23 Ekim 1965 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

DÜNYADA OLUP BİTENLER Kongo Gitti Çombe, geldi Kimba Combe, Leopoldville Kongosunun kısa bağımsızlık tarihi içinde önemli bir kişidir. Politika hayatı, Kongonun ba- &ımsızlık kazanmasından kısa bir sü- re sonra, Katanganın başına geçip bu eyaleti kendi başına buyruk ilân et- mesile başlamaktadır. Bundan son- ra Lumumibaya karşı açıkca cephe al- mış ve Kongoda batı sömürgeciliğinin başlıca sözcüsü olmuştur. O kadar ki, bugün bile, dünya kamu oyunca, Lu- mumbanın öldürülmesinden başlıca sorumlu olarak görülmektedir. Daha sonra, Katanga Birleşmiş Milletler kuwvetlerinin yardımlıyla tekrar Kongo sınırları içine katılınca, Çombe de Avrupaya sığınmıştır. Fakat bu sığın- ma uzun ömürlü olmamıştır. Kongo- daki lumumbacı kuvvetlerin ülkenin kuzey-döğusuna ohakini oldukları bir sırada, Başkan Kasavubu Çombeyi ka- binede görev almak üzere Kongoya ça- ğırmış ve Çombe, Avrupaya kaçtıktan bir yıl kadar sonra, 1964 Haziranında Leopoldville'e dönmüştür. Bundan son- ra olaylar birbirini hızla kovalamış- tır. O kadar ki, katangalı politikacı, Kongoya döndükten on gün sonra, bir- denbire kendini Leopoldville hüküme- tinin yalnız içinde değil, fakat başın- da bulmuştur. Çombeyi basit bir sürgün iken Kon- gonun basına geçiren olaylarda Belçi- kanın parmağı olduğundan şüphe edi- lemez. Nitekim Çombe Kongo başba- kanı olur olmaz ülkeden kaçan Belçi- ka sermayesi geri dönmüş, ekonomik hayat kımıldamaya başlamıştır. An- cak, Çombe gibi Batının temsilcisi o- larak tanınan bir kimsenin iktidarı ele alması Kongoda olumsuz tepkiler de yaratmış, Kuzey Katanga, Kivu ve Yukarı Kongo eyaletlerindeki lumum- bacı hareketler daha da kuvwvetlenmiş- tir. Bunun sonunda Çombenin kongo- lu âsileri bastırmak için paralı beyaz askerler tutup Birleşik oAmerika ve Belçikadan yardım istediği, hâlâ hatır- lardadır. Çombenin Kongoya yalnız Batı ser- mayesini değil, fakat silâhlı müdaha- lesini de davet etmesi, katangalı poli- tikacının Afrika devletleri arasındaki -eğer kalmışsa- en son itibarının da kırılmasına yol açmıştır. - Çombe, o günden sonra, Afrikanın istenmeyen adamı olmuştur. Bu bakımdan, geçti- 26 gimiz hafta içinde Leopoldville'den Başkan Kasavubunun oÇombeyi işba- şından uzaklaştırdığı haberi alınınca, siyasi yorumcuların çoğu bunu, Ka- savubunun birkaç güne kadar Accra'- da toplanması beklenen Afrika dev- letleri konferansıyla Ekimin ilk hafta- sında Cezayirde yapılması beklenen Asya - Afrika devletleri konferansın- dan önce Kongonun bu devletler ara- sındaki itibarını düzeltmek amacıyla aldığı bir tedbir olarak karşılamışlar- dır. Bir ipte iki cambaz Gerçekten, Çombenin geçen hafta, işbaşından ouzaklaştırılmasını o dış Kasavubu Oyuna mı geldi? etkilere bağlamak mümkündür. o Afri- kalı devletlerin gözünde Çombe Batı- nın adamı, Lumumbanın ve Kongo milliyetçiliğinin (o katilidir. Hele son Kongo olayları sırasında koltuğunu Amerikan ve Belçika yardımıyla kur- tarmasını bir türlü hazmedememekte- dirler. Öteyandan, Çombe son aylarda Belçika ile de bozuşmuştu. o Belçika, Çombenin Kongo maden şirketlerini millileştirmesine çok kızmıştır. Bunun- la beraber, Birleşik Amerika, daha iyi bir politikacının yokluğunda, Çombeyi hâlâ tutmaya devam ediyordu. Ancak, olayı Kongonun iç politika çekişmeleriyle (açıklamak, gerçeklere daha uygun düşecektir. Öyle anlaşılı- yor ki, Çombenin en büyük suçu, Baş- kan Kasavubuyu ikinci plâna itip, Kongonun I numaralı adamı olma yo- luna girmesidir. Kasavubunun, bir sü- redir Çombeden, istifa etmesini istedi- $i biliniyordu, Fakat inatçı Çombe, ye- nilgiyi kabul etmemiş, istifasını ver- memiştir. Bu yılın Temmuz ayında Kasavubu ile Çombe arasında İçişleri Bakanlığı konusunda bir sürtüşme ol- muş ve Çombenin adamı Godefroid Munungo'nun Doğu Katanga eyalet valiliğine seçilerek İçişleri Bakanlığın- dan çekilmesi üzerine Kasavubu, Çom- beyi, bu koltuğu Victor- Nandakaya vermek zorunda bırakmıştı. Çombenin en kuvvetli muhalifi olan Kongo De- mokratik Cephesinin lideri Nandaka- nın kabineye girmesi, inatçı politika- cının itibarına indirilen büyük bir dar- be olmuştur. İstifa ederse ikinci büyük darbeyi yiyeceğini bilen Çombe, bu se- fer Kasavubunun istediğini yapmamış ve devlet başkanım kendisini işbaşın- dan uzaklaştırma durumunda bırak- mak istemiştir. Kongo Anayasası gereğince, devlet başkam gerekli gördüğü hallerde baş- bakanı görevinden uzaklaştırabilir. Bu bakımdan, Kasavubunun tutumu Ana- yasaya aykırı değildir. Ancak, özellikle zengin Katanga eyaletinde hâlâ çok tutulduğu gözönüne alınınca, Çombe- nin işbaşından uzaklaştırılması Kon- goda önemli etkiler yaratacak nitelik- te bir olay gibi görülmektedir. Bazı gözlemcilere göre, Çombeyi işbaşından uzaklaştırmakla en tehlikeli rakibini atlatan Kasavubu, onun yerine gene katangalı Kimbayı getirmekle, katan- galıların infialini önlemeyi düşünmüş olmalıdır, Çombe Katanganın bağımsızlığım ilân ettiği zaman bir kabine kurmuş ve Kimbayı, bu kabineye önce Dışişle- ri Bakanı, sonra da Ticaret ve Sanayi Bakanı olarak almıştı. Fakat sonra, o da Çombe ile birlikte Kongodan kaç- mak zorunda kalmıştır. Katangalı Ba- lubaların en önemli liderlerinden biri olan Kimbanın kaderi bir türlü Çom- beninkinden ayrılmamaktadır. Gerçek ten, yeni kabineyi kurmak için yalnız geçen Mart ayında tapılan seçimlerde önemli bir kuvvet olarak beliren Kon- go Demokratik Cephesinin desteğini değil, fakat Çombenin liderliğindeki Kongo Milli Birliği o(Conako) nin de desteğini ve yardımım sağlamak Zo- 23 Ekim 1965