4 Aralık 1964 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 27

F E Feza Mariner — 4 Geçirdiğimiz hafta Cuma sabahı A- merikadaki Cape Kennedy uzay araştırmaları üssü yeni bir denemeye sahne oldu. Bu seferki denemenin a- macı, şimdiye kadar birkaç kere de- nendiği hâlde birtürlü tam başarıya ulaşamamış olan Mertti ogezegenine bir peyk göndererek, yüzeyinin tele- vizyon fotoğraflarını çekmek ve yine tıpkı ay için yapılan birtakım ölçüleri elde etmekten başka birşey (o değildi. Şimdiye kadar yapılan denemeler u- zun vâdede sonuç verecek cinsten Ol- duğu hâlde, ya gereken kumandalar zamanında peyke ulaştırılamadığı veya peykten alınan radyo işaretleri (oson dakikada kesildiği için Taanun Merih gezegeni yakınından geçip geçmediği bilinmediğinden, hiçbir başarı sağla- mamıştı. Oysa ki bu işin üzerinde ça- lışanlar sadece amerikanlar (değildi. Sovyetler de, ay ve genellikle feza ya rışında amerikalıları yalnız bıraktıkla- rı bizzat eski rus başkanı Krutçef ta- rafından iddia edilmesine rağmen, as- la bu yarıştan vazgeçmemiş görünmek tedirler. İşte bu önemli sebep amerikan- ları, feza araştırmaları yarışında sov yetlerden geride kalmamak için hızlı adımlarla çalışmaya sevketmektedir. Belki de bundan ancak sekiz - on yıl sonra kullanılacak binmlan bilgilerin şimdiden toplanması oamacıyla gay- retli bir çalışmaya girişilmesi de bu sebeptendir. Geçen hafta uzaya bir Atlas - Agena roketinin burnundaki sapsül içinde fırlatılan Mariner - 4 ar- dındaki uzay aracının görev süresi ye- di buçuk aylıktır. Yani peyk, Temmuz 1965 ortalarında Merih gezegeninin ya ii geçecek, böylece, tahminlere göre - ve tabii deneme beklenen ba- şarıya ulaşabilire? - Merihin geniş bir alanında tam 22 ayrı fotoğraf çeki- lerek, yeryüzüne televizyon aracılığıy- la gönderilecektir. Mariner - 4 "ün pılışımnda bundan önceki denemede önceleri büyük bir düzenle Merih yıl- dızına doğru yola koyulan, fakat son- radan birdenbire, alınan işaretlerin maş tam bir karanlığa len Mariner - 'ten alınan dersler ve tecrübeler büyük ölçüde o yararlı olmuştur. Canope yıldızının yardımı Önceki deneylerde uzay araçları, bir elektronik göz ve bir elektronik beyin - "computer" - vasıtasıyla yer- yüzünü takip ederek ondan istikame- tini ve gideceği yörüngeyi tayin eden, gerekli düzeltmeleri de haiz o olduğu AKİS, 4 ARALIK 1964 N küçük istikamet roketleriyle (o yapabi- len otomatik sistemlerle donatılmış bu lunuyorlardı. Mariner - 4 ise sistem- lerden başka yerden gerekirse yörün- ge düzeltmesi yapabilecek şekilde do- natılmış, ayrıca uzayda kalacağı süre içersinde yeryüzünün daima karanlık tarafını görebileceğinden uzayın bili- nen en parlak yıldızlarından birisi o- lan "Canope" yıldızına göre hareket doğrultusunu (düzenleyecek şekilde programlanmıştır. Mariner - 4 ün ağır lığı net olarak 239 kilogram kadardır. Merih gezegeninin, Mariner - 4'ün en yalanından geçeceği 15 Temmuz 1965 gününe kadar yörüngesini, beklenme- yen bir sebeple, değiştirip değiştirme- yeceği şimdiden bilinememektedir. Zi- ra uzay aracı, atıldıktan bir süre son- ra Canope yıldızını izlemekten kurtul- muş ve böylece istikametini şaşırmış- tır. Arka arkaya yapılan iki müdâha- le ise hiçbir sonuç vermemiş ve araç bildiği gibi hareketine devam etmiştir. Nihayet bu haftanın başında Pazar- tesi günü mahalli saatle 12,57 'de Cape Kennedy'den gönderilen düzeltici rad yo işaretleri gereken işlemi oyapmış ve aracın gidişini kontrol altında tu- kendi- sine gerçekleştirebileceği birtakım yö- neltme işlemlerinden başka birşey de- gildir. Milyonlarca kilometrelik gezi Aslında bu defaki denemeye o hep- sinden çok önem verilmesinin ne- deni, elde yeni bir deneme yapacak sürenin kalmamış ve tam ma "bıçağın kemiğe dayanmış" Gerçekten, son deneme herhangi bir etkiyle başarısızlığa sa, bir daha ancak 25 ay sonra Merih ile yer yuvarlağının durumları bir denemeye imkân sağlayacak ko- numa ulaşacaktır. Bugünkü uygun du- rum daha ancak birkaç gün sürecek- şamıyacağı bilinmemektedir. eneme, önümüzdeki yedibuçuk ay zar fında hergün aksayabilir. Bu takdirde ya uzay aracı Merih gezegeninin çok uzaklarından geçecek, yada, istenen yörünge takip edilse bile, araçtan alı- nan sinyaller zayıflayacak, hattâ ta- mamen kesilecektir. Mamafih üçüncü sinyalin gönderilerek istikametin dü- zeltildiği sırada Mariner - 4 tam 643 bin kilometrelik bir yol almış bulunu- yordu. İşin önemli tarafı, bu yol bö- lümünün en büyük güçlüklerle ve teh- likelerle dolu olmasıdır. Ama uzay aracının önüne tam 520 milyon ki- lometrelik bir yol olduğu düşünülürse, işin güçlükleri daha iyi anlaşılabilir. Amerikalıların bu hafta Cuma gü- nü girişecekleri yeni bir deneme ise pek yakında ay yüzeyine indirilmek ü- yerleştirilmeğidir. Bu araç yüzeyine indirildiği vakit, önemli gilerin bu sayede elde edilmesi lanacaktır sağ-