyyan da des- teklemiştir. Fakat Hafız liderliğin- deki orta yolcular, geçen Aralık a- yında, kansız bir darbe ile hem Cedidi, hem de Zeyyanı saf dışı et- mişlerdir Geçen hafta Suriyede olup biten- ler, General Cedid ile Dr. Zeyyanın orta yolcu baasçılardan aldıkları Huzursuz Ülke Suriye, ihtilâller bakımından, artık Güney Amerika pl bile geride bırakmış bulunuyor. 1949 yılından buyana Şamda el de- giştiren yönetimlerin sayısı çoktan unutuldu. Aşağıda, son onyedi yıl içinde Suriyede görülen askeri ayaklanmaların en önemlilerini sunuyoruz — 30 Mart 1949'da Albay Hüsnü Zaitti, devlet başkanı Şükrü Kuvrediyi işbaşından uzaklaştırdı, daha sonra da partileri kapata- rak yasama ve yürütme görevlerini kendi elinde topladı. 2 — 14 Ağustos 1949'da Albay Sami Hınnavi Hüsnü Zaimi devi- rip öldürdü, sivil bir hükümet kurdu, yeni seçimler yaptırdı, kendi- si de genel kurmay başkanı oldu. 3 — 18 Aralık 1949da, Albay Edip Çiçekli emrindeki birliklerle Şamdaki önemli yerleri tutarak, Hınnaviyi genel kurmay başkanlı- ğından uzaklaştırdı -Hınnavi, 1950 Ekiminde Beyrutta öldürülecek- 4 — 28 Ekim 1951'de, gene Albay Edip Çiçekli, orduyu politika dışına çıkarmak isteyen Maruf Davalibi hükümetini devirerek, Su- riyede yeniden askeri bir yönetim kurdu ve 1953 Temmuzunda da kendisini devlet başkanı seçtirdi. 5 — 25 Şubat 1954'te Halep garnizonu ayaklanarak Çiçekliyi is- tifaya mecbur etti ve Suriyede bir kere daha parlamenter rejime dönüldü. Bu rejim, Suriye ile Mısırın 1958 Şubatında Birleşik Arap Cumhuriyeti adı altında birleşmesine kadar devam edecektir 6 — 28 Eylül 1961'de, General Zahrettin komutasındaki Suriye birlikleri ayaklanarak Mısır - Suriye birliğinin sona erdiğini ilân et- “ — 28 Mart 1962'de, 1961 darbesine katılan bazı subayların ön- m hükümet düşürüldü ve Kurucu Meclis dağıtıldı. Asker- ler, başbakanlığa Mamun el-Kuzbariyi getirerek, kendisini, yapıla- cak seçimlere kadar devlet islerini yönetmekle görevlendirdiler. 8 — İki hükümet buhranıyla geçen bir yıldan sonra, 8 Mart 1963'de, çoğunluğu baasçı olan bir subay grupu tarafından yapılan yeni bir darbe sonunda, Baas partisi liderlerinden Salâhaddin Bi- tarın başkanlığında solcu bir hükümet kuruldu. 9 — 18 Temmuz 1963'de, Nasır taraftarı bazı subayların kışkırt- tığı Mısırla birlik taraftarları Şamda ayaklandılar, fakat ayaklan- ma baasçı birlikler tarafından kanlı bir biçimde bastırıldı. Bu olay üzerine General Attasi hem Milli İhtilâl Konseyi başkanlığından, hem de ordu başkumandanlığından ayrıldı, onun yerine General Ha- fiz geçti. Hafız, 11 Kasım 1963'de bu görevlerine ek olarak başba- kanlığı da kendi üzerine alacaktır. Bunlara ek olarak, 1964 Nisanının ikinci yarısında Hamada Baas rejimine karşı silâhlı bir sivil ayaklanma olmuş, Şamda tüc- carlar grev yapmış, 1965 Aralığında da Baas Partisi içinde büyük bir iç buhran patlak vermiştir. Geçen hafta Suriyede yapılan darbe, kaynağını, bu iç buhran sırasında ortaya çıkan ayrılıklardan al- maktadır. 5 Mart 1966